Vulvitis: Ontsteking vulva bij vrouwen

De zachte huidplooien die zich buiten de vagina van de vrouw bevinden, worden de vulva genoemd. De huid van de vulva is bijzonder gevoelig voor irritatie door vochtigheid en warmte. Een ontsteking van de vulva, vulvitis, kan ontstaan door diverse aandoeningen en uitlokkende factoren. De diagnose en behandeling zijn daarom niet altijd eenvoudig. Patiënten kunnen echter verschillende maatregelen nemen om jeuk en pijn te verminderen. Indien nodig kan de arts ook medicatie voorschrijven.

• Anatomie van de vulva
• Epidemiologie vulvitis
• Oorzaken van ontsteking vulva bij vrouwen
• Symptomen: Gezwollen schaamlippen en jeuk op de huid
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties van vulvitis
• Preventie van vulvitis

Anatomie van de vulva

De buitenste geslachtsorganen bij een vrouw staan bekend als de vulva. Deze bestaat uit de grote en kleine schaamlippen. De grote schaamlippen (labia majora) aan de buitenkant bestaan uit huidplooien met vet en bloedvaten en zijn bedekt met schaamhaar. De kleine schaamlippen (labia minora) zijn dunne, roodachtige plooien aan de binnenkant. Tussen de schaamlippen bevinden zich twee openingen: de vagina en de urinebuis. Verder bevindt de clitoris (kittelaar, klein zwellichaam) zich op de plaats waar de labia minora aan de voorzijde samenkomen.

Epidemiologie vulvitis

Een ontsteking van de vulva komt voor bij vrouwen van alle leeftijden, vooral na de menopauze, evenals bij meisjes die de puberteit nog niet hebben bereikt. Dit is vaak het gevolg van een verlaagd oestrogeengehalte in deze levensfasen.

Oorzaken van ontsteking vulva bij vrouwen

Vulvitis kent tal van oorzaken, waaronder aandoeningen, infecties, irriterende stoffen, een laag oestrogeengehalte, en diverse uitlokkende factoren.

Aandoeningen

Vulvodynie is een aandoening waarbij de huid rond de vagina of vulva branderig, stekend en pijnlijk aanvoelt. De huid van de vulva lijkt vaak normaal, maar bij sommige vrouwen kan zwelling of ontsteking optreden. Vrouwen met diabetes mellitus lopen een verhoogd risico op vulvitis omdat een verhoogd suikergehalte in het bloed hen gevoeliger maakt voor infecties. Vulvakanker (kanker van de uitwendige geslachtsorganen bij de vrouw) kan ook bijdragen aan vulvitis. Huidaandoeningen zoals allergische dermatitis of contactdermatitis kunnen de vulvahuid aantasten. Andere huidaandoeningen die vulvitis kunnen veroorzaken zijn eczeem (chronische huidziekte met droge huid en jeukende huid), psoriasis (chronische huidziekte met droge huid en schilfers), seborree, lichen sclerosus (huidaandoening aan het genitale gebied) of lichen planus (symptomen aan mond, huid, geslachtsorganen, nagels en/of hoofdhuid).

Infecties

De volgende infecties kunnen leiden tot vulvitis:

• Genitale herpes (zweren op de genitaliën veroorzaakt door het herpesvirus)
• Genitale wratten
• Mijten (schurft)
• Schaamluis (pediculosis pubis: veroorzaakt door Phthirus pubis; schaamluis nestelt zich vooral in de huid ter plaatse van de schaamharen)
• Spruw (schimmelinfectie door gist Candida)

Irriterende stoffen/Allergieën

Allergieën door contact met irriterende stoffen kunnen vulvitis veroorzaken:

• Condooms
• Maandverband
• Shampoos en haarconditioners
• Synthetisch ondergoed
• Tampons
• Vaginale spoelingen
• Vaginale sprays, deodoranten en poeders
• Wasmiddelen
• WC-papier met parfum of kleurstof
• Zaaddodende middelen
• Zeep met parfum

Laag oestrogeengehalte

Na de menopauze daalt het oestrogeengehalte bij vrouwen. Dit kan leiden tot een verhoogde gevoeligheid voor infecties zoals vulvitis. Vaak gaat dit gepaard met atrofische vaginitis (dunne, droge en ontstoken vaginawanden), wat de vagina droog en pijnlijk maakt.

Leefstijl

Orale seks, vermoeidheid, stress, een ongezonde voeding of een slechte persoonlijke hygiëne kunnen ook bijdragen aan de vatbaarheid voor vulvitis.

Uitlokkende factoren

• Het dragen van een nat badpak voor een lange periode
• Hete bubbelbaden en zwembadwater met chloor
• Paardrijden
• Wrijvingen tegen een fietszadel

Symptomen: Gezwollen schaamlippen en jeuk op de huid

De symptomen van vulvitis variëren afhankelijk van de oorzaak. Mogelijke symptomen zijn:

• Een brandend gevoel in het vulvagebied
• Heldere, met vocht gevulde blaasjes
• Intense jeuk die vaak ’s nachts verergert
• Kleine scheuren op de huid van de vulva
• Pijnlijke geslachtsgemeenschap
• Pijnlijke, schilferige, dikke of witte vlekken op de vulva
• Roodheid en zwelling op de schaamlippen en andere delen van de vulva (met name bij vrouwen met diabetes)
• Vaginale afscheiding
• Verdikte, schilferige of witachtige vlekken rond de vulva

Diagnose en onderzoeken

De arts voert een gynaecologisch onderzoek uit en neemt een uitstrijkje van de baarmoederhals. Dit uitstrijkje wordt microscopisch onderzocht door de patholoog om eventuele celveranderingen (die mogelijk tot kanker kunnen leiden) op te sporen. Daarnaast kunnen een bloedonderzoek en een urineonderzoek nodig zijn. Tot slot worden mogelijk extra onderzoeken uitgevoerd voor seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA’s).

Behandeling

Zelfzorg

Krabben helpt niet, omdat het de symptomen verergert en de infectie kan verspreiden. Vrouwen met vaginitis wordt geadviseerd zich slechts één keer per dag met warm water te wassen (meer wassen kan jeuk en irritatie verergeren). Het vermijden van irriterende stoffen is belangrijk; vooral het gebruik van zeep of geparfumeerde producten is afgeraden. De vulvahuid moet ook niet in contact komen met badschuim, shampoo, deodoranten, vochtige doekjes, detergenten, textielkleurstoffen, wasverzachters, enzovoort, omdat deze de irritatie kunnen verergeren. Zitbaden kunnen helpen om de jeuk te verminderen. Het dragen van katoenen ondergoed is aanbevolen. Als zelfzorgmaatregelen niet helpen, is medisch advies noodzakelijk.

Professionele medische zorg

De arts kan indien nodig cortisonecrèmes (corticosteroïden, ontstekingsremmende medicijnen) en/of oestrogeencrème voorschrijven. Een ander mogelijk medicijn dat voorgeschreven kan worden, is een antihistaminicum, dat allergische reacties vermindert.

Prognose

De symptomen verdwijnen vaak binnen enkele weken zodra de oorzaak is vastgesteld en behandeld. Het kan echter moeilijk zijn om de jeuk volledig onder controle te krijgen, en sommige vrouwen kunnen langdurige klachten ervaren, vooral als de oorzaak niet goed wordt aangepakt of als de symptomen terugkomen. Regelmatige follow-up bij de arts kan nodig zijn om te zorgen dat de behandeling effectief is en om eventuele terugkerende problemen tijdig te identificeren.

Complicaties van vulvitis

Vulvitis kan leiden tot verschillende complicaties, vooral als het niet adequaat wordt behandeld of als de onderliggende oorzaak niet wordt aangepakt.

Chronische vulvitis

Als vulvitis niet goed wordt behandeld, kan het chronisch worden, wat betekent dat de ontsteking aanhoudt of terugkeert. Chronische vulvitis kan leiden tot langdurige symptomen zoals jeuk, pijn en irritatie, wat de kwaliteit van leven van de patiënt aanzienlijk kan verminderen.

Genitale wratten

Vulvitis kan soms een voorteken zijn van genitale wratten. Deze wratten, veroorzaakt door het humaan papillomavirus (HPV), kunnen pijn en ongemak veroorzaken en vereisen vaak specifieke behandeling.

Vulvadystrofie

In sommige gevallen kan vulvitis leiden tot vulvadystrofie, een aandoening waarbij de vulvahuid verzwakt en atrofisch wordt. Dit kan leiden tot verdikking, verkleuring of andere veranderingen in de huid van de vulva.

Kanker

Vulvitis kan in zeldzame gevallen een voorstadium zijn van vulvakanker. Regelmatige controle en monitoring zijn belangrijk om eventuele precancereuze veranderingen in een vroeg stadium op te sporen.

Seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA’s)

Seksueel overdraagbare aandoeningen die vulvitis kunnen veroorzaken, zoals genitale herpes en genitale wratten, kunnen ook leiden tot andere ernstige gezondheidsproblemen, waaronder onvruchtbaarheid.

Psychologische impact

De symptomen van vulvitis, zoals jeuk, pijn en ongemak, kunnen ook psychologisch belastend zijn. Chronische vulvitis kan leiden tot stress, angst en een verminderde seksuele tevredenheid, wat invloed kan hebben op de algehele levenskwaliteit en mentale gezondheid van de patiënt.

Preventie van vulvitis

Er zijn verschillende maatregelen die kunnen helpen bij het voorkomen van vulvitis en het minimaliseren van de risico’s.

Goede hygiëne

Het handhaven van een goede persoonlijke hygiëne is cruciaal. Dit omvat het dagelijks reinigen van het genitale gebied met water en een milde, ongeparfumeerde zeep. Vermijd overmatig wassen of het gebruik van agressieve reinigingsmiddelen die de huid kunnen irriteren.

Vermijd irriterende stoffen

Probeer contact met mogelijke irriterende stoffen te vermijden. Dit omvat het vermijden van producten zoals geparfumeerde maandverbanden, tampons, vaginale sprays en deodoranten, evenals producten met sterke chemicaliën zoals sommige wasmiddelen en zeep.

Katoenen ondergoed

Draag ondergoed van ademend katoen in plaats van synthetische materialen. Katoen helpt de luchtcirculatie te bevorderen en vermindert de kans op vochtophoping, wat irritatie en infecties kan veroorzaken.

Voorkom overmatige vochtigheid

Vermijd het dragen van natte badkleding voor langere periodes en gebruik geen vochtige doekjes in plaats van toiletpapier. Hete baden en sauna’s kunnen ook irritatie veroorzaken, dus beperk het gebruik ervan.

Behandeling van medische aandoeningen

Behandel chronische aandoeningen zoals diabetes, die de kans op infecties kunnen verhogen. Een goede controle van de bloedsuikerspiegel kan helpen om het risico op vulvitis te verminderen.

Regelmatige medische controles

Vrouwen die symptomen van vulvitis ervaren of risicofactoren hebben, moeten regelmatig medische controles ondergaan. Dit helpt bij het vroegtijdig opsporen en behandelen van eventuele onderliggende aandoeningen of complicaties.

Veilig seksueel gedrag

Beoefen veilig seksueel gedrag door het gebruik van condooms en het vermijden van seksuele contacten met een partner die symptomen van een seksueel overdraagbare aandoening vertoont. Regelmatige screening op SOA’s kan ook helpen om infecties vroegtijdig op te sporen en te behandelen.