Vulvitis: Ontsteking vulva bij vrouwen

De zachte huidplooien die zich buiten de vagina van de vrouw bevinden, worden de vulva genoemd. De huid van de vulva is bijzonder gevoelig voor irritatie door vochtigheid en warmte. Een ontsteking van de vulva, vulvitis, kan ontstaan door diverse aandoeningen en uitlokkende factoren. De diagnose en behandeling zijn daarom niet altijd eenvoudig. Patiënten kunnen echter verschillende maatregelen nemen om jeuk en pijn te verminderen. Indien nodig kan de arts ook medicatie voorschrijven.

• Anatomie van de vulva en relatie tot vulvitis
• Epidemiologie vulvitis
• Oorzaken van ontsteking vulva bij vrouwen
• Symptomen: Gezwollen schaamlippen en jeuk op de huid
• Alarmsymptomen van vulvitis
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties van vulvitis
• Preventie van vulvitis

Anatomie van de vulva en relatie tot vulvitis

De vulva is het externe gedeelte van het vrouwelijke genitale systeem en speelt een cruciale rol in de reproductieve en seksuele gezondheid. Het is belangrijk om de anatomie van de vulva te begrijpen, vooral in relatie tot aandoeningen zoals vulvitis, die ontsteking van de vulva betreft.

Structuren van de vulva

De vulva bestaat uit verschillende anatomische structuren, waaronder de grote en kleine schaamlippen (labia majora en labia minora), de clitoris, de urethra-opening, de vaginale opening en de perineum. De grote schaamlippen omringen de vulva en bieden bescherming aan de binnenliggende structuren. De kleine schaamlippen liggen binnen de grote schaamlippen en omringen de opening van de vagina. De clitoris, een belangrijk orgaan voor seksuele stimulatie, bevindt zich aan de bovenkant van de vulva, net boven de urethra-opening.

De urethra-opening bevindt zich voor de vaginale opening en is verantwoordelijk voor het afvoeren van urine. De vaginale opening leidt naar de vagina, die de verbinding vormt tussen de vulva en de baarmoeder. De perineum is het gebied tussen de vulva en de anus en speelt een rol in de anatomie van het bekken.

Vulvitis en anatomische kwetsbaarheid

Vulvitis kan optreden wanneer de vulva ontstoken raakt, wat kan leiden tot symptomen zoals jeuk, pijn, zwelling en abnormale afscheiding. De kwetsbaarheid van de vulva voor infecties en irritaties kan voortkomen uit verschillende factoren. De huid van de vulva is delicaat en gevoelig, waardoor het gemakkelijker kan worden aangetast door externe invloeden zoals chemische stoffen, irritatie door kleding of hygiëneproducten, en infecties door schimmels, bacteriën of virussen.

Daarnaast kunnen hormonale veranderingen, zoals die welke optreden tijdens de menstruatiecyclus of de menopauze, de huid en slijmvliezen van de vulva beïnvloeden, waardoor ze gevoeliger worden voor ontstekingen. Een verstoorde vaginale flora kan ook bijdragen aan vulvitis, aangezien de balans tussen goede en slechte bacteriën essentieel is voor de gezondheid van de vulva.

Risicofactoren en preventie

Bepaalde risicofactoren kunnen de kans op het ontwikkelen van vulvitis verhogen. Deze omvatten diabetes, een verzwakt immuunsysteem, en het gebruik van bepaalde medicijnen zoals antibiotica, die de vaginale flora kunnen verstoren. Slechte hygiëne of overmatige reiniging van het vulvaire gebied kan ook leiden tot irritatie en ontsteking.

Preventieve maatregelen zijn van groot belang voor het behoud van de gezondheid van de vulva. Het handhaven van een goede hygiëne, het vermijden van irriterende stoffen en het dragen van ademende, niet-synthetische onderkleding kunnen helpen om vulvitis te voorkomen. Het is ook belangrijk om op de hoogte te blijven van veranderingen in de vulva en bij aanhoudende of verergerende symptomen medische hulp te zoeken.

De anatomie van de vulva speelt dus een belangrijke rol in de gevoeligheid voor vulvitis en de ernst van de symptomen. Het begrijpen van deze anatomie kan patiënten helpen om beter voor hun gezondheid te zorgen en vroegtijdig symptomen van vulvitis te herkennen.

Epidemiologie vulvitis

Een ontsteking van de vulva komt voor bij vrouwen van alle leeftijden, vooral na de menopauze, evenals bij meisjes die de puberteit nog niet hebben bereikt. Dit is vaak het gevolg van een verlaagd oestrogeengehalte in deze levensfasen.

Oorzaken van ontsteking vulva bij vrouwen

Vulvitis kent tal van oorzaken, waaronder aandoeningen, infecties, irriterende stoffen, een laag oestrogeengehalte, en diverse uitlokkende factoren.

Aandoeningen

Vulvodynie is een aandoening waarbij de huid rond de vagina of vulva branderig, stekend en pijnlijk aanvoelt. De huid van de vulva lijkt vaak normaal, maar bij sommige vrouwen kan zwelling of ontsteking optreden. Vrouwen met diabetes mellitus lopen een verhoogd risico op vulvitis omdat een verhoogd suikergehalte in het bloed hen gevoeliger maakt voor infecties. Vulvakanker (kanker van de uitwendige geslachtsorganen bij de vrouw) kan ook bijdragen aan vulvitis. Huidaandoeningen zoals allergische dermatitis of contactdermatitis kunnen de vulvahuid aantasten. Andere huidaandoeningen die vulvitis kunnen veroorzaken zijn eczeem (chronische huidziekte met droge huid en jeukende huid), psoriasis (chronische huidziekte met droge huid en schilfers), seborree, lichen sclerosus (huidaandoening aan het genitale gebied) of lichen planus (symptomen aan mond, huid, geslachtsorganen, nagels en/of hoofdhuid).

Infecties

De volgende infecties kunnen leiden tot vulvitis:

• Genitale herpes (zweren op de genitaliën veroorzaakt door het herpesvirus)
• Genitale wratten
• Mijten (schurft)
• Schaamluis (pediculosis pubis: veroorzaakt door Phthirus pubis; schaamluis nestelt zich vooral in de huid ter plaatse van de schaamharen)
• Spruw (schimmelinfectie door gist Candida)

Irriterende stoffen/Allergieën

Allergieën door contact met irriterende stoffen kunnen vulvitis veroorzaken:

• Condooms
• Maandverband
• Shampoos en haarconditioners
• Synthetisch ondergoed
• Tampons
• Vaginale spoelingen
• Vaginale sprays, deodoranten en poeders
• Wasmiddelen
• WC-papier met parfum of kleurstof
• Zaaddodende middelen
• Zeep met parfum

Laag oestrogeengehalte

Na de menopauze daalt het oestrogeengehalte bij vrouwen. Dit kan leiden tot een verhoogde gevoeligheid voor infecties zoals vulvitis. Vaak gaat dit gepaard met atrofische vaginitis (dunne, droge en ontstoken vaginawanden), wat de vagina droog en pijnlijk maakt.

Leefstijl

Orale seks, vermoeidheid, stress, een ongezonde voeding of een slechte persoonlijke hygiëne kunnen ook bijdragen aan de vatbaarheid voor vulvitis.

Uitlokkende factoren

• Het dragen van een nat badpak voor een lange periode
• Hete bubbelbaden en zwembadwater met chloor
• Paardrijden
• Wrijvingen tegen een fietszadel

Symptomen: Gezwollen schaamlippen en jeuk op de huid

De symptomen van vulvitis variëren afhankelijk van de oorzaak. Mogelijke symptomen zijn:

• Een brandend gevoel in het vulvagebied
• Heldere, met vocht gevulde blaasjes
• Intense jeuk die vaak ’s nachts verergert
• Kleine scheuren op de huid van de vulva
• Pijnlijke geslachtsgemeenschap
• Pijnlijke, schilferige, dikke of witte vlekken op de vulva
• Roodheid en zwelling op de schaamlippen en andere delen van de vulva (met name bij vrouwen met diabetes)
• Vaginale afscheiding
• Verdikte, schilferige of witachtige vlekken rond de vulva

Alarmsymptomen van vulvitis

Pijn en ongemak

Een van de meest opvallende alarmsymptomen van vulvitis is pijn en ongemak in het vulvaire gebied. Patiënten kunnen scherpe of zeurende pijn ervaren, wat kan verergeren tijdens het zitten, lopen of bij aanraking. Dit symptoom kan het dagelijkse leven aanzienlijk beïnvloeden, waardoor het belangrijk is om de onderliggende oorzaak van de vulvitis vast te stellen. Het ongemak kan ook gepaard gaan met een branderigheid of jeuk, wat een indicatie kan zijn van een ontstekingsreactie of infectie.

Jeuk

Jeuk is een veelvoorkomend en storend symptoom van vulvitis. Patiënten beschrijven vaak een intens verlangen om het vulvaire gebied te krabben, wat kan leiden tot verdere irritatie en zelfs secundaire infecties. De jeuk kan optreden als gevolg van allergieën, irritaties door hygiëneproducten of infecties zoals schimmelinfecties of bacteriële vaginose. Het is essentieel om de oorzaak van de jeuk te identificeren, omdat dit kan helpen bij het bepalen van de juiste behandelingsaanpak.

Zwelling en roodheid

Bij vulvitis kan er sprake zijn van zwelling en roodheid van de vulva. Deze symptomen duiden op een ontstekingsreactie in het gebied en kunnen gepaard gaan met warmte en gevoeligheid. De aanwezigheid van zwelling kan ook een indicatie zijn van een allergische reactie, infectie of irritatie door chemische stoffen. Het is belangrijk dat patiënten deze symptomen melden aan hun zorgverlener, zodat een correcte diagnose kan worden gesteld en de juiste behandeling kan worden gestart.

Abnormale afscheiding

Abnormale afscheiding uit de vulva kan ook een alarmsymptoom zijn van vulvitis. De afscheiding kan variëren in kleur, geur en consistentie, afhankelijk van de onderliggende oorzaak. Bijvoorbeeld, een schimmelinfectie kan leiden tot een dikke, witte afscheiding, terwijl een bacteriële infectie kan resulteren in een onaangename geurige afscheiding. Het is belangrijk dat patiënten aandacht besteden aan veranderingen in hun afscheiding, omdat dit kan helpen bij het identificeren van de oorzaak van vulvitis en het tijdig zoeken naar medische hulp.

Bloedingen

Onverwachte bloedingen uit de vulva of vagina zijn een ernstig alarmsymptoom dat niet genegeerd mag worden. Dit kan wijzen op een onderliggende aandoening die onmiddellijke aandacht vereist, zoals een infectie of een trauma. Bloedingen kunnen ook het gevolg zijn van irritatie door krabben of wrijven aan de vulva, maar als het niet verbetert of verergert, moet er een arts geraadpleegd worden voor verder onderzoek.

Pijn tijdens geslachtsgemeenschap

Pijn tijdens de geslachtsgemeenschap, ook wel dyspareunie genoemd, kan een belangrijke indicator zijn van vulvitis. Dit symptoom kan leiden tot angst en een vermijdingsgedrag ten opzichte van seksuele activiteit, wat invloed heeft op de kwaliteit van leven en relaties. De oorzaak van de pijn kan variëren van fysieke irritatie tot psychologische factoren, en het is van belang om dit symptoom bespreekbaar te maken met een zorgverlener voor de juiste diagnose en behandeling.

Urinewegklachten

Vulvitis kan ook gepaard gaan met urinewegklachten, zoals frequent urineren, pijn of branderigheid tijdens het plassen. Dit kan duiden op een infectie of irritatie die zich uitbreidt naar de urinewegen. Patiënten moeten deze symptomen serieus nemen en medisch advies inwinnen, omdat onbehandelde urineweginfecties kunnen leiden tot ernstigere complicaties.

Veranderde huid van de vulva

Veranderingen in de huid van de vulva, zoals schilfering, blaasjes, zweren of uitslag, kunnen ook alarmbellen doen afgaan. Deze veranderingen kunnen wijzen op een infectie, allergische reactie of andere aandoeningen die behandeling vereisen. Het is cruciaal voor patiënten om op de hoogte te zijn van wat normaal is voor hun vulva en om tijdig medische hulp te zoeken bij afwijkingen.

Het tijdig herkennen van deze alarmsymptomen is van vitaal belang voor het stellen van een diagnose en het starten van een effectieve behandeling van vulvitis. Patiënten wordt aangeraden om bij aanhoudende of verergerende symptomen contact op te nemen met een zorgverlener.

Diagnose en onderzoeken

De arts voert een gynaecologisch onderzoek uit en neemt een uitstrijkje van de baarmoederhals. Dit uitstrijkje wordt microscopisch onderzocht door de patholoog om eventuele celveranderingen (die mogelijk tot kanker kunnen leiden) op te sporen. Daarnaast kunnen een bloedonderzoek en een urineonderzoek nodig zijn. Tot slot worden mogelijk extra onderzoeken uitgevoerd voor seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA’s).

Behandeling

Zelfzorg

Krabben helpt niet, omdat het de symptomen verergert en de infectie kan verspreiden. Vrouwen met vaginitis wordt geadviseerd zich slechts één keer per dag met warm water te wassen (meer wassen kan jeuk en irritatie verergeren). Het vermijden van irriterende stoffen is belangrijk; vooral het gebruik van zeep of geparfumeerde producten is afgeraden. De vulvahuid moet ook niet in contact komen met badschuim, shampoo, deodoranten, vochtige doekjes, detergenten, textielkleurstoffen, wasverzachters, enzovoort, omdat deze de irritatie kunnen verergeren. Zitbaden kunnen helpen om de jeuk te verminderen. Het dragen van katoenen ondergoed is aanbevolen. Als zelfzorgmaatregelen niet helpen, is medisch advies noodzakelijk.

Professionele medische zorg

De arts kan indien nodig cortisonecrèmes (corticosteroïden, ontstekingsremmende medicijnen) en/of oestrogeencrème voorschrijven. Een ander mogelijk medicijn dat voorgeschreven kan worden, is een antihistaminicum, dat allergische reacties vermindert.

Prognose

De symptomen verdwijnen vaak binnen enkele weken zodra de oorzaak is vastgesteld en behandeld. Het kan echter moeilijk zijn om de jeuk volledig onder controle te krijgen, en sommige vrouwen kunnen langdurige klachten ervaren, vooral als de oorzaak niet goed wordt aangepakt of als de symptomen terugkomen. Regelmatige opvolging bij de arts kan nodig zijn om te zorgen dat de behandeling effectief is en om eventuele terugkerende problemen tijdig te identificeren.

Complicaties van vulvitis

Vulvitis kan leiden tot verschillende complicaties, vooral als het niet adequaat wordt behandeld of als de onderliggende oorzaak niet wordt aangepakt.

Chronische vulvitis

Als vulvitis niet goed wordt behandeld, kan het chronisch worden, wat betekent dat de ontsteking aanhoudt of terugkeert. Chronische vulvitis kan leiden tot langdurige symptomen zoals jeuk, pijn en irritatie, wat de kwaliteit van leven van de patiënt aanzienlijk kan verminderen.

Genitale wratten

Vulvitis kan soms een voorteken zijn van genitale wratten. Deze wratten, veroorzaakt door het humaan papillomavirus (HPV), kunnen pijn en ongemak veroorzaken en vereisen vaak specifieke behandeling.

Vulvadystrofie

In sommige gevallen kan vulvitis leiden tot vulvadystrofie, een aandoening waarbij de vulvahuid verzwakt en atrofisch wordt. Dit kan leiden tot verdikking, verkleuring of andere veranderingen in de huid van de vulva.

Kanker

Vulvitis kan in zeldzame gevallen een voorstadium zijn van vulvakanker. Regelmatige controle en monitoring zijn belangrijk om eventuele precancereuze veranderingen in een vroeg stadium op te sporen.

Seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA’s)

Seksueel overdraagbare aandoeningen die vulvitis kunnen veroorzaken, zoals genitale herpes en genitale wratten, kunnen ook leiden tot andere ernstige gezondheidsproblemen, waaronder onvruchtbaarheid.

Psychologische impact

De symptomen van vulvitis, zoals jeuk, pijn en ongemak, kunnen ook psychologisch belastend zijn. Chronische vulvitis kan leiden tot stress, angst en een verminderde seksuele tevredenheid, wat invloed kan hebben op de algehele levenskwaliteit en mentale gezondheid van de patiënt.

Preventie van vulvitis

Er zijn verschillende maatregelen die kunnen helpen bij het voorkomen van vulvitis en het minimaliseren van de risico’s.

Goede hygiëne

Het handhaven van een goede persoonlijke hygiëne is cruciaal. Dit omvat het dagelijks reinigen van het genitale gebied met water en een milde, ongeparfumeerde zeep. Vermijd overmatig wassen of het gebruik van agressieve reinigingsmiddelen die de huid kunnen irriteren.

Vermijd irriterende stoffen

Probeer contact met mogelijke irriterende stoffen te vermijden. Dit omvat het vermijden van producten zoals geparfumeerde maandverbanden, tampons, vaginale sprays en deodoranten, evenals producten met sterke chemicaliën zoals sommige wasmiddelen en zeep.

Katoenen ondergoed

Draag ondergoed van ademend katoen in plaats van synthetische materialen. Katoen helpt de luchtcirculatie te bevorderen en vermindert de kans op vochtophoping, wat irritatie en infecties kan veroorzaken.

Voorkom overmatige vochtigheid

Vermijd het dragen van natte badkleding voor langere periodes en gebruik geen vochtige doekjes in plaats van toiletpapier. Hete baden en sauna’s kunnen ook irritatie veroorzaken, dus beperk het gebruik ervan.

Behandeling van medische aandoeningen

Behandel chronische aandoeningen zoals diabetes, die de kans op infecties kunnen verhogen. Een goede controle van de bloedsuikerspiegel kan helpen om het risico op vulvitis te verminderen.

Regelmatige medische controles

Vrouwen die symptomen van vulvitis ervaren of risicofactoren hebben, moeten regelmatig medische controles ondergaan. Dit helpt bij het vroegtijdig opsporen en behandelen van eventuele onderliggende aandoeningen of complicaties.

Veilig seksueel gedrag

Beoefen veilig seksueel gedrag door het gebruik van condooms en het vermijden van seksuele contacten met een partner die symptomen van een seksueel overdraagbare aandoening vertoont. Regelmatige screening op SOA’s kan ook helpen om infecties vroegtijdig op te sporen en te behandelen.