Maag-darminfectie: symptomen, oorzaken en behandeling
Een darminfectie of maag-darminfectie kan mild of ernstig verlopen. Dit is afhankelijk van de micro-organismen of microben die de darminfectie veroorzaken. Een maag-darminfectie wordt ook wel 'buikgriep' genoemd. De medische benaming is 'gastro-enteritis'. Bij een maag-darminfectie is het slijmvlies dat de binnenkant van je maag en darmen bekleedt, geïrriteerd en ontstoken. De meest voorkomende symptomen van een maag-darminfectie zijn diarree, misselijkheid, krampende buikpijn en (neiging tot) braken. Behandeling van een maag-darminfectie kan vaak volstaan uit zelfzorgmaatregelen en huismiddeltjes, zoals het innemen van voldoende vocht en veel rust. Bij aanhoudende klachten is het belangrijk om de huisarts te raadplegen. Dit geldt ook voor kwetsbare personen of mensen met een verzwakt immuunsysteem zoals baby's, ouderen en patiënten met een chronische ziekte. Een maag-darminfectie is erg besmettelijk. Was je handen goed na toiletgebruik en voor het eten om verspreiding te voorkomen.
Maag-darminfectie /
Bron: Andrey Popov/Shutterstock.comWat is een maag-darminfectie?
Irritatie van de maag en darmwand
Een buikgriep, of maagdarminfectie, wordt vaak veroorzaakt door een bacterie, virus of parasiet. Deze ziekteverwekker irriteren en tasten de darmwand aan en dit leidt tot allerlei klachten als braken, diarree en buikkramp. Het gevolg is dat het lichaam veel vocht en zout verliest en uitdroogt. Normaal gesproken gaat de buikgriep vanzelf weer over. De duur hangt af van de soort en aard van de boosdoener en iemands weerstand. Vaak zijn de klachten binnen één tot twee weken verdwenen.
Veroorzakers
Er zijn meerdere organismen zoals gisten, schimmels, virussen, parasieten of bacteriën die een darminfectie kunnen veroorzaken. Bij een darminfectie die gepaard gaat met diarree is meestal een virus de boosdoener. De zeer besmettelijke norovirussen zijn de meest voorkomende virale oorzaak van een (maag-)darminfectie, ook wel
buikgriep genoemd.
Verspreiding
De ziekmakende micro-organismen kunnen zich verspreiden door de consumptie van besmet voedsel of water. Of wanneer je vlees eet dat niet gaar is. De infectie kan zich ook van persoon tot persoon verspreiden door slechte toilethygiëne, vooral als je je handen niet wast als je naar het toilet bent geweest. Ook is het bekend dat vliegen veel ziekteverwekkers overbrengen op voeding, wat kan leiden tot darminfecties.
Ontsteking van de darmwand
De micro-organismen – virussen, bacteriën of parasieten – komen via je mond in het maag-darmkanaal terecht en veroorzaken aldaar een ontsteking van de maag- en/of darmwand. Hierdoor kan de darmwand minder vocht opnemen en wordt de ontlasting dunner; er ontstaat diarree.
Veel voorkomende oorzaken van een maag-darminfectie
Veel voorkomende veroorzakers van een maag-darminfectie zijn:
- Norovirussen
- Salmonellabacteriën
- Shigellabacteriën
- E. colibacteriën
- Giardiaparasiet
- Cryptosporidium
Veel bacteriën, virussen of parasieten kunnen een maag-darminfectie veroorzaken. De volgende tabel toont een aantal van de mogelijke boosdoeners, hoe lang het duurt voordat je last krijgt van symptomen en de manier waarop het organisme zich verspreidt.
Veroorzaker | Incubatietijd | Voedselbronnen en overdracht |
Campylobacter | 2 tot 5 dagen | Vlees en pluimvee. Verontreiniging vindt plaats tijdens de verwerking als ontlasting van het dier in contact komt met het vlees. Andere bronnen zijn niet gepasteuriseerde melk en besmet water. |
Clostridium botulinum | 12 tot 72 uur | Ingeblikte voedingsmiddelen met lage zuurgraad, onjuist ingeblikte commerciële voedingsmiddelen, gerookte of gezouten vis, aardappelen gebakken in aluminiumfolie en andere levensmiddelen die te lang bij warme temperaturen worden bewaard. |
Clostridium perfringens | 8 tot 16 uur | De bacterie komt met name voor in vlees en vleesproducten. Ook kruiden en specerijen kunnen deze lastpak bevatten. Een besmetting kan worden voorkomen door restjes snel af te koelen tot 4°C, niet langer dan 2 dagen in de koelkast te bewaren en restjes voor gebruik goed te verhitten. |
Escherichia coli (E. coli) O157:H7 | 1 tot 8 dagen | Via voedsel zoals rauw vlees, rauwe melk, rauwe groente, kiemgroente en onverhitte vruchtensappen. |
Giardia lamblia | 1 tot 2 weken | Het eten of drinken van besmet voedsel en het zwemmen in – en drinken van – besmet water. |
Hepatitis A | 28 dagen | Ongekookte (rauwe) en besmette groenten of fruit, garnalen, en schaal- of schelpdieren, zoals mosselen. |
Listeria | 9 tot 48 uur | Vooral langdurig gekoeld bewaarde producten die zonder verhitting worden gegeten. Vaak gaat het om gerookte vis, zachte schimmelkazen en gekookte, gesneden vleeswaren, gekoelde paté, hotdogs, gekoelde sandwiches en koelverse kant-en-klare gerechten zoals rauwkostsalades. |
Norovirussen | 12 tot 48 uur | In rauwe schaal- en schelpdieren en rauwe groente en fruit. |
Rotavirus | 1 tot 3 dagen | Via besmet voedsel, besmet water. |
Salmonella | 1 tot 3 dagen | Rauw of besmet vlees, pluimvee, melk of eidooiers. Overleeft onvoldoende koken. Kan worden verspreid door messen, snijvlakken of een besmet persoon die voedsel bereid. |
Shigella | 24 tot 48 uur | Zeevruchten en rauwe, kant-en-klare producten. Kan verspreid worden door een geïnfecteerde persoon die voedsel bereid. |
Staphylococcus aureus | 1 tot 6 uur | Voedsel dat tijdens de bereiding vele stappen ondergaat en levensmiddelen die bij licht verhoogde temperatuur bewaard worden, zoals: salades met ei, kip of aardappel, vlees en vleesproducten, banket zoals soesjes en pudding. |
Vibrio vulnificus | 1 tot 7 dagen | Rauwe oesters en rauwe of onvoldoende gekookte mosselen, en hele sint-jakobsschelpen. Kan verspreid worden door verontreinigd zeewater. |
Virale oorzaken
Het norovirus is bij volwassen mannen en vrouwen de meest voorkomende oorzaak van buikgriep. Er zijn ook andere virussen die een maag-darminfectie kunnen veroorzaken.
Adenovirus
Er zijn verschillende typen adenovirussen. De symptomen van een infectie zijn afhankelijk van de plaats waar de infectie zich voordoet. Symptomen van een maag-darminfectie van dit virus zijn onder meer diarree, braken, buikpijn en koorts.
Astrovirus
Het humaan astrovirus is een virus dat wereldwijd bij met name (jonge) kinderen milde buikgriep (gastro-enteritis) veroorzaakt.
Norovirussen
Het
norovirus is een zeer besmettelijk virus dat een maag-darminfectie kan veroorzaken. De meeste besmettingen gaan van mens op mens. Dit virus kan onder meer aangetroffen worden in rauwe
schaal- en schelpdieren en rauwe groente en fruit.
Rotavirus
Een rotavirusinfectie is een besmettelijke ziekte, waarbij de maag en darmen ontstoken raken, met symptomen als.koorts, misselijkheid, overgeven en hevige waterdunne diarree. Rotavirusinfecties komen in Nederland veel voor en worden vooral gezien bij kinderen tussen 6 maanden en 2 jaar oud.
Varkensvlees /
Bron: Nayaa, PixabayBacteriële oorzaken
Er zijn meerdere mogelijke bacteriële oorzaken van een maag-darminfectie.
Salmonellabacteriën
Er zijn vele verschillende types van de salmonellabacterie. Een besmettelijke darmziekte die wordt veroorzaakt door een salmonellabacterie, wordt salmonellose genoemd. Deze bacterie komt vooral voor in rauw vlees en dan met name varkensvlees en kip. Ze komen ook voor in eieren, rauwe melk en melkproducten, vis en garnalen.
Clostridium difficile
Clostridium difficile is een bacterie die symptomen kan veroorzaken die variëren van diarree tot levensbedreigende
ontsteking van de dikke darm. Een maag-darminfectie door deze bacterie komt het meest voor bij ouderen in ziekenhuizen of in instellingen voor langdurige zorg en treedt meestal op na gebruik van antibiotica. Deze bacteriën worden overal in de omgeving aangetroffen: in bodem, lucht, water, uitwerpselen van mens en dier en voedselproducten, zoals vleeswaren. Een klein aantal gezonde mensen draagt de bacteriën van nature in hun dikke darm en ondervinden geen nadelige gevolgen van de infectie. Sporen van C. difficile-bacteriën worden in de ontlasting doorgegeven en verspreid naar voedsel, oppervlakken en voorwerpen wanneer geïnfecteerde mensen hun handen niet grondig wassen. Deze sporen kunnen weken of maanden in een kamer aanwezig blijven.
Shigellabacteriën
Shigellabacteriën zijn zeer besmettelijk en worden gemakkelijk verspreid van persoon tot persoon. Ze vallen de darmwand aan en kunnen bloedende zweren veroorzaken. Shigella-infecties zijn elk jaar goed voor meer dan 160 miljoen gevallen van
diarree wereldwijd. In Nederland loop je de bacterie niet snel op. Vooral onder vakantiegangers in ontwikkelingslanden veroorzaakt het regelmatig voedselinfecties.
E. coli is een bacterie die van nature voorkomt in de darmen van mensen /
Bron: NIAID, Wikimedia Commons (CC BY-2.0)E. colibacteriën
Escherichia coli (afgekort E. coli) is een doorgaans vrij onschuldige bacterie die zich ophoudt in de
darmen van zowel mensen als warmbloedige dieren. E. colibacteriën worden aangetroffen in de ontlasting van mensen en dieren. Sommige stammen van de bacterie scheiden een toxine af die levensbedreigend kan zijn voor kleine kinderen en ouderen. Weer andere kunnen reizigersdiarree, een mildere infectie, veroorzaken. In pakweg negen van de tien gevallen wordt reizigersdiarree veroorzaakt door een besmetting met de E-colibacterie. E. coli-infecties verspreiden zich vooral via geïnfecteerde mensen, waarbij de ziekte wordt overgebracht door water of voedsel dat met rioolwater is verontreinigd. Ook kun je het oplopen via vleesproducten die niet voldoende zijn verhit of ongewassen fruit dat in contact is gekomen met dierlijke mest.
Listeria
Listeria’s zijn bacteriën die overal in de natuur voorkomen. In Nederland zijn er jaarlijks ongeveer 40 tot 60 gevallen van Listeria besmetting bekend. Dit mag dan een gering aantal mensen zijn, maar de gevolgen van een besmetting met deze boosdoener kunnen ernstig zijn. Zwangere vrouwen, pasgeboren baby’s, ouderen en mensen met een verzwakt afweersysteem moeten extra voorzichtig zijn, want zij lopen meer risico bij een besmetting met Listeria. Deze groepen hebben meer kans om complicaties te krijgen wat de dood tot gevolg kan hebben, aldus een rapport dat is uitgegeven de CDC (Centers for Disease Control and Prevention) in Amerika in juni 2013.
Volgens het rapport hebben ouderen van 65 jaar en ouder een viervoudig hoger risico op Listeria-besmetting in vergelijking met de algemene bevolking in de Verenigde Staten, terwijl het risico voor zwangere vrouwen 10 keer hoger is. Het rapport benadrukt dat de volgende groepen een hoog risico lopen op listeria-infecties (zij vertegenwoordigen meer dan 90% van het aantal gevallen):
- pasgeborenen
- zwangere vrouwen (hoewel meestal niet gevaarlijk voor de gezondheid van de moeder, kan Listeria bij die groep leiden tot een miskraam of vroeggeboorte)
- ouderen
- mensen met een verzwakt immuunsysteem, in het bijzonder patiënten die chemotherapie ondergaan, en mensen met aids, diabetes of een nierziekte
Volgens het Voedingscentrum wordt Listeria vooral aangetroffen in langdurig gekoeld bewaarde producten die zonder verhitting worden gegeten. Risicoproducten zijn:
- rauwmelkse zachte kaas
- voorverpakte gerookte vis
- rauwe dierlijke producten
Om besmetting met Listeria te voorkomen doe je er verstandig aan gekoelde producten zoals vleeswaren, paté en kant-en-klaarmaaltijden in een goed afgestelde koelkast van 4°C te bewaren. Voorts is het raadzaam om bederfelijk eten na de houdbaarheidsdatum weg te gooien. Eet het na openen binnen 3 dagen op, uitgezonderd koelverse rauwkostsalades en voorgesneden sla. Deze producten kan je na openen nog 1 dag bewaren. Tevens is het van belang om gerechten door en door te verhitten.
Staphylococcus aureus
Staphylococcus aureus is een bacterie die een vorm van gastro-enteritis kan veroorzaken met snel begin van symptomen. S. aureus komt veel voor in de omgeving (bodem, water en lucht) en ook kan worden aangetroffen in de neus en op de huid van mensen. Mensen die deze lastpak bij zich dragen, kunnen voedsel besmetten als ze hun handen niet wassen voordat ze het aanraken. Als voedsel besmet is met Staphylococcus aureus, kunnen de bacteriën zich in het voedsel vermenigvuldigen en gifstoffen produceren die mensen ziek kunnen maken. Stafylokokken worden gedood door te koken, maar de gifstoffen worden niet vernietigd en kunnen nog steeds ziekten veroorzaken.
Yersinia enterocolitica
Yersinia enterocolitica is een relatief zeldzame oorzaak van maag-darminfectie met diarree en buikpijn.Mensen krijgen deze infectie door het eten van besmet voedsel, vooral rauw of niet gaar varkensvlees, evenals ijs en melk. Veel voorkomende klachten zijn koorts, buikpijn en (bloederige) diarree.
Clostridium perfringens
Clostridium perfringens is een sporenvormende grampositieve bacterie die voorkomt in veel omgevingsbronnen en in de darmen van mens en dier. De bacterie wordt vaak aangetroffen op rauw vlees en gevogelte. Hij groeit bij voorkeur onder omstandigheden met zeer weinig of geen zuurstof en kan zich onder ideale omstandigheden zeer snel vermenigvuldigen. Sommige stammen van C. perfringens produceren een toxine in de darm dat ziekte veroorzaakt.
Campylobacter
Campylobacter is een bacterie die voorkomt in de darmen van dieren en bij veel dieren is Campylobacter een normale darmbacterie. Mensen kunnen via dieren en voedsel besmet raken en een maag-darminfectie krijgen. Alle leeftijdsgroepen kunnen worden getroffen, maar een maag-darminfectie als gevolg van deze bacterie komt vaker voor bij kinderen onder de vijf jaar en bij jongvolwassenen. Ouderen en mensen met andere medische aandoeningen ontwikkelen vaak ernstigere symptomen. De meest voorkomende verschijnselen zijn:
Campylobacter-bacteriën worden aangetroffen in de ontlasting van veel dieren, waaronder boerderijdieren en huisdieren. Mensen raken besmet wanneer Campylobacter-bacteriën via de mond worden ingenomen. Dit kan vooral gebeuren door het eten van niet goed gegaard vlees, vooral kip
Broodje döner kebab vaak boordevol bacteriën
Een broodje döner kebab zit vaak onder de bacteriën. Dat blijkt uit onderzoek van de Consumentenbond waarvoor 49 broodjes in vijf grote steden werden getest. Meer dan de helft van de broodjes had zo veel bacteriën dat de voedselveiligheid voor zwakke groepen zoals 65-plussers en zwangere vrouwen in gevaar is. Op vijf broodjes werd en bacteriën aangetroffen en in een aantal gevallen werd zelfs de zogenaamde ‘poepbacterie’ (Escherichia coli) aangetroffen. De bacterie kan op een broodje terechtkomen doordat iemand in de productieketen na toiletbezoek zijn handen niet wast.
De hoge hoeveelheid bacteriën in de broodjes duidde erop dat het eten te lang bewaard werd of dat er niet hygiënisch werd gewerkt. De broodjes werden op tien willekeurige verkooppunten in de steden Groningen, Utrecht, Amsterdam, Rotterdam en Breda getest. (Bron: Consumentenbond, 26 oktober 2012)
Parasitaire oorzaken
Een maag-darminfectie kan ook worden veroorzaakt door parasieten.
Giardiaparasiet
De
Giardiaparasiet, die zich gemakkelijk verspreidt via besmet water en menselijk contact, is een andere veel voorkomende oorzaak van diarree. Deze lastpak is resistent voor desinfecteerders als chloor. Zwemmen in en het drinken van water uit vervuilde rivieren of meren kan leiden tot een infectie en
chronische diarree. Zuigelingen in kinderopvanginstellingen kunnen worden besmet met Giardia en brengen de parasiet naar huis, waardoor diarree bij familieleden kan optreden.
Cryptosporidium
Cryptosporidium is een eencellige darmparasiet en een darminfectie die tot diarree leidt en die wordt veroorzaakt door deze lastpak, wordt 'cryptosporidiose' genoemd.
Risicofactoren
Of je ziek wordt na het eten van verontreinigd voedsel hangt af van het organisme, de hoeveelheid, je leeftijd en je algehele gezondheid. Groepen die veel risico lopen, zijn:
- Ouderen. Naarmate je ouder wordt, kan je immuunsysteem niet zo snel en effectief reageren op infectieuze organismen als toen je jong was.
- Zwangere vrouw. Tijdens de zwangerschap kunnen veranderingen in metabolisme en bloedcirculatie het risico op buikgriep en voedselvergiftiging verhogen. Een voedselvergiftiging kan tijdens de zwangerschap ernstiger verlopen. Zelden wordt je ongeboren kind er ook ziek van.
- Zuigelingen en jonge kinderen. Hun immuunsysteem is nog niet volledig ontwikkeld.
- Mensen met chronische ziekten. Het hebben van een chronische aandoening, zoals diabetes, leverziekten of aids, of het ondergaan van chemotherapie of radiotherapie voor kanker vermindert je immuunrespons.
Symptomen van een darminfectie
Een darminfectie kan onder meer de volgende klachten en symptomen geven:
Deze symptomen duren meestal een paar dagen of langer. Als de klachten aanhouden en je bijvoorbeeld chronische diarree ontwikkelt, of als je bloed in de ontlasting aantreft, neem dan contact op met de huisarts.
Wat is de incubatietijd?
De incubatietijd is de periode tussen besmetting en de eerste symptomen. De incubatietijd van een gastro-intestinale infectie hangt af van de oorzaak. De incubatieperiode van shigellose, een infectie met een bacterie uit het geslacht Shigella, bedraagt bijvoorbeeld 1 tot 7 dagen, maar meestal 1 tot 3 dagen. De meeste virale infecties hebben een incubatietijd die ergens tussen de 4-48 uur ligt. Parasitaire infecties hebben over het algemeen een langere incubatietijd.
Hoe lang zijn maag-darminfecties besmettelijk?
Diarree als gevolg van een buikgriep is zeer besmettelijk. De boosdoeners kunnen zich van persoon tot persoon verspreiden via vuile handen, besmet voedsel of water, en via sommige huisdieren. Meestal ben je besmettelijk zolang je diarree hebt, maar soms nog langer.
Huisarts raadplegen
Volwassenen
Raadpleeg in de volgende gevallen onmiddellijk je huisarts:
Kinderen
Ga in de volgende gevallen direct met je kind naar de huisarts:
- als het kind koorts heeft en er sprake i van onderliggend lijden (zoals een long- of hartziekte)
- bij veel ongemak of pijn
- lusteloosheid
- prikkelbaarheid
- bloederige diarree
- uitdroging
Zuigelingen
Breng je baby in de volgende gevallen meteen naar een arts:
- als ket kind koorts heeft en jonger is dan 3 maanden (en de koorts niet door een inenting komt)
- al meer dan enkele uren braken (niet alleen normaal spugen)
- een droge mond hebben
- in zes uur geen natte luier hebben gehad
- huilen zonder tranen
- ernstige diarree hebben
- heeft bloederige ontlasting
- niet reageren
- ongewoon slaperig
- ingezakte fontanel (dit kan wijzen op uitdroging)
Onderzoek en diagnose
Een maag-darminfectie wordt doorgaans gediagnosticeerd op basis van de symptomen en klachten doe je hebt. Het bepalen van de exacte oorzaak is meestal niet nodig omdat het de behandeling van de aandoening niet verandert. Bij een ontlastingsonderzoek bekijkt de arts de kleur, structuur en samenstelling van ontlasting onder een microscoop. Ook kan de arts testjes doen om te zien of er bacteriën, parasieten, vet of bloed in de ontlasting zit. Verschillende ziekten en infecties kunnen op deze manier opgespoord worden. Elektrolyten en
nierfunctie moeten ook worden gecontroleerd als er bezorgdheid is over ernstige uitdroging.
Behandeling van een darminfectie
Voldoende drinken en ORS
De meeste darminfecties die diarree veroorzaken, in het bijzonder virale infecties, verdwijnen zonder behandeling. Voldoende drinken om
uitdroging te voorkomen en het nemen van rust, zijn de beste manieren om de darminfectie te boven te komen. Bij hevige diarree kun je ORS (oral rehydration solution), een drankje met speciale suikers (glucose) en zouten, gebruiken om uitdroging te voorkomen. ORS is vrij verkrijgbaar bij apotheker of drogist. Het is handig om het altijd in huis te hebben.
Medicijnen
Als er sprake is van een parasitaire infectie, kan behandeling met anti-parasitaire medicijnen nodig zijn. Dit is vaak in tabletvorm. De meeste darminfecties die worden veroorzaakt door virussen en bacteriën, vereisen geen behandeling. Maar als je een verzwakt immuunsysteem hebt en er is sprake van een bacteriële infectie, dan kan een antibiotica zinvol zijn. De huisarts kan dit beoordelen.
Bij buikkrampen kleine porties eten /
Bron: Losangela/Shutterstock.comWat kun je zelf doen?
Drink bij diarree extra veel, dat wil zeggen zo'n 2 tot 3 liter per dag. Gebruik zo nodig ORS. Drink vooral geen frisdrank of energiedrankjes. Het hoge suikergehalte van deze drankjes kan de diarree verergeren. Bij misselijkheid en overgeven, kun je kleine beetjes tegelijk drinken. Neem wat bouillon of soep en zodra je weer een beetje trek krijgt kun je zacht fruit of groenten proberen. Vermijd melkproducten en vette, vezelrijke, of zeer zoete voedingsmiddelen totdat de diarree is weggetrokken. Bij
buikkrampen kun je het beste kleine porties tegelijk eten.
Maag-darminfectie voorkomen
Handen wassen
De meest effectieve manier om een darminfectie te voorkomen is om je handen vaak en grondig te wassen. Je kunt in aanraking komen met bacteriën of parasieten wanneer je bijvoorbeeld je handen niet wast als je naar het toilet bent geweest en voor het (bereiden van) eten. Het is belangrijk om altijd je handen grondig met water en zeep te wassen als je in het toilet bent geweest. Zorg ervoor dat je de deurklink en de rest van je toilet en badkamer goed schoonhoudt.
Eet voedsel dat goed gaar is
Voedsel en water kunnen bacteriën die diarree veroorzaken verspreiden. Om jezelf daartegen te beschermen, moet je voedsel goed koken en rauwe groenten en fruit grondig wassen voordat je ze opeet. Vermijd het eten van niet goed doorbakken hamburgers of ander onvoldoende verhit vlees. Zorg ervoor dat je aanrecht en kookgerei schoon zijn, vooral nadat ze in contact zijn gekomen met rauw vlees en eieren.
Voedselverkoper aan het strand
Drink niet uit beekjes
Als je op reis bent of ergens kampeert, drink dan nooit uit beken, bronnen, of meren tenzij de lokale gezondheidsautoriteiten dit veilig achten. In (sommige) ontwikkelingslanden kun je het beste flessenwater in plaats van leidingwater drinken en wees voorzichtig met het kopen van voedsel van straatverkopers.
Reeds ontdooide vis en vlees niet opnieuw invriezen
De bewaartijd van producten verleng je door ze in te vriezen, maar het invriezen maakt een product niet onbeperkt houdbaar. Bacteriën schakel je niet uit door voedsel in te vriezen. Bederfbevorderende factoren worden door invriezen op een laag pitje gezet, maar schakelt ze niet definitief uit. Door het invriezen van producten worden bacteriën in een soort slaaptoestand gezet. Zodra de temperatuur stijgt, ontwaken de micro-organismen uit hun schijndood. Alleen door en door verhitten (tot 75°C in de kern) is effectief om deze lastpakken uit te schakelen.
Bij het invriezen wordt de groei van micro-organismen sterk afgeremd. Dit komt doordat watermoleculen veranderen in ijskristallen, waardoor het water niet meer beschikbaar is voor micro-organismen. Waterkristallen zorgen er tegelijk voor dat het weefsel of celmembranen van het voedsel beschadigd raakt. De cellen gaan kapot en daarom komt er veel vocht vrij wanneer het voedsel ontdooit. Dat celvocht wordt ook wel 'drip' genoemd. Drip bevat veel voedingsstoffen voor bacteriën, zoals vitaminen, mineralen, eiwitten en koolhydraten. Tijdens het ontdooien stijgt de temperatuur van het voedsel en op een gegeven moment komt ook de groei van de bacteriën weer op gang. Deze groei wordt bevorderd door de rijke voedingsbodem die is ontstaan ten gevolge van het vrijgekomen celvocht. Onder de micro-organismen die zich hieraan te goed doen, kunnen ziekteverwekkers aanwezig zijn zoals salmonella of listeria.
Wanneer je ontdooid voedsel opnieuw invriest, zijn al die reeds sterk vermeerderde bacteriën als gevolg van de drip nog aanwezig in het vlees of in de vis. Als je het product voor de tweede maal gaat ontdooien, heeft dat vergrote aantal bacteriën de kans om verder uit te groeien. Want hetzelfde proces treedt weer op: celmembranen raken beschadigd, wat leidt tot extra vochtverlies wat de voedingsbodem rijker maakt. Dit vergroot het risico op
voedselvergiftiging of voedselintoxicatie. Bij een voedselvergiftiging word je ziek van een ziekteverwekkende bacterie. Een voedselintoxicatie of
voedselinfectie betekent dat je ziek wordt van de toxines ofwel gifstoffen die uitgescheiden worden door een bepaalde bacterie.
Het is het beste om voedingswaren te laten ontdooien in de koelkast. Hierdoor blijft de temperatuurstijging beperkt en dit remt dus ook de groei van de bacteriën. Je kunt ook het vlees in bevroren toestand in de magnetron leggen en het daarin te garen.
Verder doe je er verstandig aan om bij het invriezen de temperatuur zo snel mogelijk te laten zakken naar –24 °C. In dat geval blijven de ijskristallen klein en blijft de schade aan de celmembranen beperkt. Door het invriesproces te versnellen, verminder je de drip. Dit komt de kwaliteit van het ingevroren product ten goed. Vlees of vis worden minder smakelijk door dit extra vochtverlies tijdens het ontdooien. Ook wordt vis en vlees op deze manier droger en taaier. Bovendien kunnen micro-organismen zich nog een tijdlang vermeerderen, als de kern van een product niet snel genoeg afkoelt.
Oregano /
Bron: HansLinde, PixabayOregano als alternatieve bacterie-killer
Een nano-emulsie uit de essentiële oliën van
oregano blijkt een effectieve bestrijder van bacteriën. Volgens onderzoekers van de Wayne State University kan oregano chemische middelen op termijn vervangen. Essentiële oliën uit
tijm,
knoflook en oregano zijn erkende desinfecterende middelen. Toepassing in de praktijk gebeurt evenwel nauwelijks, doordat de oliën slecht oplossen in water. In de voedingsmiddelenindustrie is chemische reiniging daarom gangbaar.
Het onderzoeksteam richt zich expliciet zich op oregano. Dit kruid, wat vooral gebruikt wordt in de Italiaanse keuken, leent zich het beste voor de ontwikkeling van een nano-emulsie en kent sterk desinfecterende eigenschappen. Een proef met besmette sla leidde tot een verminderde aanwezigheid van E-coli-bacteriën, een groep bacteriën die van nature aanwezig is in de darmen van mensen en dieren maar die je natuurlijk niet op je eten wilt hebben. Volgens de onderzoekers is aanvullend onderzoek nodig voordat een veilig alternatief voor chemische ontsmettingsproducten op de markt verschijnt. Wordt dus vervolgd! (Bron: Wayne State University, 1 mei 2015)
Lees verder