Tandabces: Ophoping van pus in tand door bacteriële infectie
Wanneer een wonde of irritatie aan de binnenkant van de mond (pulpaholte) ontstaat, veroorzaken bacteriën mogelijk een infectie. Een tandabces is een opeenhoping van besmet materiaal (pus) in het midden van een tand, veroorzaakt door een bacteriële infectie. De patiënt heeft pijn en het gebied is gezwollen, omdat het pus niet kan weglopen. Het abces vormt een barrière rond de infectie. Dit is een manier waarop het lichaam probeert om de verspreiding van een bacteriële infectie af te remmen. Het is belangrijk om zo snel mogelijk hulp te zoeken bij symptomen van een tandabces. Deze gaan namelijk niet spontaan weg en verspreiden zich soms naar andere lichaamsdelen.- Synoniemen tandabces
- Epidemiologie van tandabcessen
- Mechanisme
- Oorzaken: Ophoping van pus in tand door bacteriële infectie
- Risicofactoren
- Risicogroepen
- Soorten tandabcessen
- Symptomen: Pijn, een slechte adem en ziek gevoel
- Alarmsymptomen
- Diagnose en onderzoeken
- Diagnostische tabel voor tandabces
- Behandeling
- Voedingsadvies bij een tandabces
- Prognose tandabces
- Complicaties
- Preventie van tandabcessen
- Praktische tips voor het leven met / omgaan met een tandabces
- Raadpleeg zo snel mogelijk een tandarts
- Neem voorgeschreven antibiotica
- Gebruik een zoutoplossing om te spoelen
- Breng een koude kompres aan
- Vermijd harde en hete voedingsmiddelen
- Blijf gehydrateerd
- Gebruik pijnstillers indien nodig
- Beperk het gebruik van alcohol en tabak
- Overweeg een wortelkanaalbehandeling
- Raadpleeg een arts bij koorts of verergerde pijn
- Volg alle adviezen van je tandarts op
- Misvattingen rond tandabces
- Een tandabces ontstaat altijd door slechte mondhygiëne
- Antibiotica kunnen een tandabces genezen zonder tandheelkundige behandeling
- Pijn bij een tandabces is altijd constant en intens
- Een tandabces kan vanzelf verdwijnen
- Chirurgische ingreep is altijd noodzakelijk voor een tandabces
- Alleen ernstige tandabcessen vereisen behandeling
- Het nemen van alcohol helpt de pijn van een tandabces verlichten
- Een tandabces kan altijd worden voorkomen door goed te poetsen
Synoniemen tandabces
Een tandabces is eveneens gekend onder deze synoniemen:- Abces - tand
- Dentaal abces
Epidemiologie van tandabcessen
Een tandabces is een veelvoorkomende aandoening die voorkomt wanneer bacteriën zich in een tand of tandvlees verspreiden, wat leidt tot een ontsteking en het ontstaan van pus. Hoewel het risico op een tandabces voor iedereen aanwezig is, zijn er bepaalde factoren die de incidentie van deze aandoening kunnen beïnvloeden. Tandabcessen komen wereldwijd voor, met variaties in frequentie op basis van geografische locatie, sociaaleconomische status en toegang tot mondzorg.Prevalentie van tandabcessen
De prevalentie van tandabcessen varieert wereldwijd, maar in ontwikkelde landen is het een veelvoorkomende aandoening, vooral bij volwassenen. In sommige studies wordt geschat dat ongeveer 10-15% van de volwassenen ooit een tandabces heeft gehad. De prevalentie neemt toe bij patiënten met slecht beheerde mondhygiëne, onvolledige tandheelkundige zorg of een verminderde immuunrespons. In landen met beperkte toegang tot gezondheidszorg is de prevalentie vaak hoger, omdat tandheelkundige zorg en preventie vaak moeilijker toegankelijk zijn voor de algemene bevolking.
Leeftijd en geslacht
Tandabcessen komen voor bij mensen van alle leeftijden, maar ze komen vaker voor bij volwassenen, vooral bij diegenen die ouder zijn dan 30 jaar. Er is geen significant verschil in de incidentie tussen mannen en vrouwen, hoewel sommige studies aangeven dat mannen iets meer kans hebben op het ontwikkelen van een tandabces. Patiënten met een slechte mondhygiëne of die roken, lopen een verhoogd risico, ongeacht hun geslacht.
Geografische verschillen
Er zijn geografische verschillen in de prevalentie van tandabcessen, wat vaak te maken heeft met de toegankelijkheid van tandheelkundige zorg en de gezondheidseducatie in een bepaald land of regio. In landen met een hoog inkomen, waar tandheelkundige zorg breed beschikbaar is, zijn tandabcessen minder gebruikelijk, hoewel ze nog steeds voorkomen bij mensen die geen toegang hebben tot reguliere tandheelkundige controles. In minder ontwikkelde gebieden met beperkte toegang tot mondzorg kunnen tandabcessen vaker voorkomen.
Mechanisme
Een tandabces ontstaat meestal als gevolg van een bacteriële infectie die zich ontwikkelt in de tand of het omliggende tandvleesweefsel. Het mechanisme van de infectie kan variëren afhankelijk van de locatie van de infectie en de ernst van de onderliggende oorzaak.Oorzaken van infectie
De meeste tandabcessen worden veroorzaakt door bacteriën die in de mond aanwezig zijn, vaak na een beschadiging van het tandoppervlak door een gaatje, tandvleesontsteking of een gebroken tand. De infectie kan zich verspreiden naar de wortel van de tand, wat leidt tot ontsteking en de ophoping van pus in de tand. Bacteriën zoals Streptococcus mutans en Porphyromonas gingivalis zijn vaak de verantwoordelijke verwekkers.
Ontsteking en pusvorming
Wanneer bacteriën de tand of het tandvlees binnendringen, veroorzaakt dit een ontstekingsreactie van het immuunsysteem. Het lichaam reageert op de infectie door witte bloedcellen naar de getroffen plaats te sturen, wat resulteert in de ophoping van pus. Dit pus bevat dode bacteriën, witte bloedcellen en geïnfecteerd weefsel. Het tandabces kan zich uitbreiden naar omliggende weefsels, zoals het kaakbot, als de infectie niet snel wordt behandeld.
Verspreiding van de infectie
Een tandabces kan zich verder verspreiden als het niet tijdig wordt behandeld. De infectie kan zich via het bloed naar andere delen van het lichaam verspreiden, wat kan leiden tot ernstigere complicaties zoals sepsis. In sommige gevallen kan de infectie zich uitbreiden naar de sinussen, de hals of de hersenen, wat zeldzame maar ernstige complicaties kan veroorzaken.
Oorzaken: Ophoping van pus in tand door bacteriële infectie
Door openingen in het tandglazuur infecteren bacteriën het midden van de tand (pulp). De infectie verspreidt zich mogelijk eveneens vanuit de tandwortel naar de tand ondersteunende botten. Door de infectie ontstaat een ophoping van geelachtig, stinkend pus en weefselzwelling in de tand. Dit veroorzaakt pijnlijke kiespijn. De kiespijn stopt als de pulp van de tand afsterft, tenzij zich een abces ontwikkelt. De infectie blijft actief en verspreidt zich verder waardoor meer pijn ontstaat. Ook het weefsel vernietigt zich.Risicofactoren
Een tandabces is een complicatie van tandbederf (gaatjes in de tanden) door een slechte mondhygiëne en het consumeren van veel suikerhoudende of zetmeelrijke voedingsproducten en dranken.Daarnaast komt een tandabces voor wanneer een tand is gebroken of afgestoten bij een verwonding (trauma) of een eerdere operatie aan de tanden of het tandvlees. Bij een tandvleesaandoening en gingivitis (ontsteking van tandvlees door plaque op tanden) treedt soms ook een tandabces op. Tot slot zijn patiënten met een verzwakt immuunsysteem vaker getroffen door een tandabces.
Patiënten met diabetes mellitus (suikerziekte) en patiënten die een behandeling krijgen met corticosteroïden of chemotherapie zijn voorbeelden van patiënten met een verzwakt immuunsysteem.
Risicogroepen
Bepaalde patiëntengroepen lopen een hoger risico op het ontwikkelen van een tandabces. Het identificeren van deze risicogroepen is essentieel voor gerichte preventie en behandeling.Ouderen
Ouderen kunnen een verhoogd risico hebben op tandabcessen vanwege verzwakte mondgezondheid door veroudering, zoals slijtage van het tandvlees, afgenomen speekselproductie en een hogere kans op tandbederf. De afname van de algehele gezondheid kan ook het immuunsysteem beïnvloeden, waardoor ouderen vatbaarder zijn voor infecties.
Diabetici
Mensen met diabetes hebben een verhoogd risico op mondproblemen, waaronder tandvleesontsteking en tandabcessen. De hogere bloedsuikerspiegels bij diabetes kunnen de bacteriegroei bevorderen, wat de kans op infecties vergroot. Daarnaast kan diabetes het vermogen van het lichaam om infecties te bestrijden verminderen.
Mensen met een verzwakt immuunsysteem
Mensen met een verzwakt immuunsysteem, bijvoorbeeld door HIV/AIDS of chemotherapiebehandelingen, hebben een grotere kans op het ontwikkelen van infecties, waaronder tandabcessen. Het immuunsysteem is minder effectief in het bestrijden van bacteriën, waardoor deze sneller kunnen leiden tot ernstigere infecties.
Mensen met slechte mondhygiëne
Patiënten die slechte mondhygiëne hebben, zoals onregelmatig tandenpoetsen en niet flossen, lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van tandabcessen. Het niet verwijderen van tandplak en bacteriën kan leiden tot de ontwikkeling van infecties die uiteindelijk kunnen uitmonden in een abces.
Soorten tandabcessen
Tandvleesabces (parodontaal abces)Een infectie in de ruimte tussen de tanden en het tandvlees veroorzaakt een tandvleesabces. De infectie treedt op nadat een deel van de maaltijd tussen het tandvlees en de tanden blijft hangen. Bij patiënten met ernstige parodontitis (ontsteking en schade aan weefsel en bot die tanden ondersteunen) hopen bacteriën zich op onder het tandvlees en het bot.
Endodontisch abces (periapicaal abces)
Een endodontisch abces treedt op in de tand. Dit gebeurt wanneer de tandzenuwen afgestorven zijn of aan het afsterven zijn. Dit type abces verschijnt op het puntje van de wortel van de tand. De infectie verspreidt zich vervolgens naar het omringende bot.
Symptomen: Pijn, een slechte adem en ziek gevoel
Een abces vormt zich zeer snel, soms slechts één of twee dagen nadat de infectie begint. De patiënt heeft ernstige, voortdurende kiespijn. Deze pijn voelt knagend, scherp, stekend of kloppend aan. Af en toe komt het evenwel voor dat een patiënt geen pijn heeft. De pijn breidt zich mogelijk uit naar het oor (pijn achter het oor), de kaak en de nek aan dezelfde kant als het tandabces. De pijn verergert nog wanneer de patiënt ligt, waardoor de slaap verstoord is.De patiënt heeft verder een bittere smaak in de mond. De tanden zijn gevoelig bij warmte of koude. Ook heeft de patiënt een gezwollen boven- of onderkaak, hetgeen een ernstig symptoom is. Verder zijn ook de klieren in de nek gezwollen. Koorts, pijn bij het kauwen, een slechte adem (halitose) en een algemeen ziek gevoel komen ook voor. Bovendien is het tandvlees boven de geïnfecteerde tand rood en gezwollen (dit lijkt mogelijk op een puistje). Als de pulp in de wortel van de tand overlijdt ten gevolge van de infectie, stopt de kiespijn. Dit betekent echter niet dat de infectie genezen is. De infectie blijft actief en blijft zich verspreiden en weefsel vernietigen. Om deze redenen is het steevast belangrijk om bij tandpijn naar de tandarts te gaan, zelfs als de pijn afneemt.
Alarmsymptomen
Er zijn verschillende alarmsymptomen die patiënten kunnen waarschuwen voor de aanwezigheid van een tandabces. Het herkennen van deze symptomen is belangrijk voor het snel zoeken van medische hulp, omdat onbehandelde tandabcessen ernstige complicaties kunnen veroorzaken.Pijn in de tand of kaak
Een van de eerste symptomen van een tandabces is hevige pijn in de tand of de kaak. Deze pijn kan spontaan optreden of toenemen bij het bijten of kauwen. De pijn is meestal constant en kan uitstralen naar andere delen van het gezicht of de nek.
Zwelling in de mond of kaak
Een tandabces gaat vaak gepaard met zwelling in het getroffen gebied, die zichtbaar is in de mond of rond de kaak. De zwelling kan pijnlijk zijn en kan de normale mondfunctie beïnvloeden, zoals eten en spreken.
Koorts
Koorts is een algemeen teken van infectie en kan optreden als het lichaam probeert de infectie te bestrijden. Het is een alarmteken dat het immuunsysteem actief bezig is met de infectie en kan wijzen op een verergering van de abces.
Rode, gezwollen tandvlees
Tandvlees rondom de geïnfecteerde tand kan rood, gezwollen en gevoelig zijn. Dit kan wijzen op een ontsteking in het tandvlees als gevolg van de bacteriële infectie.
Gevoeligheid voor warm of koud
Een tandabces kan de tand extreem gevoelig maken voor temperatuurveranderingen. Patiënten kunnen hevige pijn ervaren bij het eten of drinken van iets kouds of warms.
Diagnose en onderzoeken
Lichamelijk onderzoekDe tandarts voert een grondig tandheelkundig onderzoek uit bij de patiënt. Hij bekijkt de tanden, de mond en het tandvlees. De patiënt heeft mogelijk pijn wanneer de tandarts tegen de tand tikt met een instrument. Bijten of stevig de mond sluiten verhoogt ook de pijn. Het tandvlees oogt verder glanzend, gezwollen en rood, en tevens komt er dik pus uit. Een tandabces komt veelal voor aan de verstandskiezen daar deze moeilijk te reinigen zijn.
Diagnostisch onderzoek
Af en toe zijn verdere onderzoeken nodig om een tandabces te diagnosticeren. Zo voert de arts een radiografisch onderzoek van de tanden uit om te beoordelen welke tand of tanden het probleem veroorzaakt. Hij maakt met andere woorden een röntgenfoto zodat hij erosie van het bot rond het abces kan identificeren.
Diagnostische tabel voor tandabces
Een tandabces is een pijnlijke zwelling die wordt veroorzaakt door een bacteriële infectie in of rondom de tand. Het is belangrijk om de oorzaak van de ontsteking snel te identificeren om complicaties te voorkomen. Hieronder volgt een gedetailleerd overzicht van mogelijke oorzaken, symptomen, diagnostische benaderingen en aanvullende informatie die kan helpen bij het herkennen en behandelen van een tandabces.| Diagnose / Oorzaak | Symptomen | Diagnostische testen | Aanvullende informatie |
|---|---|---|---|
| Periapicaal abces (tandwortelabces) | Pijn, zwelling, roodheid, gevoelige tand, mogelijk pus in de mond, koorts | Diagnose wordt vaak gesteld door lichamelijk onderzoek en een beeldvormend onderzoek, zoals een röntgenfoto, om de locatie en omvang van de infectie te bepalen. | Dit type abces ontstaat wanneer bacteriën de tandwortel infecteren, vaak als gevolg van een niet-behandelde tandbederf. Behandeling kan bestaan uit het drainen van het abces en het toedienen van antibiotica. |
| Parodontaal abces (abces van het tandvlees) | Zichtbare zwelling op het tandvlees, pijn bij het kauwen of aanraken van de tand, roodheid | Diagnose wordt gesteld door lichamelijk onderzoek van de mond en tandvlees, samen met een beeldvormend onderzoek zoals een röntgenfoto of, indien nodig, een echografie om te kijken naar de diepte van de infectie. | Dit abces ontstaat meestal als gevolg van een infectie van het tandvlees, vaak door slechte mondhygiëne of gingivitis. Behandeling bestaat uit het reinigen van de tand en het behandelen van de onderliggende infectie met antibiotica. |
| Perikoronitis (ontsteking rondom een doorbraak van een verstandskies) | Pijn rond de tand, zwelling van het tandvlees, roodheid, soms pusafscheiding | De diagnose wordt gesteld op basis van lichamelijk onderzoek van het tandvlees en het abces. In sommige gevallen wordt een beeldvormend onderzoek uitgevoerd om de positie van de verstandskies te controleren. | Perikoronitis komt vaak voor wanneer een verstandskies doorbreekt en de omliggende weefsels geïnfecteerd raken. Behandeling kan bestaan uit antibiotica en het verwijderen van de verstandskies. |
| Cavitatie (botinfectie door verwaarloosde tandinfectie) | Chronische pijn, verminderde mondfunctie, zwelling van de kaak | Diagnose wordt vaak gesteld door een combinatie van lichamelijk onderzoek en een beeldvormend onderzoek zoals een röntgenfoto of MRI om de botstructuren te evalueren. | Cavitatie kan ontstaan wanneer een tandinfectie zich uitbreidt naar het kaakbeen. Behandeling kan chirurgie en langdurige antibiotica-inname omvatten. |
| Tandvleesontsteking door slechte mondhygiëne | Roodheid, zwelling, bloedend tandvlees, gevoeligheid bij het poetsen of aanraken van het tandvlees | Diagnose wordt vaak gesteld door lichamelijk onderzoek en in sommige gevallen kan een bloedonderzoek worden uitgevoerd om de algemene gezondheidstoestand te controleren. | Slechte mondhygiëne kan leiden tot tandvleesontsteking die uiteindelijk kan bijdragen aan de ontwikkeling van een abces. Behandeling bestaat uit het verbeteren van de mondhygiëne en het behandelen van de infectie met antibiotica. |
| Tandabces als gevolg van een infectie bij een beschadigde tandvulling | Pijn rondom de vulling, zwelling van het tandvlees of kaak, gevoeligheid voor temperatuurveranderingen | Diagnose wordt gesteld door lichamelijk onderzoek en een beeldvormend onderzoek zoals een röntgenfoto om de vulling en de omliggende structuren te controleren. | Wanneer een tandvulling beschadigd is, kan er een infectie ontstaan die uiteindelijk leidt tot een abces. Behandeling kan het vervangen van de vulling of een wortelkanaalbehandeling omvatten. |
| Angina ludovici (geïnfecteerde onderkaak door tandinfectie) | Pijn, zwelling, roodheid in de mond en onderkaak, mogelijk koorts | Diagnose wordt gesteld door lichamelijk onderzoek en een beeldvormend onderzoek zoals een röntgenfoto of CT-scan om de ernst van de infectie te bepalen. | Angina ludovici is een zeldzame maar ernstige infectie die kan optreden als een tandinfectie zich uitbreidt naar de weefsels van de mond en keel. Behandeling omvat vaak antibiotica en soms chirurgie. |
Behandeling
Antibiotica bestrijden de infectie. Verder mag de patiënt zijn mond spoelen met warm zout water om de pijn te verlichten. Verder verminderen pijnstillers eveneens de pijn. Aspirine nemen is echter niet aanbevolen, daar dit het weefsel irriteert en mogelijk leidt tot mondzweren.Een wortelkanaalbehandeling is voorts ook aanbevolen. Bij een ernstige infectie verwijdert de tandarts de tand of voert hij een operatie uit om het abces te draineren. Af en toe is hiervoor een ziekenhuisopname vereist.
Anno augustus 2024 zijn er diverse nieuwe ontwikkelingen in de behandeling van tandabcessen, waaronder verbeterde technieken voor wortelkanaalbehandelingen en innovaties in de toediening van antibiotica, zoals lokale antibioticatherapieën die direct in het abces worden geïnjecteerd. Deze behandelingen verkorten de hersteltijd en verminderen de kans op complicaties.
Voedingsadvies bij een tandabces
Tijdens de behandeling van een tandabces is het belangrijk om voedingsmiddelen te vermijden die de ontsteking kunnen verergeren. Zacht voedsel zoals soep, yoghurt en gepureerde groenten wordt aanbevolen. Vermijd hete, koude of suikerhoudende voedingsmiddelen om verdere irritatie te voorkomen.Prognose tandabces
De prognose voor een tandabces is over het algemeen goed wanneer het snel wordt behandeld. Het herstel hangt echter af van de ernst van de infectie en hoe snel de behandeling wordt gestart.Zonder behandeling
Wanneer een tandabces onbehandeld blijft, kan de infectie zich uitbreiden naar omliggende weefsels of zelfs in de bloedbaan terechtkomen, wat kan leiden tot sepsis of andere ernstige complicaties. Het is essentieel om een tandabces snel te behandelen om dergelijke risico's te minimaliseren.
Met behandeling
Met tijdige medische behandeling, zoals drainage van het abces en antibiotica, herstellen de meeste patiënten volledig. In sommige gevallen kan een wortelkanaalbehandeling of een tandextractie nodig zijn om de infectie effectief te bestrijden.
Complicaties
Het omringende bot en de tanden lopen schade op wanneer de patiënt geen behandeling krijgt. Mogelijke complicaties omvatten:- Sepsis (bloedvergiftiging: overdreven reactie van het immuunsysteem op ziektekiemen)
- Het verlies van de tand
- Een verspreiding van de infectie naar het kaakbot (osteomyelitis van de kaak)
- Ludwig’s angina (zwelling van luchtwegen door problemen aan mond of tanden)
- Een verspreiding van de infectie naar andere lichaamsdelen, zoals een hersenabces (verzameling van pus in de hersenen)
- Endocarditis (ontsteking van de binnenkant van het hart)
- Longontsteking (pneumonie: ontsteking onderste luchtwegen)
Dagelijks de tanden poetsen is nodig / Bron: Photo Mix, Pixabay
