Hepatitis D-virus: symptomen, oorzaak, behandeling, prognose

Het hepatitis D-virus (HDV) is een incompleet RNA-virus dat voor zijn vermenigvuldiging in de hepatocyt (levercel) afhankelijk is van het hepatitis B-virus. Het hepatitis D-virus heeft dus het hepatitis B-virus (HBV) nodig voor zijn replicatie. Hepatitis D komt kortom alleen voor als iemand hepatitis B heeft. Het virus wordt overgedragen door contact met bloed of andere lichaamsvloeistoffen van een geïnfecteerde persoon. Verticale transmissie of overdracht van moeder op kind is zeldzaam. Ongeveer 15 miljoen mensen over de hele wereld hebben een chronische co-infectie van hepatitis D en hepatitis B. Hepatitis D komt niet vaak voor in Nederland. Anno 2024 is er geen effectieve antivirale behandeling voor hepatitis D. Een hepatitis D-infectie kan worden voorkomen door vaccinatie tegen hepatitis B. Wanneer het mogelijk is om het virus vroegtijdig volledig uit het lichaam te bannen, is de prognose uitstekend.

• Wat is hepatitis D?
• Vóórkomen
• Overdracht of transmissie
• Symptomen van hepatitis D
• Verschijnselen
• Acute hepatitis
• Superinfectie
• Incubatieperiode
• Wie lopen risico?
• Onderzoek en diagnose
• Anamnese
• Lichamelijk onderzoek
• Bloedonderzoek
• Aanvullende onderzoeken
• Behandeling van hepatitis D
• Interferon
• Nieuwe middelen
• Levertransplantatie
• Prognose
• Complicaties infectie hepatitis D-virus
• Levercirrose
• Leverfalen
• Leverkanker
• Preventie
• Vaccinatie
• Vermijden van risicovol gedrag

Wat is hepatitis D?

Hepatitis D is een leverontsteking die in zowel een acute als chronische vorm kan optreden. Het wordt veroorzaakt door het hepatitis D-virus (HDV) dat afhankelijk is van het hepatitis B-virus voor zijn replicatie. Een hepatitis D-infectie kan dus niet optreden bij afwezigheid van het hepatitis B-virus. Een infectie met HDV kan op twee momenten optreden. Ofwel gelijktijdig met de hepatitis B-infectie en dit wordt een co-infectie genoemd. Ofwel later wanneer je reeds drager bent van het hepatitis B-virus en dit wordt een superinfectie genoemd. Een co-infectie of superinfectie van HDV met HBV veroorzaakt een ernstiger ziekte(verloop) dan een HBV-mono-infectie. Het kan leiden tot een ernstige leverziekte (fulminante hepatitis, leverfalen). Vaccinatie tegen hepatitis B is de enige manier om een infectie met het hepatitis D-virus te voorkomen.

Vóórkomen

Naar schatting heeft wereldwijd 5% van de mensen met hepatitis B ook een infectie met hepatitis D. Gebieden waar veel hepatitis D voorkomt, zijn rond de Middellandse Zee, het Midden-Oosten, Pakistan, Midden- en Noord-Azië, Japan, Taiwan, Groenland en delen van Afrika (vooral de hoorn van Afrika en West-Afrika), het Amazonegebied en bepaalde delen van de Stille Oceaan. Hepatitis D komt weinig voor in Noord-Amerika en Noord-Europa, Zuid-Afrika en Oost-Azië. In Nederland komt het vooral voor onder mensen uit het mediterrane gebied en onder mensen die door intraveneus drugsgebruik met hepatitis B zijn besmet. Daarnaast vormen hepatitis B-patiënten die afkomstig zijn uit landen waar veel hepatitis D, een risicogroep.

Overdracht of transmissie

Hepatitis D wordt verspreid wanneer geïnfecteerde lichaamsvloeistoffen (bloed, speeksel, sperma en vaginaal vocht) in contact komt met lichaamsweefsels onder de huid (bijvoorbeeld door prikken met een naald of via een beschadigde huid) of via slijmvliezen (in de mond, keel en geslachtsdelen).

Symptomen van hepatitis D

Verschijnselen

De symptomen van een hepatitis D-infectie zijn vergelijkbaar met die van hepatitis B en kunnen bestaan uit:

• Koorts;
• Verlies van eetlust;
• Gewichtsverlies;
• Misselijkheid en overgeven;
• Buikpijn (vooral in de rechterbovenbuik);
• Gele huid en ogen (geelzucht);
• Donkere urine en bleke ontlasting;
• Spier- en gewrichtspijn;
• Huiduitslag.

Acute hepatitis

Gelijktijdige infectie met HBV en HDV kan leiden tot een milde tot ernstige of zelfs fulminante hepatitis, maar herstel is meestal compleet en de ontwikkeling van chronische hepatitis D is zeldzaam (minder dan 5% van de gevallen van acute hepatitis).

Superinfectie

HDV kan een persoon infecteren die al chronisch geïnfecteerd is met HBV. De superinfectie van HDV bij chronische hepatitis B versnelt bij 70-90% van de personen (ongeacht de leeftijd) de progressie naar een ernstiger ziekte. HDV superinfectie versnelt de progressie naar levercirrose: bijna 10 jaar eerder dan bij HBV mono-geïnfecteerde personen, hoewel HDV de replicatie van HBV onderdrukt. Het mechanisme waardoor een infectie met het hepatitis D-virus een ernstigere vorm van hepatitis veroorzaakt en tot een snellere progressie van de leverfibrose leidt dan alleen een infectie met hepatitis B, is anno 2024 nog onduidelijk.

Incubatieperiode

De tijd tussen infectie en de eerste symptomen ligt ergens tussen de 2 tot 8 weken.

Wie lopen risico?

Chronische dragers van het hepatitis B-virus lopen risico op een infectie met het hepatitis D-virus. Iemand die niet immuun is voor hepatitis B, op natuurlijke wijze of immuniteit door vaccinatie, loopt risico op infectie met het hepatitis B-virus, waardoor hij ook risico loop op een infectie met het hepatitis D-virus.

Onderzoek en diagnose

De diagnose hepatitis D wordt gesteld op basis van je klachten, je medische voorgeschiedenis, lichamelijke onderzoek en bloedonderzoek. Als je hepatitis D hebt, kan de arts testen uitvoeren om je lever te controleren.

Anamnese

De arts zal vragen stellen over je symptomen en over factoren die de kans vergroten op het krijgen van hepatitis D.

Lichamelijk onderzoek

Tijdens een lichamelijk onderzoek zal je arts je controleren op tekenen van leverbeschadiging, zoals:

• Verandering in huidskleur (geelzucht);
• Zwelling in je benen, voeten of enkels;
• Gevoeligheid of zwelling van de buik (ascites).

Bloedonderzoek

De diagnose wordt gesteld op basis van bloedonderzoek. In het bloed worden HDV-antistoffen aangetroffen.

Aanvullende onderzoeken

Als je lijdt aan chronische hepatitis D en hepatitis B, dan kan er sprake zijn van leverschade. Je arts kan bepaalde testen aanbevelen om te ontdekken of je leverbeschadiging hebt en in welke mate, of om andere oorzaken van leverziekte uit te sluiten. Deze tests kunnen bestaan uit:

• Bloedtesten (leverfunctieonderzoek).
• Elastografie, een speciale echografie die de stijfheid van je lever meet (leverstijfheid).
• Een leverbiopsie, waarbij een arts een naald gebruikt om een klein stukje weefsel uit je lever te nemen. Een patholoog zal het weefsel onder een microscoop onderzoeken om te kijken naar tekenen van schade of ziekte.

Behandeling van hepatitis D

Er is geen specifieke behandeling voor acute of chronische HDV-infecties. Antivirale middelen die gebruikt worden om hepatitis B te behandelen, hebben weinig effect op hepatitis D. Langdurige opvolging door een leverspecialist wordt aanbevolen.

Interferon

Je krijgt maximaal 12 maanden grote doses medicijnen toegediend, genaamd interferon. Interferon is een type eiwit dat kan voorkomen dat het virus verspreidt en het kan tot remissie van de ziekte leiden. Zelfs na de behandeling kunnen mensen met hepatitis D nog steeds positief testen op het virus. Dit betekent dat het nog steeds belangrijk is om voorzorgsmaatregelen te nemen om transmissie te voorkomen. Je moet ook proactief blijven door te kijken naar symptomen die terugkeren. Uit de literatuur blijkt dat deze behandeling bij slechts een minderheid leidt tot een blijvende virologische respons; zij genezen zelden volledig.¹

Nieuwe middelen

Nieuwe antivirale middelen, zoals 'viral entry'-blokkers, prenylatieremmers en 'antisense'-oligonucleotiden, worden anno 2024 nog getest. De resultaten lijken veelbelovend.

Levertransplantatie

Als je levercirrose of een ander soort leverbeschadiging hebt, kan levertransplantatie nodig zijn. Een levertransplantatie is een belangrijke chirurgische operatie waarbij de beschadigde lever moet worden verwijderd en worden vervangen door een gezonde lever van een donor. In gevallen waarin een levertransplantatie nodig is, leven ongeveer 78 procent van de mensen vijf jaar of langer na de operatie.

Prognose

Vroege diagnose is essentieel om leverschade te voorkomen. Maak direct een afspraak met je huisarts bij vermoeden van hepatitis. Wanneer de aandoening onbehandeld blijft, is de kans op complicaties groter. Deze omvatten:

• Levercirrose;
• Leverziekten;
• Leverkanker.

Mensen met chronische hepatitis D hebben meer kans om complicaties te ontwikkelen dan die met de acute versie van de infectie.

Complicaties infectie hepatitis D-virus

Chronische hepatitis D kan leiden tot levercirrose, leverfalen en leverkanker. Mensen die chronische hepatitis B en D hebben, hebben meer kans om deze complicaties te ontwikkelen dan mensen die alleen chronische hepatitis B hebben. Vroege diagnostiek en behandeling van chronische hepatitis B en D, verminderen je kans om ernstige gezondheidsproblemen te ontwikkelen.

Levercirrose

Levercirrose is het onomkeerbare eindstadium van een chronische leverziekte. Levercirrose is een aandoening waarbij de lever langzaam afsterft en niet naar behoren kan functioneren. Bij cirrose wordt gezond leverweefsel vervangen door littekenweefsel, waardoor de bloedstroom door de lever gedeeltelijk wordt geblokkeerd. In de vroege stadia van cirrose blijft de lever nog wel functioneren. Doordat het proces voortschrijdt, treedt op den duur leverfalen op.

Leverfalen

Bij leverfalen (leverinsufficiëntie) gaat de lever in de loop van maanden tot jaren steeds slechter functioneren. Door beschadiging van het leverweefsel ontstaat verstoring van de leverfuncties.

Leverkanker

Het hebben van chronische hepatitis B en chronische hepatitis D verhoogt de kans op leverkanker. Regelmatige controle middels echografie of ander beeldvormend onderzoek, is belangrijk om vroegtijdig leverkanker op te sporen. Vroege diagnostiek en behandeling geeft een betere prognose.

Preventie

Vaccinatie

Een infectie met het hepatitis D-virus kan voorkómen worden door een infectie met hepatitis B te voorkómen. Dit kan door vaccinatie. De inenting tegen hepatitis B is in het Rijksvaccinatieprogramma opgenomen. Daarnaast is het screenen van mensen in risicogroepen belangrijk.

Vermijden van risicovol gedrag

Het vermijden van risicovol gedrag kan een infectie met hepatitis B en daarmee ook hepatitis D voorkomen. Vermijd onveilige seks en betracht goede hygiëne.

Noot:

1. Roeland Zoutendijk, Pieter J.F. de Jonge en Robert A. de Man. De terugkeer van het hepatitis delta-virus. Ned Tijdschr Geneeskd. 2016;160:D70

Lees verder

• Hepatitis of leverontsteking: symptomen en behandeling
• Leverontsteking: symptomen en behandeling hepatitis A,B,C,D
• Hepatitis A: symptomen, behandeling en vaccinatie
• Hepatitis B: symptomen, besmetting, gevolgen en behandeling
• Hepatitis C-virus: symptomen, oorzaken en behandeling