Enthesitis: Ontsteking spieraanhechting met gewrichtspijn
De pezen, die spieren aan het bot bevestigen, zijn gehecht aan specifieke plekken op het bot, bekend als 'spieraanhechtingen'. Enthesitis is een ontsteking van deze spieraanhechtingen. Deze aandoening kan leiden tot pijn, stijfheid, zwelling, roodheid en een beperkt bewegingsbereik van het getroffen gewricht. De diagnose wordt gesteld door middel van een lichamelijk onderzoek, bloedonderzoek en eventueel beeldvormende onderzoeken. De behandeling van enthesitis omvat rust, medicatie en fysiotherapie. De vooruitzichten zijn meestal goed, aangezien de aandoening vaak tijdelijk is.- Epidemiologie van enthesitis
- Prevalentie en incidentie
- Geslacht en leeftijd
- Geografische variatie
- Mechanisme
- Immuunrespons
- Genetische factoren
- Mechanische factoren
- Oorzaken
- Risicofactoren voor ontsteking van spieraanhechting
- Risicogroepen
- Mannen met spondylitis ankylosans
- Patiënten met psoriatische artritis
- Atleten en sporters
- Symptomen: Gewrichtspijn en stijfheid
- Alarmsymptomen
- Pijn en stijfheid in de gewrichten
- Zwelling en warmte in de gewrichten
- Beperkte bewegingsvrijheid
- Diagnose en onderzoeken
- Behandeling
- Rust en oefeningen
- Medicatie
- Alternatieve Behandelingen
- Prognose
- Reactie op behandeling
- Langetermijnuitkomsten
- Verergering bij niet-behandeling
- Complicaties
- Preventie van enthesitis
- Vermijden van overbelasting
- Vroege behandeling van auto-immuunziekten
- Gezond lichaamsgewicht en actieve levensstijl
- Praktische tips voor het omgaan met Enthesitis
- Herken de symptomen van Enthesitis
- Behandel de ontsteking en vermijd overbelasting
- Ondersteun het herstel met een evenwichtig voedingspatroon en voldoende slaap
- Volg controleafspraken voor langdurig beheer van symptomen
- Misvattingen rond enthesitis
- Enthesitis is altijd een gevolg van overbelasting
- Enthesitis komt alleen voor bij oudere volwassenen
- Pijn door enthesitis kan eenvoudig worden verlicht met pijnstillers
- Enthesitis is altijd te vinden op dezelfde plekken in het lichaam
- Enthesitis wordt altijd gediagnosticeerd met beeldvormende onderzoeken
- Alle vormen van enthesitis kunnen worden genezen
- Enthesitis komt alleen voor in de gewrichten
Epidemiologie van enthesitis
Enthesitis is een ontsteking van de entheses, de plekken waar pezen en ligamenten zich aan het bot hechten. Het is een veelvoorkomend symptoom bij verschillende auto-immuun- en inflammatoire aandoeningen, waaronder spondylitis ankylosans, psoriatische artritis, en reactieve artritis. De prevalentie van enthesitis varieert afhankelijk van de onderliggende aandoening, de leeftijd en het geslacht van de patiënt, evenals geografische variaties in de incidentie van de aandoeningen die het veroorzaken.Prevalentie en incidentie
Enthesitis komt vaak voor bij patiënten met spondyloartritis (SpA), een groep van aandoeningen die ontstekingen in de wervelkolom en andere gewrichten veroorzaken. De prevalentie van enthesitis bij SpA-patiënten is geschat op 30% tot 40%. De incidentie kan variëren afhankelijk van de subtypen van SpA, met hogere prevalentie in gevallen van spondylitis ankylosans (SA) en psoriatische artritis (PsA).Geslacht en leeftijd
Enthesitis komt vaker voor bij mannen dan bij vrouwen, vooral bij spondylitis ankylosans, waar de incidentie drie keer hoger is bij mannen. De aandoening begint meestal op jonge volwassen leeftijd, vaak tussen de 20 en 40 jaar, en kan progressief verergeren naarmate de patiënt ouder wordt.Geografische variatie
Geografische verschillen in de prevalentie van enthesitis zijn gerelateerd aan de regionale incidentie van ziekten zoals spondylitis ankylosans. De aandoening is vaker voorkomend in populaties van Europese afkomst en minder vaak in Afrikaanse en Aziatische populaties. De prevalentie kan ook variëren afhankelijk van de toegang tot gezondheidszorg en de diagnose van auto-immuunziekten in verschillende regio's.Mechanisme
Enthesitis ontstaat door ontsteking op de plaats waar pezen en ligamenten aan het bot hechten. Deze ontsteking kan zowel lokaal als systemisch zijn, afhankelijk van de onderliggende aandoening. Het mechanisme van enthesitis omvat een combinatie van mechanische belasting, immunologische reacties en genetische factoren.Immuunrespons
De immuunrespons speelt een cruciale rol bij de ontwikkeling van enthesitis. Bij auto-immuunziekten, zoals spondylitis ankylosans en psoriatische artritis, leidt een abnormale immuunactiviteit tot ontstekingen in de entheses. De immuuncellen vallen de entheses aan, wat leidt tot pijn, zwelling en schade aan het bindweefsel en het bot.Genetische factoren
Genetische predispositie, met name de aanwezigheid van het HLA-B27-gen, is een belangrijke factor in de ontwikkeling van enthesitis. Dit gen wordt geassocieerd met een verhoogd risico op spondylitis ankylosans en andere vormen van spondyloartritis, waarbij enthesitis een prominente rol speelt. De aanwezigheid van HLA-B27 verhoogt de kans op ontsteking van de entheses en de wervelkolom.Mechanische factoren
Naast de immuun- en genetische factoren kunnen ook mechanische belasting en overbelasting van de entheses bijdragen aan het ontstaan van enthesitis. Herhaalde bewegingen of overmatige fysieke belasting, zoals bij sporters, kunnen leiden tot beschadiging en ontsteking van de entheses.Oorzaken
Pezen zijn weefsels die spieren verbinden met botten, terwijl ligamenten botten onderling verbinden. De gebieden waar deze structuren samenkomen met de botten worden 'entheses' genoemd. Enthesitis is de ontsteking van deze aanhechtingsplaatsen. Als de pees zelf ook ontstoken raakt, spreekt men van 'tendinitis' (peesontsteking). Wanneer de slijmbeurs ontstoken raakt, is er sprake van ‘bursitis’.Risicofactoren voor ontsteking van spieraanhechting
Enthesitis komt veel voor bij patiënten met artritis, zoals enteropathische artritis, psoriatische artritis, reactieve artritis, en septische artritis. Kinderen met juveniele idiopathische artritis hebben ook een verhoogd risico op enthesitis. Andere risicofactoren zijn overbelasting, verwondingen, en aandoeningen zoals jicht, spondylitis ankylopoetica, en artrose.Risicogroepen
Er zijn verschillende risicogroepen voor het ontwikkelen van enthesitis, variërend van genetische predisposities tot omgevingsfactoren en comorbiditeiten. Deze groepen zijn vatbaarder voor de aandoening en kunnen baat hebben bij specifieke preventieve maatregelen.Mannen met spondylitis ankylosans
Mannen die drager zijn van het HLA-B27-gen en een familiegeschiedenis van spondylitis ankylosans hebben, vormen een risicogroep voor het ontwikkelen van enthesitis. De aandoening ontwikkelt zich vaak op jonge leeftijd, meestal vóór de 40ste levensjaar, en gaat gepaard met ontstekingen in de entheses, vooral aan de wervelkolom en de bekken.Patiënten met psoriatische artritis
Patiënten met psoriatische artritis (PsA) lopen ook een verhoogd risico op enthesitis. Deze aandoening kan leiden tot ontsteking van de entheses, vaak in combinatie met andere symptomen zoals huiduitslag en gewrichtspijn. PsA-patiënten hebben vaak een combinatie van perifere artritis en enthesitis.Atleten en sporters
Atleten die zich bezighouden met intensieve sporten, zoals hardlopen, basketbal of gewichtheffen, lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van enthesitis door de mechanische belasting die op de entheses wordt uitgeoefend. Vooral sporten die repetitieve bewegingen vereisen, zoals springen of draaien, kunnen de kans op enthesitis vergroten.Symptomen: Gewrichtspijn en stijfheid
Patiënten ervaren vaak gewrichtspijn en gewrichtsstijfheid, vooral in de ellebogen, heupen, knieën, voeten, ruggengraat, schouders, tenen en vingertoppen. Ontsteking kan over het hele lichaam voorkomen en gaat vaak gepaard met roodheid, zwelling, warmte, en beperkte mobiliteit. Chronische enthesitis kan leiden tot de vorming van nieuw botweefsel, wat de normale bewegingen belemmert. Naast de bekende symptomen kunnen patiënten met chronische enthesitis ook verlies van kracht en functionele beperkingen ervaren. Dit kan zich uiten in problemen met dagelijkse activiteiten zoals lopen, staan of het optillen van voorwerpen.Alarmsymptomen
Alarmsymptomen van enthesitis zijn vaak de eerste tekenen van een onderliggende ontstekingsaandoening zoals spondylitis ankylosans of psoriatische artritis. Het is belangrijk om deze symptomen tijdig te herkennen om te voorkomen dat de aandoening verergert.Pijn en stijfheid in de gewrichten
Patiënten met enthesitis ervaren vaak pijn en stijfheid in de gewrichten, vooral in de gebieden waar pezen en ligamenten aan het bot hechten, zoals de hielen, knieën en onderrug. De pijn is vaak het ergst 's ochtends en na periodes van rust.Zwelling en warmte in de gewrichten
Zwelling en warmte in het aangedane gewricht kunnen ook tekenen zijn van enthesitis. Deze symptomen wijzen op een ontstekingsreactie, die kan leiden tot beschadiging van het bindweefsel en het bot als deze niet wordt behandeld.Beperkte bewegingsvrijheid
Een verminderde bewegingsvrijheid van de gewrichten, vooral in de wervelkolom of de grote gewrichten zoals de heupen en knieën, is een ander belangrijk symptoom van enthesitis. Dit kan de dagelijkse activiteiten van de patiënt beïnvloeden en duidt op een verergering van de ontsteking.
Een bloedonderzoek is noodzakelijk / Bron: Frolicsomepl, PixabayDiagnose en onderzoeken
De diagnose enthesitis begint met een gedetailleerde anamnese en lichamelijk onderzoek. De arts zal vragen naar de aard en duur van de klachten en de medische geschiedenis van de patiënt, met name of er sprake is van reumatische aandoeningen. Een bloedonderzoek kan worden uitgevoerd om ontstekingsmarkers en infecties op te sporen. Beeldvormende onderzoeken zoals een röntgenfoto, MRI-scan of echografie worden ingezet om afwijkingen in de entheses en omliggende structuren te visualiseren.Behandeling
Rust en oefeningen
Het nemen van voldoende rust, gecombineerd met fysiotherapie en koudecompressen, kan de klachten van enthesitis aanzienlijk verminderen. Regelmatige rekoefeningen kunnen de flexibiliteit en kracht herstellen en helpen voorkomen dat de aandoening terugkeert.Medicatie
Niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID’s) zoals naproxen en ibuprofen worden vaak voorgeschreven om ontsteking en pijn te verlichten. In ernstigere gevallen kunnen corticosteroïden of biologische geneesmiddelen worden ingezet.
Acupunctuur helpt sommige patiënten met enthesitis / Bron: Fusiontherapy, PixabayAlternatieve Behandelingen
Naast conventionele therapieën kiezen sommige patiënten voor alternatieve behandelingen zoals acupunctuur, kruidentherapie, en homeopathie. Hoewel deze behandelingen soms verlichting bieden, is het belangrijk dat patiënten deze opties bespreken met hun arts, aangezien ze meestal niet wetenschappelijk bewezen zijn.Anno augustus 2024 zijn er nieuwe behandelopties beschikbaar voor patiënten met hardnekkige enthesitis, waaronder biologische therapieën zoals TNF-alfa-remmers en IL-17-remmers. In zeldzame gevallen, wanneer de aandoening ernstig is en niet reageert op andere behandelingen, kan chirurgische ingreep overwogen worden om beschadigd weefsel te verwijderen.
Prognose
De prognose van enthesitis hangt sterk af van de onderliggende aandoening en de tijdigheid van de behandeling. Met een vroege diagnose en effectieve therapie kan de ziekte in veel gevallen goed onder controle worden gehouden.Reactie op behandeling
Enthesitis reageert meestal goed op ontstekingsremmers en andere medicijnen die de onderliggende aandoening behandelen. Bij spondylitis ankylosans en psoriatische artritis kunnen biologische geneesmiddelen, zoals TNF-remmers, effectief zijn in het verminderen van ontstekingen en het verbeteren van de symptomen.Langetermijnuitkomsten
Bij veel patiënten met enthesitis kan de aandoening, mits goed behandeld, onder controle worden gehouden, met minimale schade aan de gewrichten. Echter, bij sommige patiënten kan chronische ontsteking leiden tot gewrichtsschade en functieverlies, vooral als de aandoening niet tijdig wordt behandeld.Verergering bij niet-behandeling
Als enthesitis niet adequaat wordt behandeld, kan de aandoening verergeren, wat leidt tot langdurige pijn en mogelijke vervorming van de gewrichten. Het risico op chronische invaliditeit neemt toe bij een vertraagde of inadequate behandeling.Complicaties
Enthesitis kan leiden tot verschillende complicaties, vooral als de aandoening niet adequaat wordt behandeld:- Chronische pijn en functionele beperkingen: Langdurige ontsteking kan leiden tot chronische pijn en functionele beperkingen. Dit kan de dagelijkse activiteiten van de patiënt aanzienlijk beïnvloeden en de kwaliteit van leven verminderen.
- Ossificatie en botvorming: Bij langdurige of ernstige enthesitis kan er nieuw botweefsel ontstaan rond de aanhechtingsplaatsen, wat bekend staat als ossificatie. Dit kan leiden tot een verminderd bewegingsbereik en stijfheid in de getroffen gewrichten.
- Verlies van pees- en spierfunctie: Door constante ontsteking en pijn kunnen pezen en spieren hun functie verliezen, wat kan bijdragen aan verdere beperkingen in mobiliteit en kracht.
- Vergrote risico op reumatische aandoeningen: Enthesitis is vaak een symptoom van onderliggende reumatische aandoeningen zoals spondylitis ankylopoetica en psoriatische artritis. Onbehandelde enthesitis kan verergering van deze aandoeningen veroorzaken en leiden tot een verslechtering van de algemene gezondheid.
- Psychosociale impact: Chronische pijn en functionele beperkingen door enthesitis kunnen ook invloed hebben op het mentale welzijn van de patiënt, wat kan leiden tot depressie en angst.
