Levator ani-syndroom: Krampen en pijn aan rectum en anus

Het levator ani-syndroom is een chronische aandoening waarbij een patiënt sporadische episoden van pijn in het rectum (endeldarm) en de anus ervaart. Om onbekende redenen veroorzaakt een spier vlakbij de anus krampen en pijn. De patiënt is dankzij enkele zelfzorgmaatregelen in staat om de krampen en pijn te verlichten, maar diverse professionele behandelingen zijn ook mogelijk. Ondanks de behandelingen keren de symptomen wel vaak terug al is het wel mogelijk om de klachten en de frequentie van het optreden ervan te verminderen.

• Synoniemen van levator ani-syndroom
• Terminologie
• Epidemiologie
• Oorzaken
• Risicofactoren van ziekte
• Symptomen van pijn en krampen aan rectum en anus
• Milde tot matige klachten
• Ernstige klachten
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Zelfzorg
• Professionele medische zorg
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Synoniemen van levator ani-syndroom

Artsen geven ook andere benamingen aan het levator ani-syndroom met name:

• bekkenspanningsmyalgie
• chronische anorectale pijn
• chronische proctalgie
• levator ani-spasmensyndroom
• levatorspasmen
• levatorsyndroom
• piriformis syndroom
• puborectalis syndroom

Terminologie

Tot 2016 beschouwden artsen het levator ani-syndroom als een vorm van chronische proctalgie (langdurige pijn aan het rectum). Deze term is echter opgeheven waardoor het levator ani-syndroom sindsdien een aparte entiteit geworden is.

Epidemiologie

Het levator ani-syndroom is een aandoening die wordt gekenmerkt door pijn en krampen in de bekkenbodemspieren, met name rond het rectum en de anus. Het komt voor bij zowel mannen als vrouwen, maar wordt vaker gerapporteerd bij vrouwen. De prevalentie is niet volledig bekend, maar het wordt vaak gediagnosticeerd in gastro-enterologische en proctologische klinieken.

Oorzaken

De exacte oorzaak van het levator ani-syndroom is niet volledig begrepen. Het kan ontstaan door overbelasting of spasmen van de bekkenbodemspieren, vaak als gevolg van langdurige spanning of stress. Het kan ook worden beïnvloed door andere aandoeningen die de bekkenbodem beïnvloeden, zoals chronische constipatie of bevallingen.

Risicofactoren van ziekte

Hoewel de precieze oorzaak onbekend is anno oktober 2020, zijn diverse risicofactoren bekend:

• chronische bekkenpijn zoals door het prikkelbaredarmsyndroom (symptomen van diarree en obstipatie), endometriose (pijn rond de menstruatieperiode bij een vrouw) of interstitiële cystitis (ontsteking van blaaswand met pijn)
• chronische druk op de bekkenbodemspieren
• doorgaan met de geslachtsgemeenschap, zelfs als het pijnlijk is
• een bevalling
• een ontsteking in het bekkengebied (bekkenontstekingsziekte)
• een operatie aan het bekkengebied, de anus of de wervelkolom
• een trauma aan de bekkenbodemspier, zoals seksueel misbruik
• niet urineren of een ontlasting maken wanneer dat nodig is
• vaginale krimping (atrofie) of pijn in de vulva (vulvodynie)

Symptomen van pijn en krampen aan rectum en anus

Milde tot matige klachten

Een patiënt met het levator ani-syndroom heeft pijn die zich hoog in de endeldarm situeert. Deze pijn komt onregelmatig en spontaan tot stand. De patiënt heeft voelbare pijn tijdens het zitten. Ook is de pijn niet gerelateerd aan een stoelgang. Slaapproblemen komen echter voordat de pijn soms zo ernstig is om de slaap te onderbreken. Verder voelt de patiënt een zekere druk in de endeldarm. De pijn vermindert bij het staan of liggen. Bovendien biedt het laten van een wind of het maken van een ontlasting een verlichting van de klachten.

Ernstige klachten

Normaal gesproken duurt de pijn minder dan twintig minuten. In ernstige gevallen keert de rectale pijn vaak terug en houdt deze enkele uren aan. De pijn straalt soms uit (uitstralingspijn) naar de heupen (heuppijn), het staartbeen (staartbeenpijn) of andere gebieden. In ernstige gevallen heeft een patiënt ook darm- en urineproblemen, zoals constipatie, problemen met het maken van stoelgang, plasproblemen, pijn bij het plassen (dysurie), urine-incontinentie, frequente plasdrang (urinaire urgentie) en een opgeblazen gevoel.

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen van het levator ani-syndroom zijn pijn en krampen in het gebied rond het rectum en de anus. Deze pijn kan verergeren bij langdurig zitten of na de stoelgang. Patiënten kunnen ook symptomen ervaren zoals ongemak tijdens het zitten, een gevoel van druk in het bekken, en pijn die uitstraalt naar andere delen van het bekken.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek
De diagnose van het levator ani-syndroom is een diagnose van uitsluiting. De arts moet met andere woorden andere ziekten uitsluiten die mogelijk verantwoordelijk zijn voor de symptomen. De arts moet hiervoor een grondig vraaggesprek en een uitgebreide medische geschiedenis met de patiënt doorlopen. Daarnaast is een lichamelijk onderzoek nodig waarbij de arts de levator ani-spier indrukt bij een digitaal rectaal onderzoek, hetgeen pijn veroorzaakt. Verder bestelt de arts diagnostische onderzoeken om zeker te zijn dat de patiënt niet lijdt aan een andere ziekte. De arts kijkt op basis van de aanwezige klachten welke verdere onderzoeken hij inzet: een ontlastingsonderzoek, een bloedonderzoek, een endoscopie (inwendig kijkonderzoek van de binnenkant van het lichaam) en/of beeldvormende onderzoeken.

Differentiële diagnose
Het is belangrijk om zeker te zijn van de diagnose, want de symptomen doen bij mannen soms denken aan prostatitis (ontsteking van de prostaatklier).

Behandeling

Zelfzorg

Huismiddeltjes voor de aandoening zijn onder meer:

• niet-steroïde anti-inflammatoire medicatie (NSAID's) nemen (vrij verkrijgbare pijnstillers verminderen het ongemak)
• op een kussen zitten (een donutvormig kussen vermindert de druk op de anus, wat de symptomen verlichten)
• wind laten of stoelgang maken (de aanvallen van levator anus-spasmen verlichten hierdoor)
• zitbaden nemen (verlicht de episodes van anale krampen)

Professionele medische zorg

Biofeedback
Via biofeedback is het mogelijk om dankzij gespecialiseerde apparatuur de spieractiviteit te meten terwijl de patiënt oefeningen moet doen. Door de feedback die ze krijgen, leren patiënten bepaalde spieren te beheersen of te ontspannen waardoor de klachten verminderen.

Botoxinjecties
Regelmatige botoxinjecties zijn voor veel patiënten effectief in het behandelen van de krampen en pijn.

Elektrogalvanische stimulatie (EGS)
De arts plaatst bij elektrogalvanische stimulatie een sonde in de anus zodat hij hiermee een milde elektrische stimulatie kan toedienen. Deze methode is meestal meer effectief dan fysiotherapie.

Fysiotherapie
Fysiotherapie en massage aan het bekkengebied vermindert spasmen in de spieren van de bekkenbodem.

Medicatie
De arts zet schrijft soms spierverslappers of pijnstillers voor, zoals gabapentine (Neurontin) en pregabaline (Lyrica).

Andere behandelingen
Andere behandelingen bestaan uit bijvoorbeeld accupunctuur en sekstherapie.

Prognose

De prognose voor het levator ani-syndroom is over het algemeen goed met de juiste behandeling. Veel patiënten ervaren verlichting van hun symptomen met fysiotherapie en andere conservatieve behandelingen. In sommige gevallen kunnen symptomen chronisch zijn en voortdurende behandeling vereisen.

Complicaties

Complicaties van het levator ani-syndroom kunnen voortkomen uit chronische pijn en ongemak. Langdurige symptomen kunnen leiden tot verstoring van de dagelijkse activiteiten en psychosociale problemen zoals stress en angst. Behandeling kan complicaties zoals bijwerkingen van medicatie met zich meebrengen.

Preventie

Preventie van het levator ani-syndroom richt zich op het vermijden van overbelasting van de bekkenbodemspieren en het bevorderen van een gezonde levensstijl. Het beheersen van chronische constipatie, het verminderen van stress, en het regelmatig oefenen van bekkenbodemspieroefeningen kunnen bijdragen aan het voorkomen van de aandoening.

Lees verder

• Rectale biopsie: Onderzoek - Wegnemen van weefsel van rectum
• Rectale druk: Oorzaken van drukkend gevoel in rectum