Levator ani-syndroom: Krampen en pijn aan rectum en anus

Het levator ani-syndroom is een chronische aandoening waarbij een patiënt sporadische episoden van pijn in het rectum (endeldarm) en de anus ervaart. Om onbekende redenen veroorzaakt een spier vlakbij de anus krampen en pijn. De patiënt is dankzij enkele zelfzorgmaatregelen in staat om de krampen en pijn te verlichten, maar diverse professionele behandelingen zijn ook mogelijk. Ondanks de behandelingen keren de symptomen wel vaak terug al is het wel mogelijk om de klachten en de frequentie van het optreden ervan te verminderen.

• Synoniemen van levator ani-syndroom
• Terminologie
• Epidemiologie
• Oorzaken
• Risicofactoren van ziekte
• Symptomen van pijn en krampen aan rectum en anus
• Milde tot matige klachten
• Ernstige klachten
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Zelfzorg
• Professionele medische zorg
• Prognose van chronische aandoening
• Complicaties

Synoniemen van levator ani-syndroom

Artsen geven ook andere benamingen aan het levator ani-syndroom met name:

• bekkenspanningsmyalgie
• chronische anorectale pijn
• chronische proctalgie
• levator ani-spasmensyndroom
• levatorspasmen
• levatorsyndroom
• piriformis syndroom
• puborectalis syndroom

Terminologie

Tot 2016 beschouwden artsen het levator ani-syndroom als een vorm van chronische proctalgie (langdurige pijn aan het rectum). Deze term is echter opgeheven waardoor het levator ani-syndroom sindsdien een aparte entiteit geworden is.

Epidemiologie

Ongeveer 7,4 procent van de vrouwen en 5,7 procent van de mannen lijdt aan het levator ani-syndroom. Meer dan de helft van alle patiënten met symptomen van het levator ani-syndroom zijn tussen de dertig en zestig jaar oud.

Oorzaken

De exacte oorzaak van levator ani-syndroom is niet duidelijk anno oktober 2020. Het levator ani-syndroom treedt op wanneer de levator ani-spier krampen (spasmen) en pijn veroorzaakt. De levator ani-spier is een spier in de buurt van de anus. Deze pijn is meestal niet gerelateerd aan het een stoelgang. Ook heeft de patiënt geen structurele afwijkingen of onderliggende aandoeningen die leiden tot de krampen.

Risicofactoren van ziekte

Hoewel de precieze oorzaak onbekend is anno oktober 2020, zijn diverse risicofactoren bekend:

• chronische bekkenpijn zoals door het prikkelbaredarmsyndroom (symptomen van diarree en obstipatie), endometriose (pijn rond de menstruatieperiode bij een vrouw) of interstitiële cystitis (ontsteking van blaaswand met pijn)
• chronische druk op de bekkenbodemspieren
• doorgaan met de geslachtsgemeenschap, zelfs als het pijnlijk is
• een bevalling
• een ontsteking in het bekkengebied (bekkenontstekingsziekte)
• een operatie aan het bekkengebied, de anus of de wervelkolom
• een trauma aan de bekkenbodemspier, zoals seksueel misbruik
• niet urineren of een ontlasting maken wanneer dat nodig is
• vaginale krimping (atrofie) of pijn in de vulva (vulvodynie)

Symptomen van pijn en krampen aan rectum en anus

Milde tot matige klachten

Een patiënt met het levator ani-syndroom heeft pijn die zich hoog in de endeldarm situeert. Deze pijn komt onregelmatig en spontaan tot stand. De patiënt heeft voelbare pijn tijdens het zitten. Ook is de pijn niet gerelateerd aan een stoelgang. Slaapproblemen komen echter voordat de pijn soms zo ernstig is om de slaap te onderbreken. Verder voelt de patiënt een zekere druk in de endeldarm. De pijn vermindert bij het staan of liggen. Bovendien biedt het laten van een wind of het maken van een ontlasting een verlichting van de klachten.

Ernstige klachten

Normaal gesproken duurt de pijn minder dan twintig minuten. In ernstige gevallen keert de rectale pijn vaak terug en houdt deze enkele uren aan. De pijn straalt soms uit (uitstralingspijn) naar de heupen (heuppijn), het staartbeen (staartbeenpijn) of andere gebieden. In ernstige gevallen heeft een patiënt ook darm- en urineproblemen, zoals constipatie, problemen met het maken van stoelgang, plasproblemen, pijn bij het plassen (dysurie), urine-incontinentie, frequente plasdrang (urinaire urgentie) en een opgeblazen gevoel.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek
De diagnose van het levator ani-syndroom is een diagnose van uitsluiting. De arts moet met andere woorden andere ziekten uitsluiten die mogelijk verantwoordelijk zijn voor de symptomen. De arts moet hiervoor een grondig vraaggesprek en een uitgebreide medische geschiedenis met de patiënt doorlopen. Daarnaast is een lichamelijk onderzoek nodig waarbij de arts de levator ani-spier indrukt bij een digitaal rectaal onderzoek, hetgeen pijn veroorzaakt. Verder bestelt de arts diagnostische onderzoeken om zeker te zijn dat de patiënt niet lijdt aan een andere ziekte. De arts kijkt op basis van de aanwezige klachten welke verdere onderzoeken hij inzet: een ontlastingsonderzoek, een bloedonderzoek, een endoscopie (inwendig kijkonderzoek van de binnenkant van het lichaam) en/of beeldvormende onderzoeken.

Differentiële diagnose
Het is belangrijk om zeker te zijn van de diagnose, want de symptomen doen bij mannen soms denken aan prostatitis (ontsteking van de prostaatklier).

Behandeling

Zelfzorg

Huismiddeltjes voor de aandoening zijn onder meer:

• niet-steroïde anti-inflammatoire medicatie (NSAID's) nemen (vrij verkrijgbare pijnstillers verminderen het ongemak)
• op een kussen zitten (een donutvormig kussen vermindert de druk op de anus, wat de symptomen verlichten)
• wind laten of stoelgang maken (de aanvallen van levator anus-spasmen verlichten hierdoor)
• zitbaden nemen (verlicht de episodes van anale krampen)

Professionele medische zorg

Biofeedback
Via biofeedback is het mogelijk om dankzij gespecialiseerde apparatuur de spieractiviteit te meten terwijl de patiënt oefeningen moet doen. Door de feedback die ze krijgen, leren patiënten bepaalde spieren te beheersen of te ontspannen waardoor de klachten verminderen.

Botoxinjecties
Regelmatige botoxinjecties zijn voor veel patiënten effectief in het behandelen van de krampen en pijn.

Elektrogalvanische stimulatie (EGS)
De arts plaatst bij elektrogalvanische stimulatie een sonde in de anus zodat hij hiermee een milde elektrische stimulatie kan toedienen. Deze methode is meestal meer effectief dan fysiotherapie.

Fysiotherapie
Fysiotherapie en massage aan het bekkengebied vermindert spasmen in de spieren van de bekkenbodem.

Medicatie
De arts zet schrijft soms spierverslappers of pijnstillers voor, zoals gabapentine (Neurontin) en pregabaline (Lyrica).

Andere behandelingen
Andere behandelingen bestaan uit bijvoorbeeld accupunctuur en sekstherapie.

Prognose van chronische aandoening

Het levator ani-syndroom is een chronische aandoening waarvoor geen effectief bewezen behandeling bekend is (oktober 2020). Het is wel mogelijk om de symptomen te verlichten en/of minder frequent te laten verschijnen.

Complicaties

Sommige vrouwen met het levator ani-syndroom ervaren pijn vóór, tijdens of na de geslachtsgemeenschap. Mannen kampen sneller met een pijnlijke ejaculatie (zaadlozing), een vroegtijdige ejaculatie of erectiestoornissen.

Lees verder

• Rectale biopsie: Onderzoek - Wegnemen van weefsel van rectum
• Rectale druk: Oorzaken van drukkend gevoel in rectum