Rokersgehemelte: Slijmvliesveranderingen op gehemelte

Bij een rokersgehemelte ontstaan slijmvliesveranderingen op het dak van de mond (gehemelte). De geconcentreerde warmtestroom van rook uit tabaksproducten veroorzaakt een rokersgehemelte. Deze veranderingen komen het vaakst tot uiting bij pijp- en omgekeerde sigarettenrokers en minder vaak bij sigaretten- en sigarenrokers. Op het gehemelte ontstaan grijze of witte vlekken. Wanneer de speekselklieren ontstoken zijn, verschijnen vervolgens rode of witte stippen. Over het algemeen is de mondaandoening asymptomatisch of veroorzaakt deze slechts lichte irritatie in de mond. Patiënten melden meestal dat ze zich ofwel niet bewust zijn van het letsel, of deze al vele jaren zonder veranderingen aanwezig is in de mond. Door het stoppen met roken verdwijnen de letsels en is de prognose goed, al verhoogt het roken zelf wel de kans op mondkanker.

• Synoniemen van een rokersgehemelte
• Epidemiologie van letsel op dak van de mond
• Oorzaken: Reactie van gehemelte op extreme hitte
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van nicotinestomatitis
• Prognose van letsel op gehemelte
• Complicaties van slijmvliesveranderingen op gehemelte

Synoniemen van een rokersgehemelte

Enkele andere namen zijn bekend voor een rokersgehemelte:

• leukokeratosis nicotina gehemelte
• nicotinestomatitis
• nicotinische stomatitis
• rokersgehemelte
• rokerskeratose
• stomatitis nicotina
• stomatitis palatini

De namen ‘nicotinestomatitis’ en afgeleiden met het woord ‘nicotine’ in zijn eigenlijk verkeerde benamingen omdat het niet de nicotine is die de slijmvliesveranderingen veroorzaakt, maar wel de geconcentreerde warmtestroom van rook uit tabaksproducten.

Epidemiologie van letsel op dak van de mond

Mannen en vrouwen kunnen nicotinestomatitis ontwikkelen, maar omdat het roken van pijpen (risicofactor voor de ziekte) vaker voorkomt bij mannen, heeft de mondaandoening een mannelijk overwicht. Volwassen van middelbare leeftijd of ouderen zijn het vaakst aangetast. De mondaandoening komt tot slot wereldwijd voor.

Oorzaken: Reactie van gehemelte op extreme hitte

Nicotinestomatitis is geassocieerd met het zwaar en langdurig roken van pijpen en omgekeerde sigaretten (hierbij wordt het verlichte uiteinde van de sigaret in de mond geplaatst). Zelden ontstaat rokerskeratose door een chronische inname van extreem hete vloeistoffen. Af en toe zijn gewone sigaar- en sigarettenrokers getroffen. De combinatie van warme dranken en roken vergroot het risico op een rokersgehemelte.

De mondaandoening komt tot stand door de extreme hitte van een tabaksproduct (of vloeistof) hetgeen een reactie op het gehemelte veroorzaakt. Patiënten die een kunstgebit dragen hebben zelden last van deze mondaandoening want een kunstgebit beschermt het gehemelte tegen deze irriterende stoffen.

Symptomen

Eerst verschijnt een rood gebied aan het harde gehemelte en soms ook aan het aangrenzende zachte gehemelte. Dit ontwikkelt zich langzaam in een grijs-wit, verdikt en gebarsten uiterlijk dat doet denken aan opgedroogde modder. Het dak van de mond heeft tal van kleinere speekselklieren. De speekselklieren zwellen op waardoor prominente kanaalopeningen ontstaan. Het gehemelte krijgt hierdoor een gespikkeld wit en rood uiterlijk, hetgeen niet weg te borstelen is. Soms zijn wat kloofjes of bultjes op het gehemelte zichtbaar. Bij gebitsdragers zijn de letsels zichtbaar buiten het gebied van het beschermende gebit. De meeste patiënten hebben verder geen klachten door de letsels op het gehemelte, of anders ervaren ze slechts milde irritatie in de mond.

Diagnose en onderzoeken

Een tandarts detecteert nicotinestomatitis vaak bij een standaard onderzoek van de mond, omdat het meestal geen symptomen veroorzaakt. Nicotinestomatitis is een klinische diagnose gebaseerd op het patroon in de mond en het typische witte 'gebarsten' uiterlijk met de rode stippen. Soms voert de arts wel een biopsie uit van het slijmvlies in de mond om leukoplakie (verdikte witte vlekken in mond en wangen), mondspruw (schimmelinfectie in mond met witte vlekken) of mondkanker uit te sluiten.

Behandeling van nicotinestomatitis

Nicotinestomatitis is over het algemeen een omkeerbaar letsel zodra de patiënt stopt met roken.

Prognose van letsel op gehemelte

De prognose van nicotinestomatitis is uitstekend. De veranderingen op het gehemelte verbeteren binnen één à twee weken nadat de patiënt gestopt is met roken. Een regelmatig onderzoek van de mond bij de tandarts is wel nodig omdat rokers een verhoogd risico lopen op mondkanker.

Complicaties van slijmvliesveranderingen op gehemelte

Nicotinestomatitis is geen voorloper van mondkanker. Roken is echter geassocieerd met de ontwikkeling van mondkanker dus het is mogelijk dat een patiënt zowel lijdt aan een rokersgehemelte als aan kanker in de mond.

Lees verder

• Roken: Effecten en gevaren van tabaksrook
• Roken en risico's voor de mond, de tanden en het tandvlees
• Rokershoest: Hardnekkige hoest met slijm door roken