Rokersgehemelte: Slijmvliesveranderingen op gehemelte

Bij een rokersgehemelte ontstaan er veranderingen in het slijmvlies op het dak van de mond (het gehemelte) door de geconcentreerde hitte van tabaksrook. Deze aandoening komt het vaakst voor bij pijprokers en mensen die omgekeerd roken, waarbij het brandende uiteinde van de sigaret in de mond wordt gehouden. Sigaretten- en sigarenrokers lopen een iets kleiner risico. Het gehemelte vertoont grijze of witte vlekken en soms rode of witte stippen, veroorzaakt door ontstoken speekselklieren. Over het algemeen is een rokersgehemelte asymptomatisch of veroorzaakt het slechts lichte irritatie in de mond. Veel patiënten zijn zich niet bewust van het letsel, dat vaak al jarenlang aanwezig is zonder dat het verandert. Het goede nieuws is dat de letsels meestal verdwijnen wanneer men stopt met roken. Roken verhoogt echter wel het risico op mondkanker.

• Synoniemen van een rokersgehemelte
• Epidemiologie van letsel op het dak van de mond
• Oorzaken: Reactie van het gehemelte op extreme hitte
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van nicotinestomatitis
• Prognose van letsel op het gehemelte
• Complicaties van slijmvliesveranderingen op het gehemelte
• Preventie en bewustwording

Synoniemen van een rokersgehemelte

Een rokersgehemelte staat bekend onder verschillende namen:

• Leukokeratosis nicotina gehemelte
• Nicotinestomatitis
• Nicotinische stomatitis
• Rokersgehemelte
• Rokerskeratose
• Stomatitis nicotina
• Stomatitis palatini

De termen 'nicotinestomatitis' en andere namen met het woord 'nicotine' zijn technisch onjuist. Het zijn namelijk niet de nicotine, maar de geconcentreerde hitte van de rook die de slijmvliesveranderingen veroorzaakt.

Epidemiologie van letsel op het dak van de mond

Zowel mannen als vrouwen kunnen nicotinestomatitis ontwikkelen, maar omdat pijproken vaker voorkomt bij mannen, heeft deze aandoening een mannelijk overwicht. Volwassenen van middelbare leeftijd en ouderen worden het vaakst getroffen. Nicotinestomatitis komt wereldwijd voor.

Oorzaken: Reactie van het gehemelte op extreme hitte

Nicotinestomatitis is vooral geassocieerd met langdurig en zwaar roken van pijpen en het omgekeerd roken van sigaretten. In zeldzamere gevallen kan de aandoening ook ontstaan door chronische inname van extreem hete vloeistoffen. Af en toe worden ook sigaar- en sigarettenrokers getroffen. Het gecombineerde gebruik van warme dranken en tabak vergroot het risico op een rokersgehemelte.

De aandoening ontstaat door de extreme hitte van tabaksrook (of hete vloeistoffen) die een reactie in het gehemelte veroorzaakt. Mensen die een kunstgebit dragen, hebben minder vaak last van deze aandoening, omdat het kunstgebit het gehemelte beschermt tegen de irriterende hitte.

Symptomen

In eerste instantie ontstaat er een rood gebied op het harde gehemelte, dat soms ook het aangrenzende zachte gehemelte kan beïnvloeden. Dit evolueert langzaam naar een grijs-wit, verdikt en gebarsten oppervlak dat doet denken aan opgedroogde modder. Het gehemelte bevat tal van kleine speekselklieren die door de hitte zwellen, wat resulteert in prominente kanaalopeningen. Dit geeft het gehemelte een gespikkeld wit en rood uiterlijk, dat niet kan worden weggepoetst. Soms zijn er kloofjes of bultjes zichtbaar. Bij mensen met een kunstgebit bevinden de letsels zich buiten het gebied dat door het gebit wordt beschermd. De meeste patiënten ervaren geen klachten door deze letsels, of slechts milde irritatie.

Diagnose en onderzoeken

Een tandarts ontdekt nicotinestomatitis vaak tijdens een routineonderzoek van de mond, aangezien de aandoening meestal asymptomatisch is. De diagnose wordt klinisch gesteld, gebaseerd op het karakteristieke patroon in de mond: een wit 'gebarsten' uiterlijk met rode stippen. Soms voert de arts een biopsie uit om leukoplakie (verdikte witte vlekken in mond en wangen), mondspruw (schimmelinfectie in de mond) of mondkanker uit te sluiten.

Behandeling van nicotinestomatitis

Nicotinestomatitis is over het algemeen een omkeerbaar letsel. Zodra de patiënt stopt met roken, verdwijnen de veranderingen op het gehemelte meestal binnen één à twee weken.

Prognose van letsel op het gehemelte

De prognose van nicotinestomatitis is uitstekend. De letsels verdwijnen meestal volledig binnen één à twee weken na het stoppen met roken. Regelmatige controle door een tandarts blijft echter belangrijk, omdat rokers een verhoogd risico op mondkanker hebben.

Complicaties van slijmvliesveranderingen op het gehemelte

Hoewel nicotinestomatitis zelf geen voorloper is van mondkanker, verhoogt roken het risico op de ontwikkeling van mondkanker aanzienlijk. Het is daarom mogelijk dat een patiënt zowel een rokersgehemelte als mondkanker ontwikkelt.

Preventie en bewustwording

Het vermijden van tabaksgebruik, vooral in de vorm van pijpen en omgekeerd roken, is de beste manier om nicotinestomatitis te voorkomen. Bewustwording van de risicofactoren en regelmatige controles bij de tandarts kunnen helpen bij het vroegtijdig opsporen en behandelen van deze aandoening, evenals andere aan roken gerelateerde mondziekten.

Lees verder

• Roken: Effecten en gevaren van tabaksrook
• Roken en risico's voor de mond, de tanden en het tandvlees
• Rokershoest: Hardnekkige hoest met slijm door roken