Bultjes op armen: oorzaken en behandeling keratosis pilaris

Bultjes op de armen is een veel voorkomende klacht die zich zowel op de bovenarmen als onderarmen kan voordoen. Vaak gaat het hierbij om keratosis pilaris. Dit is hoogstwaarschijnlijk een genetische aandoening, welke gekenmerkt wordt door het optreden van een stoornis in de rijping van de hoorncellen bij de haarzakjes. Het is een zeer veel voorkomende goedaardige aandoening die vooral wordt gezien aan de strekzijde van de bovenarmen en bovenbenen, maar het kan ook elders op het lichaam voorkomen zoals op de billen en in het gezicht. Er ontstaan bij de haarzakjes kleine, vaak rode bultjes, welke aan kippenvel doen denken. Soms gaat het gepaard met wat jeuk of irritatie. Keratosis pilaris verbetert meestal met het ouder worden. Keratosis pilaris kan zelfs spontaan volledig verdwijnen na de puberteit. Vaak is de aandoening evenwel chronisch met periodieke exacerbaties en verbeteringen.

• Oorzaken van bultjes op de armen
• Keratosis pilaris
• Galbulten of netelroos
• Bacteriële infectie
• Puistjes op de armen
• Eczeem op de armen
• Bultjes op de armen door de zon
• Zonnebrandcrème
• Zonneallergie
• Andere oorzaken
• Bijkomende symptomen: jeuk en pijn
• Wat is keratosis pilaris?
• Oorzaken van keratosis pilaris
• Vóórkomen
• Symptomen van keratosis pilaris
• Behandeling van keratosis pilaris
• Salicylzuur
• Ureum-bevattende crème
• Tretinoïne crème (vitamine A-zuur)
• Laserbehandeling
• Complicaties van keratosis pilaris
• Prognose bultjes op armen

Oorzaken van bultjes op de armen

Er zijn meerdere mogelijke oorzaken van bultjes op de armen, waaronder de volgende.

Keratosis pilaris

Keratosis pilaris is een vaak voorkomende huidaandoening die vooral voorkomt bij jongeren onder de 20 jaar en verschijnt als kleine, rode bultjes. Ze kunnen een lichtroze ring om zich heen hebben. De bultjes worden veroorzaakt door overtollige keratine die de haarzakjes verstopt.

Galbulten of netelroos

Galbulten of netelroos kan verschijnen als rode, verhoogde bultjes. Als deze bultjes jeuken, bestaat de kans dat het gaat om galbultjes Netelroos wordt veroorzaakt door stress of een allergische reactie en verdwijnt meestal vanzelf.

Bacteriële infectie

Stafylokokbesmettingen worden meestal veroorzaakt door huid-op-huidcontact met iemand die is geïnfecteerd met de stafylokokkenbacterie.

Puistjes op de armen

Een puistje of acne zijn ontstekingen van de talgklieren. Als er vuil van buitenaf in de talgkliertjes terechtkomt, kan er een ontsteking ontstaan waarbij er puistjes optreden.

Eczeem op de armen

Eczeem is een niet-besmettelijke, chronische ontstekingsziekte van de huid, waarbij je last krijgt van een jeukende huiduitslag met roodheid, zwelling, schilfers, bultjes, kloofjes of korstjes. Bij volwassenen zit het eczeem vooral in de elleboogplooien, de knieholten en op handen en voeten.

Bultjes op de armen door de zon

Zonnebrandcrème

Zonnefilters en de ingrediënten die gebruikt worden in combinatie met deze zonnefilters, kunnen de haarzakjes of haarfollikels afsluiten en irriteren als gevolg waarvan er puistjes ontstaan. Indien je binnen 24-48 na het aanbrengen van een zonnebrandcrème opmerkt dat je last krijgt van pukkeltjes op armen en benen en andere plekken waar je gesmeerd hebt, dan kan er sprake zijn van irritatie van de haarfollikels. De puistjes zijn klein, rood en hebben soms een geel of wit puntje.

Zonneallergie

Zonneallergie kenmerkt zich door rode, jeukende blaasjes, bultjes of vlekjes, die alleen op de huiddelen voorkomen waar zonlicht op gekomen is.

Andere oorzaken

Andere oorzaken van bultjes op de armen zijn:

• Allergische reacties en bultjes op de armen
• folliculitis, een ontsteking van het bovenste deel van het haarzakje, ook wel 'haarfollikel' genoemd
• contacteczeem, gekenmerkt door een jeukende rode huid met kleine bultjes, blaasjes en schilfering
• gordelroos, te herkennen aan rode, pijnlijke bultjes of blaartjes die een patroon vormen van een halve gordel, aan een kant van je lichaam
• Gianotti-Crosti-syndroom, gekenmerkt door de ontwikkeling van rode bulten op het gezicht, de armen en benen en de billen
• granuloma annulare, gekenmerkt door huidkleurige bultjes die een cirkel of ring vormen
• impetigo of krentenbaard, een oppervlakkige huidinfectie, meestal rond de neus of mond aanwezig, maar kan op het gehele lichaam voorkomen (dus ook op de armen)
• insectenbeten, waardoor je één of meerdere bultjes kunt krijgen op de armen of elders op het lichaam
• Waterwratjes / Bron: E van Herk, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
  lichen nitidus, met roze tot huidkleurige, groepsgewijze, 1-2 mm grote verhevenheden, verspreid over de huid
• lichen striatus, met kleine 1-3 mm grote rode, roze of huidkleurige bultjes op armen en benen
• molluscum contagiosum of waterwratjes, wat zich kenmerkt door vleeskleurige of witte bolvormige pukkeltjes of bultjes met de grootte van een typisch puistje
• prurigo nodularis, gekenmerkt door intens jeukende knobbeltjes en bultjes op armen en benen
• psoriasis guttata, wat duidt op druppelvormige psoriasis, waarbij over het hele lichaam kleine, rode schilferende druppelgrote bultjes of plekjes opduiken
• rubella of rodehond, een besmettelijke vlekjesziekte door een virus
• warmte-uitslag of warmtebultjes
• wrijving door kleding
• ziekte van Kyrle, met grote plaques met daarin keratine pluggen

Bijkomende symptomen: jeuk en pijn

Afhankelijk van de oorzaak kunnen bultjes op de armen gepaard gaan met de volgende symptomen:

• jeuk
• irritatie
• pijn
• roodheid
• zwelling
• natten
• krabeffecten

Wat is keratosis pilaris?

Keratosis pilaris is een vaak voorkomende, goedaardige huidziekte die erfelijk bepaald is. Je herkent het aan de ontsierende, vaak tientallen kleine rode bultjes. Deze bobbeltjes liggen bij de haarzakjes. De plekjes kunnen ook roodkleurig of bruin zijn. Voorkeurslocaties zijn de laterale zijden van de bovenarmen, maar ze worden ook vaak gezien op dijbenen, wangen, voorhoofd, onderarmen en bovenste deel van de rug. Er bestaat geen op genezing gerichte behandeling, maar je kunt het ruwe karakter van de huid wel enigszins verzachten met crèmes of zalven, welke bijvoorbeeld ureum of salicylzuur bevatten. Een laserbehandeling behoort desgewenst ook tot de mogelijkheden.

Oorzaken van keratosis pilaris

Hoewel anno 2024 niet bekend is hoe keratosis pilaris ontstaat, spelen genetische factoren zeer waarschijnlijk een belangrijke rol. Keratosis pilaris wordt vaak in verband gebracht met andere droge huidaandoeningen, zoals ichthyosis vulgaris of vissenhuid (de meest voorkomende vorm van ichthyosis, een verzamelnaam voor een aantal erfelijke huidaandoeningen, die worden gekenmerkt door een droge en schilferende huid met verdikking van de hoornlaag), xerosis (droge huid) en, minder vaak, met atopisch eczeem of een atopische aanleg, waaronder ook aandoeningen als astma en allergieën.[1]

Vóórkomen

Ongeveer 50-80% van alle adolescenten en ongeveer 40% van de volwassenen heeft in meer of mindere maten te maken met keratosis pilaris. De meeste mensen zijn zich hier helemaal niet van bewust, omdat het vaak niet opvallend aanwezig is of men weet niet dat er een medische naam voor bestaat. Keratosis pilaris kan – vooral wanneer het wat uitgebreider aanwezig is – als cosmetisch storend worden ervaren en derhalve voor psychische klachten zorgen. Maar medisch gezien is de aandoening geheel onschadelijk.

De aandoening wordt vaak beschreven als een aandoening van de kindertijd en adolescentie. Hoewel het vaak verergert tijdens de puberteit, treedt er verbetering op met het voortschrijden der jaren. Op oudere leeftijd kan het soms weer iets verergeren.

Seizoensvariatie wordt soms beschreven, met een verbetering van de symptomen gedurende de zomermaanden. Droge huid in de winter zorgt vaak voor verergering van de symptomen voor bepaalde groepen patiënten. Sommige patiënten hebben levenslang keratosis pilaris met afwisselende periodes van remissie en exacerbatie.

Symptomen van keratosis pilaris

Keratosis pilaris is vaak te herkennen als een ruwe textuur van de huid (kippenvel-aspect, voelt rasperig aan), met vaak tientallen kleine rode bultjes. Deze bobbeltjes liggen bij de haarzakjes en rond de haarzakjes is de huid vaak een beetje verhoornd en rood. Voorkeurslocaties zijn de achterzijde van de bovenarmen en dijbenen en kuiten. Het kan zich ook manifesteren op de billen en in het gezicht, waaronder de wangen en wenkbrauwen. De huiduitslag gaat soms gepaard met wat jeuk of irritatie. Keratosis pilaris wordt vaak als cosmetisch storend ervaren, maar medisch gezien zijn de laesies volkomen onschadelijk.

Soms geeft keratosis pilaris klachten, wanneer bacteriën zich nestelen in de slecht uitgegroeide haarzakjes. In dat geval ontstaan er kleine plaatselijke infecties en ontstekingen. Deze zijn te herkennen als 'puistjes'.

Behandeling van keratosis pilaris

Er is geen curatieve – op genezing gerichte – behandeling beschikbaar.[2] Wel kun je het ruwe karakter van de huid enigszins verzachten met crèmes die een keratolyticum (middel dat de hoornlaag van de huid verweekt) bevatten, zoals ureum en salicylzuur. Deze crèmes zijn vaak als onderhoudsbehandeling nodig.

Salicylzuur

Een zalf of crème met salicylzuur (2-5%) lost de dode huidcellen die de poriën blokkeren op en maken tot diep in de porie schoon. Het zorgt ook voor een vlakker aspect van de huid. Salicylzuur werkt in op hoornlaag van de huid; het bovenste laagje van de huid. Salicylzuur weekt dit laagje van de huid los en zorgt voor een normale groei van de huid. Het moet eenmaal per dag worden aangebracht. Zoals elk geneesmiddel kan ook dit geneesmiddel in een enkel geval bijwerkingen hebben. Sommige mensen krijgen last van prikkeling, branderig gevoel of andere irritatie van de huid. Dit verdwijnt meestal binnen enkele minuten. Allergische reactie, zoals huiduitslag, galbulten en jeuk, komen ook voor.

Ureum-bevattende crème

Ureum is een probaat middel om je huid te verzachten. Het zorgt ervoor dat de huid water opneemt, waardoor de bovenste huidlaag verweekt. Hierdoor zullen schilfers en andere harde huidlagen, zoals de keratine ook verweken. Ureum lost het hoorn in de haarzakjes op, als gevolg waarvan de huid minder ruw aanvoelt. Ureum is onder meer verkrijgbaar in de zalf Calmurid of een andere soortgelijke crème die urea bevat, zoals Iso-Urea van La Roche-Posay of Eucerin Urea.

Tretinoïne crème (vitamine A-zuur)

Tretinoïne (vitamine A-zuur) kan lokaal worden toegepast voor de behandeling van keratosis pilaris. Dit moet op doktersvoorschrift. In Nederland wordt vooral het merk Acid A Vit en het merkloze Tretinoïne voorgeschreven. De werkzame stof in deze crèmes is Tretinoïne, een vitamine A-zuur. Tretinoïne op de huid stimuleert de deling van de cellen van de bovenste huidlaag, waardoor oude cellen verdwijnen. Hierdoor verdwijnen de bultjes van Keratosis Pilaris als sneeuw voor de zon. Teveel gebruik van vitamine A-zuur op de huid kan echter zorgen voor geïrriteerde, dunne en pijnlijke huid. Je moet het daarom met mate gebruiken.

Acid A Vit 0,05%, crème bestaat in een tube van 20 gram. Je mag dit geneesmiddel niet gebruiken tijdens de zwangerschap of het geven borstvoeding. Normaal gesproken wordt de Acid A Vit eenmaal per dag, liefst ’s avonds een half uur voor het slapengaan, aangebracht. De werkzaamheid van preparaten op basis van tretinoïne kan gepaard gaan met het plaatselijk optreden van huidirritaties, gekenmerkt door roodheid, schilfering, licht branderig gevoel van de huid.

Laserbehandeling

Een laserbehandeling kan mogelijk helpen bij keratosis pilaris. Laserontharing wordt soms aangewend bij keratosis pilaris om de haargroei in de getroffen gebieden te verlagen. Hierdoor verdwijnen ingegroeide haartjes en kunnen ook de rode bultjes verdwijnen. Er is gene wetenschappelijk onderzoek verricht naar de effectiviteit van deze methode bij keratosis pilaris.

Complicaties van keratosis pilaris

Complicaties zijn zeldzaam, omdat het vooral een cosmetische huidaandoening is. Tijdelijke verkleuring van de huid, post-inflammatoire hypopigmentatie genoemd (lichter dan de normale huidskleur) of hyperpigmentatie (te veel pigment in de menselijke huid waardoor de aangedane huid donkerder verkleurd dan de rest van de huid) kan echter optreden nadat de ontstoken rode bobbeltjes zijn verbeterd of na een tijdelijke opflakkering. Permanente littekens komen zelden voor, maar kunnen optreden bij al te agressieve behandelingen of ontstekingen.

Prognose bultjes op armen

Over het algemeen is keratosis pilaris een chronische huidaandoening die periodiek verslechtert en dan weer verbetert. Keratosis pilaris is een goedaardige, niet-gevaarlijke, zelfbeperkte huidaandoening die doorgaans mild is. Keratosis pilaris verbetert vaak naarmate je ouder wordt. Veel personen merken verbetering op van hun symptomen in de zomermaanden en een verslechtering in de koudere wintermaanden. De aandoening lijkt te verbeteren in gebieden met een hoge luchtvochtigheid. Meer wijdverspreide, atypische gevallen van keratosis pilaris kunnen cosmetisch storend en zeer schrijnend zijn.

Noten:

1. Hwang S, Schwartz RA. Keratosis pilaris: a common follicular hyperkeratosis. Cutis. Sep 2008;82(3):177-80.
2. Dr. R.I.F. van der Waal, prof. dr. H.A.M. Neumann (red.): Praktische dermatologie - Klinische atlas met 470 afbeeldingen in kleur, Prelum uitgevers, Houten, 2009, p64.

Lees verder

• Bultje op vinger: oorzaken knobbel of knobbeltjes op vinger
• Bultjes op handen: oorzaken pijnlijke of jeukende bultjes
• Huidaandoeningen A-Z: symptomen, oorzaak en behandeling
• Jeuk aan de armen: oorzaken van jeuk aan één of beide armen
• Keratosis pilaris: symptomen, oorzaken en behandeling