Dysthymie: Aanhoudende depressieve stoornis

Een aanhoudende depressieve stoornis (ook bekend als dysthymie) is een chronische psychische aandoening gekenmerkt door een langdurig laag gemoedstoestand. Deze aandoening resulteert in een consistent sombere stemming, die vaak gepaard gaat met de symptomen van een depressie, maar met minder intense symptomen die ten minste twee jaar aanhouden (voor kinderen en adolescenten is dit één jaar). Door de chronische aard van dysthymie kunnen patiënten jarenlang met de symptomen leven voordat een diagnose wordt gesteld. De behandeling bestaat meestal uit een combinatie van psychotherapie en medicatie. Patiënten met dysthymie lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van een ernstige depressie (dubbele depressie) en andere complicaties. Vroege diagnose en behandeling kunnen de voortgang van de symptomen en mogelijke complicaties helpen voorkomen.

• Epidemiologie
• Oorzaken van dysthymie
• Risicofactoren van aanhoudende depressieve stoornis
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Medicatie
• Psychotherapie
• Prognose van psychische aandoening
• Complicaties van dysthymie
• Preventie

Epidemiologie

Wereldwijd lijdt ongeveer 105 miljoen mensen jaarlijks aan dysthymie. De aandoening komt iets vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. Dysthymie kan op elke leeftijd beginnen, maar de symptomen verschijnen vaak voor het 21e levensjaar. Ouderen met dysthymie hebben vaak te maken met bijkomende medische aandoeningen en verlieservaringen die de symptomen kunnen verergeren.

Oorzaken van dysthymie

Hoewel de precieze oorzaken van dysthymie nog niet volledig begrepen worden, zijn er verschillende factoren die kunnen bijdragen aan het ontstaan van de aandoening:

• Genetische aanleg: Er lijkt een erfelijke component te zijn, waarbij een familiegeschiedenis van depressieve stoornissen het risico kan verhogen.
• Hersenstructuren: Veranderingen in de werking van bepaalde hersengebieden, zoals de amygdala en de hippocampus, kunnen een rol spelen.
• Neurochemische factoren: Onregelmatigheden in neurotransmitters zoals serotonine en norepinefrine kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van dysthymie.
• Omgevingsfactoren: Stressvolle levensomstandigheden, sociaal isolement en gebrek aan sociale steun zijn bekend als risicofactoren.

Risicofactoren van aanhoudende depressieve stoornis

Er zijn verschillende risicofactoren die kunnen bijdragen aan het ontstaan van dysthymie:

• Chronische lichamelijke aandoeningen: Ongeveer driekwart van de patiënten met dysthymie heeft ook een chronische ziekte, zoals diabetes of hartziekten.
• Andere psychiatrische aandoeningen: Dysthymie komt vaak voor in combinatie met cyclothymie, angststoornissen, ernstige depressie, persoonlijkheidsstoornissen en somatoforme stoornissen.
• Middelenmisbruik: Alcoholisme en drugsverslaving zijn gerelateerd aan de aandoening.
• Vroeg begin: Het begin van dysthymie voor de leeftijd van 21 jaar wordt vaak geassocieerd met ernstigere symptomen en een verhoogd risico op recidieven.
• Ouderen: Bij ouderen kunnen de symptomen worden verergerd door medische aandoeningen en verlieservaringen.

Symptomen

Een aanhoudende depressieve stoornis kan zich al op jonge leeftijd ontwikkelen, zelfs tijdens de kindertijd. De symptomen omvatten een constante sombere stemming met ten minste twee van de volgende symptomen:

• Concentratieproblemen: Moeite met het focussen en nemen van beslissingen.
• Negatief zelfbeeld: Een aanhoudend gevoel van waardeloosheid en schuld.
• Eetveranderingen: Veranderingen in eetgewoonten, zoals onder- of overeten.
• Hopeloosheid of pessimisme: Een aanhoudend gevoel van wanhoop en pessimisme.
• Besluiteloosheid: Moeite met het maken van beslissingen.
• Slaapstoornissen: Problemen met slapen, zoals slapeloosheid of overmatige slaap.
• Vermoeidheid of weinig energie: Een chronisch gevoel van vermoeidheid en gebrek aan energie.
• Weinig zelfvertrouwen: Gebrek aan zelfvertrouwen en zelfrespect.
• Bij milde gevallen trekken patiënten zich vaak terug uit stressvolle situaties, terwijl ernstigere gevallen kunnen leiden tot vermijding van dagelijkse activiteiten en een verlies van plezier in gebruikelijke bezigheden. Suïcidaal gedrag kan ook voorkomen bij patiënten met dysthymie.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van dysthymie kan moeilijk zijn, omdat de symptomen vaak subtiel zijn en patiënten deze kunnen verbergen in sociale situaties. De aandoening komt vaak samen met andere psychische stoornissen, wat de diagnose bemoeilijkt. Het is cruciaal voor artsen om te letten op symptomen van ernstige depressie, paniekstoornissen, gegeneraliseerde angststoornis, middelenmisbruik en persoonlijkheidsstoornissen.

De diagnose wordt gesteld op basis van de criteria in de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5). De belangrijkste criteria zijn een aanhoudende sombere stemming gedurende de meeste dagen gedurende ten minste twee jaar (of één jaar bij kinderen en adolescenten), samen met andere symptomen zoals weinig energie, slaapproblemen, veranderingen in eetlust en een laag zelfbeeld.

Behandeling

De behandeling van dysthymie omvat meestal een combinatie van psychotherapie en medicatie:

Medicatie

De eerste keuze voor medicatie zijn vaak SSRI's (selectieve serotonineheropnameremmers). Deze medicijnen hebben doorgaans minder bijwerkingen dan tricyclische antidepressiva of monoamineoxidaseremmers (MAO's). Het kan zes tot acht weken duren voordat patiënten de therapeutische effecten van de medicijnen ervaren. Soms moeten patiënten verschillende medicaties uitproberen om de meest effectieve te vinden.

Psychotherapie

Psychotherapie, zoals cognitieve gedragstherapie (CGT), is vaak effectief bij de behandeling van dysthymie. CGT helpt patiënten om negatieve denkpatronen te herkennen en te veranderen. Andere vormen van psychotherapie, zoals psychodynamische en interpersoonlijke therapie, kunnen ook nuttig zijn. Groepspsychotherapie, zelfhulp en steungroepen kunnen patiënten helpen bij het ontwikkelen van zelfrespect, verbeteren van relatieproblemen, en aanleren van copingvaardigheden.

Prognose van psychische aandoening

Met de juiste behandeling zijn de vooruitzichten voor patiënten met dysthymie doorgaans goed. De symptomen kunnen aanzienlijk verminderen en bij veel patiënten verdwijnen ze volledig. Zonder behandeling kan de aandoening aanhouden, de kwaliteit van leven verminderen en kan de kans op een ernstige depressie toenemen. Zelfs na succesvolle behandeling kan een onderhoudsbehandeling nodig zijn om terugval te voorkomen. Sommige patiënten kunnen blijven worstelen met bepaalde symptomen, zelfs met behandeling.

Complicaties van dysthymie

Een ernstige complicatie van dysthymie is de ontwikkeling van een ‘dubbele depressie’, waarbij de patiënt een episode van ernstige depressie ervaart bovenop de bestaande dysthymie. Dit kan moeilijk te behandelen zijn, omdat patiënten deze symptomen vaak als een normaal onderdeel van hun persoonlijkheid beschouwen. Cognitieve gedragstherapie kan effectief zijn voor het veranderen van negatieve denkpatronen en het bieden van nieuwe perspectieven. Dysthymie verhoogt ook het risico op suïcidale gedachten en gedrag.

Preventie

Om ernstige depressieve symptomen te voorkomen, kan een combinatie van antidepressiva en cognitieve therapieën nuttig zijn. Daarnaast dragen regelmatige lichaamsbeweging, een gezonde en gevarieerde voeding, en een goede slaaphygiëne bij aan het voorkomen van dysthymische symptomen en het voorkomen van verergering van klachten.

Lees verder

• Depressie bij tieners: Omgaan met depressie bij adolescenten
• Depressie: Oorzaken en behandeling van depressieve gevoelens
• Depressies: Soorten, symptomen & behandelingen van depressie
• Antidepressiva: Medicatie tegen een depressie en pijn
• Depressie bij ouderen: Oorzaken, symptomen en behandeling