Jeukend gezicht: Oorzaken en behandeling van jeuk aan gelaat

Soms kampen patiënten met jeuk aan het gezicht, dat al dan niet gepaard gaat met andere symptomen zoals een huiduitslag of jeuk aan andere lichaamsdelen. Gezichtsjeuk kent meerdere oorzaken, zoals een allergische reactie of een bijwerking van medicijnen. Ook ernstige onderliggende problemen liggen mogelijk aan de basis van de jeuk aan het gelaat, zoals een leverziekte of kanker. De arts moet mogelijk een bloedonderzoek, een huidbiopsie, een allergietest, beeldvormende testen en/of andere onderzoeken uitvoeren om de oorzaak van de jeukende gevoelens te achterhalen. Dit vervelend probleem is meestal goed te behandelen met zelfzorgmaatregelen, medicijnen en/of een medische behandeling. Meestal verdwijnt de jeuk dan meteen, al duurt het bij sommige patiënten wel enige tijd voordat de jeuk verminderd of verdwenen is.

• Allergische reactie en gezichtsjeuk
• Bijwerking van medicijnen
• Bloedarmoede door ijzertekort (ferriprieve anemie)
• Huidproblemen en jeukende gevoelens aan het gezicht
• Acne
• Contactdermatitis (huidcontact met een irriterend middel)
• Droge huid
• Eczeem
• Folliculitis
• Periorale dermatitis
• Psoriasis
• Rosacea
• Hiv
• Insectenbeten en jeuk aan het gezicht
• Kanker en gelaat dat jeukt
• Psychische aandoeningen en jeukend aangezicht
• Zenuwaandoening en jeukend gezicht
• Zwangerschapscholestase
• Andere oorzaken
• Behandeling
• Zelfzorg
• Professionele medische zorg

Allergische reactie en gezichtsjeuk

Sommige patiënten reageren allergisch op bepaalde stoffen zoals chemicaliën, cosmetica, medicijnen en voedingsmiddelen (melk, ei, pinda, …). Ook veroorzaken seizoensgebonden allergieën zoals hooikoorts of omgevingsallergieën mogelijk jeuk aan het gezicht. Ook andere symptomen treden hierbij op, zoals niezen, tranende ogen en een loopneus. Bij een allergische reactie geeft het lichaam chemicaliën vrij in de weefsels en het bloed. Deze chemicaliën leiden tot een huidontsteking en veroorzaken hierdoor jeuk en zwelling. Sommige allergieën zijn te behandelen met vrij verkrijgbare antihistaminica, terwijl andere allergieën ernstiger zijn en sterkere door de arts voorgeschreven medicatie vereisen.

Bijwerking van medicijnen

Enkele medicijnen veroorzaken soms gezichtsjeuk zoals:

• antibiotica
• schimmelwerende medicijnen
• verdovende pijnstillers

Bloedarmoede door ijzertekort (ferriprieve anemie)

Vrouwen die menstrueren, veganisten en patiënten die bloed verloren hebben, leiden mogelijk aan bloedarmoede door ijzertekort. IJzer is nodig voor tal van lichaamsfuncties, zoals een goede werking van het bloed, de organen, de huid, het haar en de nagels. Het tekort aan ijzer in het bloed is belastend voor de huid, waardoor patiënten af en toe kampen met jeuk aan het aangezicht. IJzersupplementen, meer ijzerrijk voedsel nuttigen en af en toe een intraveneuze ijzertoediening behandelen ijzergebreksanemie.

Huidproblemen en jeukende gevoelens aan het gezicht

Acne

De huidaandoening acne ontstaat wanneer de poriën verstopt raken met talg, dode huidcellen en/of bacteriën. Hierdoor ontstaan meestal puistjes en cysten op het gezicht, maar het gelaat kan ook gaan jeuken door de chronische huidziekte. Daarnaast is de aangetaste huid ook droog. Risicofactoren voor een uitbarsting van de symptomen, zijn het gebruik van cosmetica, hormonale factoren en zweten. Diverse huidverzorgingsproducten verlichten acne op het gezicht.

Contactdermatitis (huidcontact met een irriterend middel)

Een rode, jeukende huiduitslag op het gezicht is vaak te wijten aan contactdermatitis. Deze huiduitslag, die mogelijk alle lichaamsdelen treft, komt tot stand door direct contact met een stof die irriterend is of die een allergische reactie veroorzaakt. Soms vormt de uitslag zich meteen, maar vaak ontwikkelt het zich na een paar uur of soms een paar dagen. Andere symptomen zijn pijn, blaarvorming, een brandend gevoel, zwelling en droogheid van de huid. Contactdermatitis op het gezicht is vaak met zelfzorgmaatregelen te behandelen, bijvoorbeeld door het vermijden van irriterende stoffen en het gebruik van hypoallergene stoffen. Verder mogen patiënten niet krabben aan de huid omdat hierdoor de symptomen verergeren. Het verlichten van de jeuk is ook mogelijk met vrij verkrijgbare medicijnen en het aanbrengen van koele kompressen.

Droge huid

Veel voorkomende oorzaken van een droge huid omvatten geuren en kleurstoffen, hard (en warm) water en medicatie voor de behandeling van acne. Een droge huid is tevens een symptoom van diverse ziekten, zoals hypothyreoïdie (een te traag werkende schildklier) en huidziekten zoals psoriasis.

Eczeem

Eczeem (atopische dermatitis) is een chronische huidziekte waarbij onder andere een droge huid, een rode huid en een jeukende huid tot stand komt, bijvoorbeeld aan het gezicht. Een genezing bestaat niet voor deze huidaandoening anno oktober 2020, maar de ontstekingen en irritaties die bij deze vorm van gezichtseczeem tot stand komen, zijn vaak te minimaliseren met vrij verkrijgbare en voorgeschreven medicijnen.

Folliculitis

Folliculitis is een veel voorkomende huidaandoening waarbij haarzakjes geïnfecteerd raken door bacteriën of schimmels. Hierdoor ontstaan kleine bultjes en jeuk in het gezicht. Niet altijd is een behandeling nodig maar indien nodig zet de arts ontsmettingsmiddelen, schimmelwerende medicijnen (schimmels) en antibiotica (bacteriën) in.

Periorale dermatitis

Periorale dermatitis verwijst naar een huidontsteking rond het mondgebied. Hierdoor ontstaan groepen van jeukende, gevoelige rode bultjes op het gezicht, vooral rond de mond en neus. De tijdelijke aandoening treft voornamelijk volwassen vrouwen; slechts zelden zijn kinderen en mannen aangetast. Bacteriën en gisten die zich in haarzakjes onder de huid bevinden, leiden tot de aandoening. Een kuur met antibiotica is nodig om te ziekte te bestrijden. Zelfs na een succesvolle behandeling komt periorale dermatitis soms later terug. Meestal is hetzelfde type behandeling weer effectief. Soms ontwikkelt terugkerende periorale dermatitis zich tot rosacea. Periorale dermatitis is een veel voorkomend huidprobleem, maar meestal zijn de resultaten wel goed dankzij de behandeling.

Psoriasis

Psoriasis, een chronische huidaandoening, resulteert uit een snellere groei van huidcellen die het gevolg is van een overactief immuunsysteem. Een infectie, stress, medicijnen, huidletsels, overmatig alcoholgebruik, een ongezonde voeding en roken zijn uitlokkende factoren van psoriasis. De hoofdhuid, de haarlijn, de wenkbrauwen en de huid tussen de bovenlip en neus zijn het vaakst aangetast bij gezichtspsoriasis. De erfelijke ziekte leidt tot dikke, rode, schilferige, jeukende plekken op de huid. Deze vlekken verschijnen meestal op de hoofdhuid, knieën en ellebogen, maar af en toe is het gelaat ook getroffen, waardoor milde tot ernstige gezichtsjeuk ontstaat. Milde corticosteroïde zalven behandelen de gezichtsjeuk en andere psoriasisgerelateerde symptomen.

Rosacea

De chronische aandoening rosacea leidt tot blozen, roodheid, puistjes, zwelling en jeuk op het gezicht, en soms ook op de hoofdhuid, de nek, de oren, de borst, de rug en de ogen. Patiënten van het vrouwelijke geslacht en patiënten met een blanke huidskleur zijn vaker getroffen. De exacte oorzaken van rosacea zijn nog niet duidelijk anno oktober 2020, maar wetenschappers vermoeden dat zowel erfelijke factoren als omgevingsfactoren leiden tot een ontsteking en zwelling van de bloedvaten die typisch zijn bij de ziekte.

Hiv

Hiv veroorzaakt veel mogelijke huidklachten waaronder een droge huid, een huidontsteking, eczeem en psoriasis. Het immuunsysteem kan door de aandoening niet meer zo goed infecties bestrijden, waardoor de patiënt sneller te maken krijgt met deze huidproblemen. Ook de hiv-medicatie zelf resulteert af en toe in jeuk. De juiste behandeling volgen en kalmerende antihistaminica verlichten de klachten. Af en toe zet de arts fototherapie (behandeling via licht) in.

Insectenbeten en jeuk aan het gezicht

Insecten zoals bijvoorbeeld schurft, luizen, bedwantsen en muggen veroorzaken mogelijk jeuk aan het gelaat. Niet krabben en het gezicht met rust laten is belangrijk.

Kanker en gelaat dat jeukt

In de meeste gevallen is gezichtsjeuk niet te wijten aan kanker. Zeer sporadisch is jeuk aan de gezichtshuid echter een teken van kanker. Dit gebeurt bij onder andere:

• borstkanker zoals
• inflammatoire borstkanker
• ziekte van Paget van de tepel
• een lymfoom (kanker van lymfocyten = soort witte bloedcellen)
• galblaaskanker
• galwegkanker
• huidkanker
• leukemie
• leverkanker
• pancreaskanker
• uitzaaiingen van kanker (metastasen) naar de huid (huidmetastasen)
• ziekte van Kahler (kanker van plasmacellen met botpijn)

De jeuk ontstaat door stoffen die een tumor uitscheidt, door de reactie van het lichaam op de tumor, de opbouw van galzouten in het lichaam of door directe irritatie van de huid door de tumor. Ook ontstaat door de kanker zelf of door de kankerbehandeling soms een hormonale onbalans hetgeen jeuk aan het gezicht met zich meebrengt. Ook spelen andere mechanismen mogelijk een rol bij de totstandkoming van gelaatsjeuk bij patiënten met kanker. Chemotherapie doet de jeuk vaak verdwijnen, al resulteert de jeuk dus soms ook uit deze kankerbehandeling. De arts zet soms een andere behandeling in voor kanker wanneer deze leidt tot jeukklachten.

Psychische aandoeningen en jeukend aangezicht

Stress, een depressie, angst, een psychose, een obsessief-compulsieve stoornis en schizofrenie zijn enkele psychische aandoeningen die af en toe jeuk veroorzaken aan het gezicht. Enkele zelfzorgmaatregelen zijn bekend voor het verlichten van stress, zoals voldoende aan zichzelf denken, yoga, diepe ademhalingstechnieken enzovoort. Verder is een medische behandeling geïndiceerd bij ernstige psychische problemen. Meestal is een combinatie van medicatie en psychotherapie nodig.

Zenuwaandoening en jeukend gezicht

Multiple sclerose, gordelroos, diabetes mellitus (diabetische neuropathie) en een beknelde zenuw veroorzaken mogelijk een gevoel van jeuk door schade aan de zenuwen. Tintelingen, pijn, brandende gevoelens en zwakte komen hierbij mogelijk ook tot uiting.

Zwangerschapscholestase

Zwangerschapscholestase is een leveraandoening waarbij een zwangere vrouw verhoogde serumgalzuren heeft. Door de verhoogde zwangerschapshormonen wordt de galstroom vertraagd of stopgezet. Meestal komt zwangerschapscholestase tijdens het derde zwangerschapstrimester tot stand wanneer de hormonen van een vrouw het hoogst zijn. Galzuren worden meestal enkele dagen na de bevalling weer normaal. Aan het begin van de zwangerschapscomplicatie ervaart de vrouw intense jeuk, en dit voornamelijk aan de handen en voeten, maar soms ook aan het gezicht. Verder komen ook andere symptomen tot stand zoals:

• donkere urine
• een bleke / lichte ontlasting
• een verlies van eetlust
• geelzucht (soms)
• misselijkheid (soms)
• neerslachtigheid
• pijn in de bovenbuik rechtsboven, niet veroorzaakt door galstenen
• vermoeidheid

De behandeling bestaat uit medicatie, een monitoring van de galzuren, het opvolgen van de baby en moeder en vaak ook een vroegtijdige bevalling om het risico op foetale sterfte te verminderen.

Andere oorzaken

Ook andere ziekten veroorzaken mogelijk gezichtsjeuk zoals onder andere:

• een alvleesklierziekte
• een leverziekte
• een nierziekte
• een schildklieraandoening

Behandeling

Zelfzorg

Enkele zelfzorgmaatregelen verlichten de gezichtsjeuk:

• afleiding zoeken om niet te denken aan de jeuk (tuinieren, muziek beluisteren, …)
• baden: baden in lauw in plaats van heet water, niet langer dan dertig minuten baden per keer, indien mogelijk niet elke dag baden, de huid droogdeppen in plaats van droogwrijven
• een luchtbevochtiger gebruiken bij droge lucht in huid
• geen geparfumeerde producten of huidverzorgingspoducten met agressieve chemicaliën gebruiken
• het gezicht niet scheren
• huid voldoende bevochtigen met vochtinbrengende lotions en crèmes van hoge kwaliteit
• insectenspray gebruiken
• kledij: comfortabele en losse kleding dragen, geen wrijvende of ruwe kledij dragen
• koude aanbrengen, koude kompressen gebruiken
• niet te hoge temperatuur in huis regelen of airconditioning activeren om zweten te verminderen (dit verergert de jeuk)
• stress verminderen, omdat emotionele stress jeuk verergert
• uitlokkende factoren van jeuk voorkomen (alcohol verminderen, stoppen met roken of de blootstelling aan passieve rook vermijden, gezonde voeding eten, …)
• vingernagels kort houden om krabben aan de huid te voorkomen
• voldoende water drinken
• vrij verkrijgbare medicijnen nemen die de jeuk verlichten zoals antihistaminica

Professionele medische zorg

De arts zet mogelijk sterkere jeukverlichtende medicatie in. Ook behandelt hij het onderliggend probleem met medicatie, andere medische procedures of chirurgie indien nodig. Voor psychische aandoeningen is meestal psychotherapie in combinatie met medicatie vereist.

Lees verder

• Jeuk in de mond: Oorzaken, symptomen en behandeling
• Jeukende ogen: Oorzaken, symptomen en behandelingen
• Jeukende huid (pruritus): Oorzaken van jeukend huidgebied
• Jeukende lippen: Oorzaken van jeuk aan lipgebied
• Jeukende neus: Oorzaken van jeuk aan de neus (kriebelneus)