Hematocolpos: Menstruatiebloed in vagina met bekkenpijn

Hematocolpos is een aandoening waarbij de vagina zich vult met menstruatiebloed door een obstructie (verstopping) van de menstruatiebloedafvoer als gevolg van een afwijking aan het genitale kanaal. Deze aandoening is relatief zeldzaam en wordt meestal veroorzaakt door een niet-geperforeerd maagdenvlies. De meest voorkomende symptomen zijn buikpijn en bekkenpijn. Een chirurgische ingreep is vaak nodig om de menstruatie weer normaal te laten verlopen en om de klachten te verlichten.

• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken van menstruatiebloed in vagina
• Cervicale atresie
• Niet-geperforeerd maagdenvlies
• Syndromen
• Transversaal vaginaal septum
• Vaginale atresie
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van hematocolpos
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Epidemiologie

Hematocolpos is een zeldzame aandoening die ontstaat door de ophoping van menstruatiebloed in de vagina als gevolg van een obstructie. Deze obstructie wordt vaak veroorzaakt door congenitale afwijkingen zoals een imperforaat hymen of vaginale septa. De aandoening wordt het vaakst gediagnosticeerd bij adolescenten kort na het begin van de menarche, omdat de obstructie doorgaans niet opgemerkt wordt totdat de menstruatiecyclus begint. In regio’s waar toegang tot medische zorg beperkt is of waar sprake is van culturele barrières rond menstruatiegezondheid, wordt hematocolpos mogelijk later gediagnosticeerd, wat kan leiden tot ernstigere complicaties.

Hoewel exacte gegevens over de prevalentie schaars zijn, wordt aangenomen dat hematocolpos in ontwikkelde landen minder vaak voorkomt door vroegtijdige detectie van congenitale afwijkingen en betere toegang tot preventieve gezondheidszorg. In ontwikkelingslanden kan het voorkomen echter hoger zijn, mede door een gebrek aan vroege gynaecologische zorg en een beperkte kennis van menstruatiestoornissen. Genetische factoren spelen mogelijk een rol bij het ontstaan van congenitale afwijkingen die tot hematocolpos leiden, maar ook omgevingsinvloeden en voedingspatronen tijdens de ontwikkeling kunnen bijdragen.

Er is geen onderscheid tussen bevolkingsgroepen wat betreft gevoeligheid voor hematocolpos, maar sociale en economische omstandigheden kunnen de kans op een tijdige diagnose beïnvloeden. Het is belangrijk om aandacht te schenken aan regionale en sociale verschillen bij het aanpakken van deze aandoening, aangezien vroege detectie en behandeling cruciaal zijn om complicaties zoals infecties en chronische pijn te voorkomen.

Mechanisme

Hematocolpos ontstaat door de ophoping van bloed in de vagina wanneer er een obstructie aanwezig is die de normale menstruatiestroom belemmert. Meestal wordt deze obstructie veroorzaakt door aangeboren afwijkingen zoals een imperforaat hymen, een transversaal vaginale septum of een congenitale vaginale atresie. Wanneer de menstruatie begint, kan het bloed niet vrij naar buiten stromen en hoopt het zich op in de vagina. Dit kan leiden tot een toename van druk en uitzetting van de vaginawanden, wat gepaard gaat met pijn en een gevoel van volheid in het bekkengebied.

In ernstige gevallen kan de druk zich verder opbouwen en leiden tot hematometra, waarbij ook de baarmoeder gevuld raakt met bloed, of zelfs hematosalpinx, waarbij de eileiders betrokken raken. De verhoogde druk kan omliggende structuren beïnvloeden en ernstige complicaties veroorzaken, zoals urinewegobstructies of infecties. Daarnaast kan langdurige bloedophoping een ontstekingsreactie veroorzaken, wat de kans op secundaire infecties of de vorming van verklevingen verhoogt.

De pathofysiologie wordt verder beïnvloed door hormonale schommelingen en de anatomische kenmerken van de obstructie. Bij patiënten met een gedeeltelijke obstructie kan het bloed geleidelijk naar buiten stromen, maar dit kan alsnog leiden tot chronische irritatie en infecties. Bij volledige obstructies zal het bloed zich blijven ophopen totdat medische interventie plaatsvindt. Begrip van deze mechanismen is essentieel voor een tijdige diagnose en effectieve behandeling.

Oorzaken van menstruatiebloed in vagina

Cervicale atresie

Cervicale atresie is een zeldzame afwijking van het vrouwelijke voortplantingskanaal, waarbij de uitgang van de baarmoederhals niet normaal ontwikkeld is. Dit kan leiden tot acute of chronische pijn in de buik of bekkenpijn, vaak in combinatie met andere reproductieve problemen. Vrouwen met cervicale atresie hebben meestal de aandoening sinds de geboorte.

Niet-geperforeerd maagdenvlies

Een niet-geperforeerd maagdenvlies is een aangeboren afwijking waarbij het maagdenvlies de volledige opening van de vagina bedekt. Deze aandoening kan op elke leeftijd worden vastgesteld, maar veroorzaakt vaak problemen wanneer een meisje de puberteit bereikt. Het niet-geperforeerde maagdenvlies blokkeert de menstruatiebloedafvoer, waardoor bloed zich ophoopt in de vagina. Dit kan leiden tot symptomen zoals zwelling of volheid in de onderbuik, maagpijn, rugpijn, en problemen bij het urineren en het maken van stoelgang.

Syndromen

In sommige gevallen kan hematocolpos optreden in combinatie met erfelijke syndromen zoals het syndroom van Robinow, dat gekenmerkt wordt door afwijkingen aan het gezicht, de gestalte en het skelet, of het McKusick-Kaufman-syndroom.

Transversaal vaginaal septum

Een transversaal vaginaal septum is een aandoening waarbij een extra horizontale weefselwand, ontstaan tijdens de embryologische ontwikkeling, een obstructie in de vagina veroorzaakt. Dit septum kan een normale opening van het maagdenvlies blokkeren, waardoor menstruatiebloed moeilijker uit de vagina stroomt. Sommige vrouwen hebben een kleine opening in het septum waardoor het menstruatiebloed langzaam kan stromen, wat de menstruatiecyclus kan verlengen. Als de opening ontbreekt, kan bloed zich ophopen in de bovenvagina, wat leidt tot ernstige buikpijn en onvruchtbaarheid (vrouwelijke onvruchtbaarheid).

Vaginale atresie

Vaginale atresie is een aangeboren defect waarbij de normale vaginale opening ontbreekt, wat resulteert in een obstructie van het uterovaginale uitstroomkanaal.

Risicofactoren

Er zijn verschillende risicofactoren die de kans op het ontwikkelen van hematocolpos kunnen verhogen. Deze risicofactoren variëren van genetische en aangeboren afwijkingen tot omgevings- en hormonale invloeden. Het begrijpen van deze risicofactoren is essentieel voor het identificeren van vrouwen die mogelijk een verhoogd risico hebben op deze aandoening.

Congenitale afwijkingen
De meest significante risicofactoren voor hematocolpos zijn aangeboren afwijkingen die de normale anatomie van de vagina of het hymen verstoren. Het imperforaat hymen is de meest voorkomende oorzaak van obstructie, waarbij het hymen volledig gesloten is en de menstruatie niet naar buiten kan stromen. Dit leidt tot de ophoping van bloed in de vagina, wat bekendstaat als hematocolpos. Andere congenitale afwijkingen, zoals een vaginale septum, kunnen ook obstructie veroorzaken, wat leidt tot hetzelfde effect.

Genetische factoren
Er is een genetische component die het risico op hematocolpos kan verhogen. Dit betekent dat vrouwen met een familiegeschiedenis van vaginale afwijkingen, zoals een imperforaat hymen, een verhoogd risico hebben. Genetische aandoeningen die de ontwikkeling van het voortplantingssysteem beïnvloeden, kunnen ook bijdragen aan een abnormale anatomie van de vagina of het baarmoederhalsweefsel, wat kan leiden tot hematocolpos.

Hormonale invloeden
Hormonale stoornissen kunnen een indirecte rol spelen bij de ontwikkeling van hematocolpos. Meisjes die te maken hebben met vertraagde menarche of een onregelmatige hormonale ontwikkeling kunnen een verhoogd risico lopen. Bovendien kunnen hormonale aandoeningen zoals polycysteus ovarium syndroom (PCOS) die de menstruatiecyclus verstoren, ook bijdragen aan menstruatiestoornissen die hematocolpos bevorderen.

Onvoldoende medische zorg
Vrouwen die geen toegang hebben tot tijdige medische zorg of een gebrek aan kennis over menstruatiestoornissen kunnen later in hun leven een diagnose van hematocolpos krijgen. Dit is vaak het geval bij meisjes in achtergestelde gebieden of gemeenschappen waar er weinig aandacht is voor menstruatiegezondheid. Een gebrek aan voorlichting of culturele barrières kan ervoor zorgen dat symptomen niet snel genoeg worden herkend.

Risicogroepen

Bepaalde groepen hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van hematocolpos. Deze risicogroepen omvatten vrouwen die bepaalde genetische aanleg of medische aandoeningen hebben die de normale ontwikkeling van de vagina beïnvloeden.

Meisjes in de adolescentie
Meisjes die in de adolescentie beginnen te menstrueren, vooral als de menstruatie niet op de gebruikelijke manier begint, lopen een verhoogd risico op hematocolpos. Dit komt vaak voor wanneer een imperforaat hymen de normale menstruatiestroom belemmert. De symptomen van hematocolpos, zoals buikpijn of het uitblijven van menstruatie, kunnen zich pas manifesteren wanneer de menstruatiecyclus op gang komt, waardoor het moeilijker wordt om de aandoening in een vroeg stadium te identificeren.

Vrouwen met een familiegeschiedenis van vaginale afwijkingen
Vrouwen die een familiegeschiedenis hebben van aangeboren afwijkingen van de vagina, zoals een imperforaat hymen of vaginale septa, hebben een verhoogd risico om hematocolpos te ontwikkelen. Genetische predispositie speelt hierbij een cruciale rol, aangezien de aanwezigheid van deze afwijkingen vaak erfelijk is.

Vrouwen in achtergestelde gebieden
In bepaalde regio’s of gemeenschappen met beperkte toegang tot gezondheidszorg kan hematocolpos vaker onopgemerkt blijven. Vrouwen in deze gebieden hebben vaak onvoldoende toegang tot medische zorg of worden pas op latere leeftijd gediagnosticeerd, wanneer complicaties zich hebben voorgedaan. Educatie en bewustzijn over menstruatiestoornissen zijn cruciaal voor vroege detectie en behandeling.

Vrouwen met hormonale stoornissen
Vrouwen met aandoeningen die de hormonale balans verstoren, zoals polycysteus ovarium syndroom (PCOS), lopen een verhoogd risico op hematocolpos. Hormonale afwijkingen kunnen de menstruatiecyclus verstoren en bijdragen aan een vertraagde of onregelmatige menstruatie, wat het risico op het ontwikkelen van hematocolpos vergroot.

Symptomen

De symptomen van hematocolpos kunnen variëren, maar omvatten vaak:

• Aanhoudende buikpijn en bekkenpijn die langer dan een week aanhouden.
• Afwezigheid van menstruatie of een zeer beperkte menstruatiebloeding.
• Menstruatiepijn, vaginale pijn, vaginale krampen en abnormale vaginale bloedingen.
• Abnormale vaginale afscheiding.
• Braken zonder bloed of gal.
• Gevoelige borsten.
• Opgeblazen, uitgezette buik, constipatie en veranderingen in de urineproductie.

Alarmsymptomen

De symptomen van hematocolpos zijn vaak niet onmiddellijk duidelijk, maar worden meestal merkbaar zodra de menstruatie begint. De alarmsymptomen kunnen variëren van buikpijn tot ernstige complicaties zoals infecties, afhankelijk van de ernst van de obstructie.

Buikpijn en ongemak
Buikpijn is een van de meest voorkomende symptomen van hematocolpos. Het is vaak de eerste indicatie voor zowel patiënten als artsen dat er iets mis is met de menstruatiecyclus. De pijn kan variëren van mild tot ernstig en wordt meestal gevoeld in de onderbuik of het bekkengebied. In sommige gevallen kan de pijn constant zijn, terwijl deze in andere gevallen periodiek optreedt, afhankelijk van de hoeveelheid bloed die zich ophoopt.

Uitblijven van menstruatie
Een ander belangrijk symptoom is het uitblijven van de menstruatie of een vertraagde menarche. In gevallen van een imperforaat hymen of andere obstructies, komt menstruatiebloed niet naar buiten, wat resulteert in het niet optreden van een normale menstruatie. Dit kan worden geassocieerd met een gevoel van volheid of druk in de buik.

Terugkerend menstruatiebloed
In sommige gevallen kan menstruatiebloed zich ophopen in de vagina en uiteindelijk naar buiten worden geduwd, vaak met pijn of ongemak. Dit kan gepaard gaan met hevige buikpijn, misselijkheid of zelfs koorts. Dit symptoom is een teken van een verergerde obstructie en kan leiden tot secundaire infecties.

Pijn bij plassen of ontlasting
Bij een ernstigere obstructie kan de ophoping van bloed druk uitoefenen op andere organen, zoals de blaas of het rectum. Dit kan pijn veroorzaken bij het plassen of bij de stoelgang. In sommige gevallen kunnen vrouwen moeite hebben met plassen vanwege de druk van het bloed in de vagina.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van hematocolpos wordt meestal gesteld door middel van een gynaecologisch onderzoek en een echografie. Tijdens een fysiek onderzoek kan een voelbare buikmassa en een intact uitpuilend blauw maagdenvlies worden waargenomen.

Behandeling van hematocolpos

De behandeling van hematocolpos is essentieel om de symptomen te verlichten en verdere complicaties te voorkomen. De aanpak varieert afhankelijk van de ernst van de aandoening en de specifieke oorzaak van de obstructie. Het doel van de behandeling is het herstellen van de normale anatomie en het bevorderen van een gezonde menstruatiecyclus.

Chirurgische ingreep
De primaire behandelingsoptie voor hematocolpos is chirurgisch ingrijpen, vooral wanneer de obstructie wordt veroorzaakt door een imperforaat hymen of een vaginale septum. In geval van een imperforaat hymen wordt een eenvoudige chirurgische procedure uitgevoerd waarbij het hymen wordt doorgeknipt, waardoor de blokkade wordt opgeheven en het menstruatiebloed vrij kan uitstromen. Deze ingreep kan in de meeste gevallen in een poliklinische setting worden uitgevoerd onder lokale anesthesie. Bij complexere gevallen van vaginale obstructie kan een uitgebreidere chirurgische ingreep vereist zijn, zoals het verwijderen van een vaginale septum.

Postoperatieve zorg
Na de chirurgische ingreep wordt vaak aanbevolen om de patiënt op te volgen om ervoor te zorgen dat de genezing goed verloopt. Dit kan het monitoren van postoperatieve infecties, littekenvorming en het terugkeren van de menstruatiecyclus omvatten. In sommige gevallen kan de patiënt worden geadviseerd om tijdelijk een tampon of maandverband te gebruiken om de vagina te beschermen en infecties te voorkomen. De patiënt kan ook pijnstillers krijgen voorgeschreven om postoperatieve pijn te verlichten.

Hormonale therapie
In gevallen waarin hormonale disbalans wordt aangetroffen als onderliggende oorzaak, kan hormonale therapie nodig zijn om de menstruatiecyclus te reguleren en verdere obstructies te voorkomen. Dit kan het voorschrijven van orale anticonceptiva of andere hormoonbehandelingen omvatten, die de hormonale niveaus stabiliseren en helpen bij het herstellen van de normale menstruatiecyclus.

Infectiebehandeling
Bij patiënten die hematocolpos ontwikkelen als gevolg van een infectie, wordt het essentieel om de infectie eerst te behandelen. Antibiotica kunnen nodig zijn om bacteriële infecties die zich mogelijk hebben ontwikkeld als gevolg van de bloedophoping of de chirurgische ingreep te behandelen. Het is belangrijk om het volledige antibioticumregime af te maken om herinfectie te voorkomen.

Prognose

De prognose van hematocolpos is over het algemeen goed wanneer de aandoening tijdig wordt gediagnosticeerd en behandeld. In de meeste gevallen kunnen vrouwen volledig herstellen na een chirurgische ingreep en het herstellen van de menstruatiecyclus. Er kunnen echter enkele langetermijngevolgen zijn, vooral als er complicaties optreden of als de aandoening niet op tijd wordt behandeld.

Herstel na operatie
Na een succesvolle chirurgische behandeling kunnen de meeste patiënten snel herstellen en hun normale menstruatiecyclus hervatten. In veel gevallen verdwijnen de symptomen van buikpijn en ongemak onmiddellijk na de procedure. Het is belangrijk om de patiënt na de ingreep goed te begeleiden, zodat ze zich bewust zijn van mogelijke postoperatieve complicaties, zoals infecties of littekenvorming, die het herstel kunnen beïnvloeden.

Risico op herhaling
Hoewel de prognose over het algemeen positief is, kan er een klein risico zijn op herhaling van de obstructie, vooral als de chirurgische ingreep niet volledig succesvol is geweest. Bij sommige patiënten kan de opening die werd gemaakt om het bloed vrij te laten, opnieuw verstopt raken, wat een hernieuwde operatie vereist. Dit komt echter niet vaak voor en kan meestal goed worden behandeld.

Langdurige gevolgen
In zeldzame gevallen kan hematocolpos, als het niet adequaat wordt behandeld, leiden tot blijvende gevolgen zoals chronische pijn of vruchtbaarheidsproblemen. Dit kan bijvoorbeeld optreden als er schade is aan het baarmoederhalsweefsel of als infecties de voortplantingsorganen aantasten. Dit benadrukt het belang van vroege diagnose en adequate behandeling om dergelijke complicaties te voorkomen.

Complicaties

Hematocolpos kan leiden tot een aantal complicaties, vooral als het niet tijdig wordt gediagnosticeerd en behandeld. Deze complicaties kunnen variëren van infecties tot ernstige gezondheidsproblemen die de voortplantingsorganen aantasten. Het is van vitaal belang om aandacht te besteden aan de symptomen en onmiddellijk medische hulp te zoeken om het risico op complicaties te minimaliseren.

Infecties
Een van de meest voorkomende complicaties van hematocolpos is de ontwikkeling van een infectie. De ophoping van menstruatiebloed in de vagina biedt een ideale omgeving voor de groei van bacteriën, wat kan leiden tot een bacteriële vaginose of andere infecties. Deze infecties kunnen zich verspreiden naar de baarmoeder of eileiders, wat kan leiden tot ernstige gezondheidsproblemen, zoals pelvische ontstekingsziekte (PID).

Endometriose
In sommige gevallen kan de ophoping van bloed en het ontbreken van een normale menstruatie de ontwikkeling van endometriose bevorderen. Endometriose is een aandoening waarbij weefsel dat normaal gesproken in de baarmoeder voorkomt, zich buiten de baarmoeder bevindt. Dit kan pijnlijke symptomen veroorzaken en de voortplantingsfunctie aantasten. Hoewel dit geen directe oorzaak is van hematocolpos, kan de onderliggende obstructie de omstandigheden creëren die bijdragen aan het ontstaan van endometriose.

Baarmoederproblemen
Een andere mogelijke complicatie is de ontwikkeling van baarmoederproblemen, zoals een vergrote baarmoeder of problemen met de baarmoederhals. Dit kan optreden als gevolg van een langdurige ophoping van bloed, wat kan leiden tot verhoogde druk in de voortplantingsorganen. Bij vrouwen die niet snel behandeld worden, kunnen deze complicaties blijvende schade veroorzaken aan de baarmoeder of eileiders.

Verminderde vruchtbaarheid
Hoewel hematocolpos zelf geen directe invloed heeft op de vruchtbaarheid, kunnen de complicaties die zich ontwikkelen als gevolg van de aandoening, zoals infecties of endometriose, een negatieve impact hebben op de vruchtbaarheid. Het is belangrijk voor patiënten om na de behandeling op regelmatige basis te worden gecontroleerd om te zorgen voor het behoud van een gezonde voortplantingsfunctie.

Preventie

Hoewel het niet altijd mogelijk is om hematocolpos volledig te voorkomen, kunnen er enkele stappen worden genomen om het risico te verminderen. Dit omvat het vroegtijdig identificeren van risicofactoren en het bieden van passende medische zorg en begeleiding om de aandoening te voorkomen of tijdig te behandelen.

Regelmatige medische controles
Het is essentieel dat meisjes en vrouwen regelmatige medische controles ondergaan, vooral als er een familiegeschiedenis is van vaginale afwijkingen of als er symptomen zijn van menstruatiestoornissen. Vroege detectie van afwijkingen zoals een imperforaat hymen kan het risico op hematocolpos aanzienlijk verminderen, aangezien het probleem op jonge leeftijd kan worden verholpen.

Educatie en bewustwording
Het bevorderen van educatie en bewustwording over menstruatiestoornissen is een belangrijke preventieve maatregel. Door meisjes en vrouwen bewust te maken van de tekenen en symptomen van hematocolpos kunnen ze sneller hulp zoeken als er problemen optreden. Dit kan het risico op complicaties verminderen en de algehele gezondheid verbeteren.

Beheer van hormonale aandoeningen
Voor vrouwen die hormonale aandoeningen zoals PCOS of andere menstruatiestoornissen hebben, kan het beheer van hun aandoening via hormoontherapie of andere medische behandelingen helpen om het risico op hematocolpos te verlagen. Het reguleren van de menstruatiecyclus en het aanpakken van hormonale onbalans is essentieel om de normale menstruatie te bevorderen en obstructies te voorkomen.

Het is van cruciaal belang om hematocolpos in een vroeg stadium te identificeren en correct te behandelen om de risico's op complicaties te minimaliseren en een optimaal herstel te garanderen.

Lees verder

• Menstruatiebloed: Betekenis van kleur menstruatiebloeding
• Bekkenpijn: Pijn in het bekkengebied bij mannen en vrouwen