Gegeneraliseerde angststoornis: Constante, irrationele angst

Een gegeneraliseerde angststoornis is een vaak voorkomende psychische aandoening waarbij patiënten overmatige, oncontroleerbare en vaak irrationele angst of zorgen ervaren in het dagelijkse leven. Het is voor patiënten met deze gevoelens zeer moeilijk om deze gevoelens onder controle te houden. Ze hebben dan ook een invloed op het dagelijks leven en veroorzaken ook lichamelijke symptomen, zoals bijvoorbeeld hoofdpijn, misselijkheid en hartkloppingen. Een combinatie van medicatie, psychotherapie en veranderingen in levensstijl is meestal zeer effectief om een gegeneraliseerde angststoornis te behandelen. De vooruitzichten zijn tot slot beter wanneer patiënten een snelle diagnose en behandeling krijgen.

• Epidemiologie
• Oorzaken en risicofactoren van psychische aandoening
• Geassocieerde aandoeningen bij gegeneraliseerde angststoornis
• Risicofactoren
• Symptomen
• Emotioneel en cognitief
• Gedrag
• Lichamelijk
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van constante, irrationele angst en zorgen
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Epidemiologie

Gegeneraliseerde angststoornis (GAS) komt voor bij een aanzienlijk deel van de bevolking en is een van de meest voorkomende angststoornissen. Ongeveer 5-7% van de volwassenen in de westerse wereld ervaart op enig moment in hun leven symptomen van GAS. De aandoening begint vaak in de adolescentie of vroege volwassenheid, maar kan op elke leeftijd voorkomen. Het is een ernstige aandoening die een aanzienlijke impact heeft op het dagelijks functioneren en de levenskwaliteit van de getroffen personen.

Oorzaken en risicofactoren van psychische aandoening

Terwijl andere soorten angststoornissen, zoals specifieke fobieën of sociale angststoornissen, resulteren uit bepaalde situaties, kenmerkt een gegeneraliseerde angststoornis zich vooral door slopende zorgen en angsten over diverse, alledaagse gebeurtenissen en activiteiten.

Het is anno september 2024 onbekend wat de oorzaak is van een gegeneraliseerde angststoornis. Wellicht ligt een combinatie van factoren aan de basis van deze psychische aandoening.

• een chronische ziekte
• een geschiedenis van een trauma, zoals misbruik of rouw
• genetische factoren: een familiegeschiedenis van de ziekte
• geslacht: vrouwen zijn dubbel zo vaak getroffen
• het langdurig gebruik van benzodiazepinen (kan onderliggende angst verergeren)
• het misbruik van stoffen zoals overmatig cafeïnegebruik, het roken van tabak, alcoholmisbruik en drugsmisbruik
• leeftijd: kinderen, adolescenten en volwassenen tot middelbare leeftijd zijn het vaakst aangetast maar iedereen ontwikkelt mogelijk de ziekte
• personen die gescheiden, werkloos, weduwnaar zijn of een laag opleidingsniveau hebben
• personen met een lage en midden sociaaleconomische status
• persoonlijkheid: timide of pessimistisch zijn, lijden aan neuroticisme (de wereld is voor patiënten met dit persoonlijkheidskenmerk onveilig en bedreigend)
• veranderingen in de hersenstructuur: een onbalans van serotonine en andere chemische stoffen

Geassocieerde aandoeningen bij gegeneraliseerde angststoornis

Patiënten met een gegeneraliseerde angststoornis hebben vaak andere aanwezige aandoeningen zoals:

• andere angststoornissen, zoals fobieën, een obsessieve-compulsieve stoornis of sociale angst
• drugsmisbruik of alcoholmisbruik
• een depressie
• een paniekstoornis

Risicofactoren

Risicofactoren voor gegeneraliseerde angststoornis omvatten een familiegeschiedenis van angststoornissen of andere psychische aandoeningen, hoge niveaus van stress en trauma in de kindertijd, en bepaalde persoonlijkheidskenmerken zoals perfectionisme en neuroticisme. Omgevingsfactoren zoals chronische werkstress en sociale isolatie kunnen ook bijdragen aan het ontstaan van de aandoening.

Symptomen

De symptomen van een gegeneraliseerde angststoornis zijn variabel. Daarnaast verbeteren of verergeren ze mogelijk. Een tijdelijke verergering van de klachten ontstaat bijvoorbeeld als gevolg van hoge stress of een lichamelijke ziekte.

Emotioneel en cognitief

Patiënten met een gegeneraliseerde angststoornis hebben oncontroleerbare, aanhoudende overmatige en vaak irrationele angsten en zorgen over gebeurtenissen en activiteiten, en dit op meer dagen dan niet gedurende minstens zes maanden. Dit gaat bijvoorbeeld over alledaagse dingen, zoals mogelijke geldproblemen, het mogelijk missen van een afspraak, het mogelijk verliezen van een baan, mogelijke familieproblemen, … Patiënten met een gegeneraliseerde angststoornis zijn bang en onzeker over de toekomst en weten niet goed of en hoe ze hiermee wel om kunnen gaan. Bovendien treden opdringerige gedachten op. Ook lijden patiënten aan besluiteloosheid; ze zijn tevens bang om de ‘verkeerde’ beslissing te nemen. Ze zijn verder overmatig aan het plannen en problemen aan het oplossen.

Gedrag

Al deze intense gevoelens en gedachten rond angsten en lichamelijke klachten veroorzaken een aanzienlijk leed of problemen om te functioneren in sociale omgevingen. Zo missen patiënten bijvoorbeeld school of werk, of vermijden ze situaties die angst opwekken. Ook ontstaan concentratieproblemen, waardoor ze steeds wisselen tussen activiteiten of taken niet voltooien. Soms herdoen ze taken, omdat ze niet ‘perfect’ zijn gedaan. Voorts hebben patiënten steeds geruststelling en goedkeuring van anderen nodig. Andere gedragsmatige symptomen van een gegeneraliseerde angststoornis zijn zich niet kunnen ontspannen, sociale isolatie en veel tijd besteden aan het uitvoeren van eenvoudige taken

Lichamelijk

Lichamelijke symptomen van een gegeneraliseerde angststoornis zijn onder meer:

• ademhalingsproblemen
• bevingen
• diarree
• duizeligheid
• een brokgevoel in de keel
• een droge mond
• een licht gevoel in het hoofd
• een verstikkend gevoel
• gevoelloosheid
• hartkloppingen
• hoofdpijn
• koude rillingen
• lichaamspijnen
• maagklachten / maagpijn
• misselijkheid
• opvliegers
• overmatig zweten
• pijn op de borst of ongemak
• rusteloosheid of nervositeit
• slaapproblemen
• slikproblemen
• spierpijn
• spierspanning
• tintelingen
• vaker plassen
• vermoeidheid
• zwakte

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen van gegeneraliseerde angststoornis omvatten langdurige en overmatige bezorgdheid of angst over alledaagse zaken, moeite met het beheersen van deze zorgen, en fysieke symptomen zoals spierspanning, vermoeidheid, en slaapproblemen. Personen met GAS kunnen ook last hebben van prikkelbaarheid en moeite met concentreren, wat hun dagelijkse functioneren kan beïnvloeden.

Diagnose en onderzoeken

Een arts luistert naar de aanwezige symptomen van de patiënt. Hij heeft ook een gedetailleerde medische en familiale geschiedenis nodig. Om de diagnose te stellen van een gegeneraliseerde angststoornis, houdt de arts rekening met de criteria in de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders van de American Psychiatric Association. Hij stelt hiervoor specifieke psychologische vragen aan de patiënt. De symptomen mogen verder niet afkomstig zijn van een andere aandoening. Daarom voert de arts ook een lichamelijk onderzoek, een bloedonderzoek en een urineonderzoek uit.

Behandeling van constante, irrationele angst en zorgen

De arts kijkt naar de ernst van de klachten en de eventuele bijkomende ziekten. Vaak is een combinatie van diverse behandelingen nodig bij deze psychische aandoening:

• cognitieve gedragstherapie
• levensstijlaanpassingen:
• gezond en evenwichtig eten
• ontspanningstechnieken uitvoeren
• regelmatige lichaamsbeweging uitoefenen
• stressfactoren vermijden
• uitlokkende stoffen vermijden
• voldoende slaap krijgen (7-9u/nacht)
• medicatie: benzodiazepinen, buspirone, SSRI-antidepressiva)

Prognose

De prognose voor gegeneraliseerde angststoornis varieert afhankelijk van de ernst van de symptomen en de effectiviteit van de behandeling. Veel mensen ervaren aanzienlijke verbeteringen met behandeling, hoewel sommige symptomen mogelijk aanhouden of terugkeren. Vroegtijdige interventie en consistente behandeling kunnen de kans op herstel en vermindering van symptomen vergroten.

Complicaties

Complicaties van gegeneraliseerde angststoornis kunnen onder andere andere psychische aandoeningen zoals depressie, een verminderd dagelijks functioneren, en sociale isolatie omvatten. Langdurige angst kan ook leiden tot fysieke gezondheidsproblemen zoals hart- en vaatziekten door chronische stress.

Preventie

Preventie van gegeneraliseerde angststoornis richt zich op het bevorderen van een gezonde levensstijl en het beheren van stress. Het ontwikkelen van effectieve copingmechanismen, het onderhouden van een ondersteunend sociaal netwerk, en het zoeken van vroege professionele hulp bij angstklachten kunnen helpen bij het verminderen van het risico op het ontwikkelen van GAS. Regelmatige lichaamsbeweging en ontspanningstechnieken kunnen ook bijdragen aan het verbeteren van de geestelijke gezondheid en het voorkomen van angststoornissen.

Lees verder

• Angst & angstgevoelens: Soorten & symptomen angststoornissen
• Angst door medicatie: Angstsymptomen door medicijnen
• Anti-angstmedicatie: Medicijnen voor behandeling van angst
• Fobie: Soorten fobieën (intense en irrationele angst)
• Paniekaanval en paniekstoornis: Oorzaken en symptomen