Dermatofagie: Psychische aandoening met bijten op de huid

Dermatofagie, ook wel dermatodaxie genoemd, is een dwangstoornis waarbij een persoon de neiging heeft om op de eigen huid te kauwen, te bijten of deze op te eten. Deze psychische aandoening valt onder de obsessief-compulsieve stoornissen. Angst en stress worden vaak beschouwd als mogelijke oorzaken van dermatofagie, hoewel de exacte oorzaak anno augustus 2024 nog niet volledig is vastgesteld. Meestal zijn de vingers aangetast, wat kan leiden tot verdikking, verkleuring van de huid, en soms bloedingen. De behandeling omvat meestal zelfzorgmaatregelen, cognitieve gedragstherapie en medicatie. Het is belangrijk om dermatofagie te behandelen om zowel lichamelijke als geestelijke complicaties te voorkomen.

• Classificatie van psychische aandoeningen
• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken van obsessief-compulsieve stoornis
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van dermatofagie
• Prognose
• Complicaties van dermatofagie
• Preventie van dermatofagie

Classificatie van psychische aandoeningen

Lichaamsgericht repetitief gedrag

Dermatofagie valt onder de categorie van lichaamsgericht repetitief gedrag. Andere aandoeningen binnen deze categorie zijn bijvoorbeeld trichotillomanie (de drang om haren uit te trekken), wangbijten, nagelbijten, tongbijten, lipbijten en chronisch huidpulken.

Vorm van obsessief-compulsieve stoornis

Dermatofagie wordt beschouwd als een variant van een obsessief-compulsieve stoornis (OCS), waarbij de patiënt worstelt met constante, oncontroleerbare gedachten en gedragingen. Artsen zien dermatofagie vaak als een uiting van deze stoornis, waarbij het gedrag een obsessieve en compulsieve aard vertoont.

Epidemiologie

Dermatofagie, een aandoening die vaak wordt geassocieerd met compulsief gedrag en angststoornissen, heeft een onduidelijke prevalentie, maar komt vaker voor dan men denkt. Gedetailleerde epidemiologische gegevens zijn beperkt, aangezien patiënten vaak geen medische hulp zoeken vanwege schaamte of omdat ze de aandoening als een slechte gewoonte beschouwen.

Prevalentie

De prevalentie van dermatofagie is moeilijk exact vast te stellen door de terughoudendheid van patiënten om hulp te zoeken. Studies suggereren echter dat dermatofagie relatief vaak voorkomt bij patiënten met obsessief-compulsieve stoornissen (OCD) en kan worden aangetroffen bij verschillende leeftijdsgroepen, van kinderen tot ouderen.

Leeftijd en geslacht

Dermatofagie komt voor bij zowel mannen als vrouwen, maar uit enkele onderzoeken blijkt dat vrouwen mogelijk vaker de aandoening ontwikkelen. De aandoening kan al in de kindertijd beginnen en zich voortzetten tot in de volwassenheid, vaak zonder dat het volledig wordt opgemerkt of behandeld.

Geografische spreiding

Er zijn geen specifieke geografische verschillen in de prevalentie van dermatofagie. De aandoening lijkt overal ter wereld voor te komen, wat aangeeft dat culturele of omgevingsfactoren minder invloed hebben op de ontwikkeling ervan dan genetische of psychologische factoren.

Mechanisme

Het mechanisme van dermatofagie is complex en omvat zowel psychologische als biologische factoren. Patiënten voelen vaak een sterke drang om te bijten of te kauwen op hun huid, met name rond de vingers, wat hen een gevoel van verlichting geeft, ondanks de fysieke schade.

Neurologische componenten

Onderzoek suggereert dat dermatofagie mogelijk verband houdt met afwijkingen in de neurologische circuits die betrokken zijn bij impulscontrole. Het systeem dat dopamine reguleert, een neurotransmitter die verband houdt met beloning en gewoontevorming, kan bij patiënten met dermatofagie anders functioneren.

Psychologische factoren

Psychologische stress, angst en obsessief-compulsieve neigingen spelen een belangrijke rol bij dermatofagie. Voor sommige patiënten werkt het gedrag als een vorm van zelftherapie bij het omgaan met stress of angst, hoewel het op de lange termijn schade veroorzaakt aan de huid en nagels.

Fysieke gevolgen

Dermatofagie leidt tot herhaald trauma aan de huid, wat kan resulteren in infecties, littekens en verdikking van de huid. Langdurig bijten en kauwen kan ook de zenuwen en bloedvaten in de huid beschadigen, waardoor het risico op infectie toeneemt.

Oorzaken van obsessief-compulsieve stoornis

Dermatofagie kan ontstaan als een reactie op stress of angst, waarbij het kauwen, bijten of knagen op de huid dient als een copingmechanisme. De precieze oorzaken van dermatofagie zijn anno augustus 2024 nog niet volledig opgehelderd. Zowel genetische als omgevingsfactoren worden mogelijk als bijdragen beschouwd. De aandoening kan voortkomen uit een combinatie van biologische aanleg en psychologische stressoren.

Risicofactoren

Er zijn diverse risicofactoren die dermatofagie kunnen uitlokken of verergeren. De aandoening is vaak het gevolg van een complexe interactie tussen genetische, omgevings- en psychologische factoren.

Psychologische stress

Stress is een van de belangrijkste risicofactoren voor dermatofagie. Veel patiënten ontwikkelen het gedrag als reactie op stressvolle situaties, waarbij het kauwen of bijten een vorm van verlichting biedt.

Genetische aanleg

Genetische factoren kunnen een rol spelen bij dermatofagie. Erfelijkheidsonderzoek heeft aangetoond dat patiënten met familieleden die lijden aan OCD of aanverwante stoornissen een verhoogd risico hebben op dermatofagie.

Bepaalde psychische aandoeningen

Dermatofagie komt vaker voor bij patiënten met psychische aandoeningen zoals OCD en angststoornissen. Deze aandoeningen verhogen de kans op impulsieve gedragingen, waaronder dermatofagie.

Risicogroepen

Dermatofagie treft verschillende risicogroepen, afhankelijk van leeftijd, psychologische gezondheid en genetische aanleg.

Kinderen en adolescenten

Bij kinderen en adolescenten kan dermatofagie vaak worden waargenomen als een reactie op stressvolle situaties. De gewoonte kan een uiting zijn van onzekerheid of angst en kan zich ontwikkelen in een copingmechanisme in stressvolle omstandigheden.

Patiënten met OCD en aanverwante stoornissen

Patiënten met obsessief-compulsieve stoornissen hebben een verhoogd risico op dermatofagie. Dermatofagie kan worden beschouwd als een copinggedrag binnen de bredere symptomen van OCD, wat vaak resulteert in compulsief huidbijten.

Familiegeschiedenis van compulsief gedrag

Een geschiedenis van compulsief gedrag of angst in de familie kan ook een rol spelen in het risico op dermatofagie. Genetische en omgevingsfactoren die compulsief gedrag bevorderen, kunnen dermatofagie in de hand werken.

Symptomen

Dermatofagie begint vaak rond de puberteit en kan variëren van mild tot ernstig. Patiënten vertonen een dwangmatige neiging om op de huid te kauwen, bijten of te knagen. Hoewel dit op verschillende lichaamsdelen kan voorkomen, gebeurt het meestal rond de vingers. De huid rondom de nagels kan hierdoor beschadigd raken, wat leidt tot roodheid, ruwheid, en pijn. Er kunnen bloedingen optreden, vooral als de huid is beschadigd door herhaaldelijk bijten. Soms ontwikkelen patiënten ook blaren aan de binnenkant van de mond, zoals aan de wangen en lippen, wat kan leiden tot blaren in en rondom de mond. Stress en angst kunnen de symptomen verergeren.

Alarmsymptomen

Dermatofagie kan zich ontwikkelen tot een ernstige aandoening wanneer patiënten bepaalde alarmsymptomen ervaren. Deze symptomen duiden op mogelijke complicaties en vereisen medische aandacht.

Chronische pijn

Chronische pijn aan de vingers of andere bijtlocaties kan wijzen op zenuwbeschadiging door herhaald bijten. Dit kan ernstige gevolgen hebben voor de functionaliteit van de getroffen gebieden.

Infecties

Regelmatig bijten in de huid verhoogt het risico op infecties. Symptomen zoals roodheid, zwelling en pusvorming kunnen wijzen op een infectie die medische behandeling vereist.

Littekens en huidverdikking

Als dermatofagie lange tijd onbehandeld blijft, kan het leiden tot littekenvorming en verdikking van de huid. Deze veranderingen kunnen blijvend zijn en leiden tot cosmetische en functionele problemen voor de patiënt.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van dermatofagie kan complex zijn. De arts stelt meestal de diagnose van een obsessief-compulsieve stoornis door het afnemen van een gedetailleerde anamnese over gedragingen, gedachten en symptomen, en de impact daarvan op het dagelijks leven. Een medische geschiedenis en informatie over medicatiegebruik zijn ook cruciaal om andere aandoeningen uit te sluiten. Dermatofagie is anno augustus 2024 nog niet officieel opgenomen in de DSM-5, het handboek voor psychische aandoeningen, en wordt vaak geklasseerd als een ‘andere gespecificeerde obsessieve-compulsieve en gerelateerde stoornis’. Voor een diagnose moet de aandoening aanzienlijke persoonlijke nood of schade veroorzaken en een aanzienlijke impact hebben op het dagelijks functioneren.

Behandeling van dermatofagie

De behandeling van dermatofagie kan beginnen met zelfhulpstrategieën om het bijten of kauwen te verminderen, zoals het kauwen op kauwgom of het bijten op een rietje. Het inpakken van de handen of het dragen van handschoenen kan ook helpen om het gedrag te stoppen. Het dragen van lange mouwen of sokken kan andere aangetaste huidgebieden bedekken. Daarnaast zijn er crèmes met een onaangename smaak beschikbaar die een afschrikwekkend effect hebben. Het is ook belangrijk om de beschadigde huid goed te verzorgen en te bedekken met een verband tot het geneest. Bij een huidinfectie kan de arts antibiotica voorschrijven. Om de onderliggende oorzaak van dermatofagie aan te pakken, kan de arts cognitieve gedragstherapie en/of medicatie aanbevelen. Sommige patiënten proberen ook alternatieve therapieën, zoals acupunctuur, hypnose en massage.

Prognose

De prognose van dermatofagie hangt sterk af van de effectiviteit van de behandeling en het vermogen van de patiënt om de symptomen te beheersen. Over het algemeen kan dermatofagie goed worden beheerd met een combinatie van zelfzorgmaatregelen, cognitieve gedragstherapie en medicatie.

• Korte termijn: Veel patiënten ervaren verbetering na het starten van behandelingen en het toepassen van zelfhulpstrategieën. Het gedrag kan verminderd worden door bewustwording en het implementeren van afleidende technieken.
• Lange termijn: Zonder behandeling kan dermatofagie chronisch worden en terugkeren, vooral in stressvolle periodes. Regelmatige opvolging en aanpassing van de behandeling zijn vaak nodig om langdurige controle te behouden.
• Terugval: Ondanks behandeling kan dermatofagie soms terugkeren. Het ontwikkelen van copingmechanismen en het blijven volgen van therapie kan helpen om terugval te minimaliseren.

De prognose is over het algemeen positief bij tijdige en effectieve behandeling, maar het vereist vaak een langdurige inzet en continue ondersteuning om volledige controle over de aandoening te bereiken.

Complicaties van dermatofagie

Dermatofagie kan leiden tot verschillende complicaties, vooral als het kauwen of bijten op de huid gepaard gaat met blaren of andere huidbeschadigingen. Mogelijke complicaties zijn:

• Secundaire huidinfecties: Door het herhaaldelijk bijten kunnen open wonden ontstaan die gevoelig zijn voor infecties, zoals gebarsten huid.
• Pijn en ongemak: Patiënten kunnen pijn ervaren door beschadigde huid en bloedingen, wat het dagelijks functioneren kan belemmeren.
• Sociale isolatie: Sommige patiënten voelen zich beschaamd over hun gedrag, wat kan leiden tot sociaal isolement.
• Huidveranderingen: Herhaaldelijk bijten kan leiden tot verdikking van de huid, eelt, en andere huidveranderingen.

Preventie van dermatofagie

Om dermatofagie te voorkomen of de frequentie van terugkerende episodes te verminderen, kunnen de volgende maatregelen nuttig zijn:

• Bewustwording en zelfcontrole: Het vergroten van het bewustzijn van de aandoening en het leren herkennen van triggers kan helpen bij het verminderen van het gedrag.
• Stressmanagement: Technieken zoals mindfulness, meditatie en ontspanningsoefeningen kunnen helpen om de onderliggende stress en angst te verminderen.
• Zelfhulpstrategieën: Het gebruik van alternatieve bezigheden zoals het kauwen op kauwgom of het dragen van handschoenen kan helpen om de drang om te bijten te verminderen.
• Professionele hulp: Cognitieve gedragstherapie en andere vormen van psychotherapie kunnen effectief zijn in het aanpakken van de oorzaken en symptomen van dermatofagie.
• Huidverzorging: Het regelmatig verzorgen en beschermen van de huid kan helpen om schade en complicaties te voorkomen.

Lees verder

• Obsessief-compulsieve stoornis: Obsessie en dwanghandelingen
• Chronisch huidpulken: Dwangmatig pulken aan de huid
• Nagelbijten: Oorzaken en behandelingen van bijten aan nagels
• Tongbijten: Oorzaken en symptomen van bijten op de tong
• Wangbijten: Oorzaken en behandelingen van bijten in wang