De Implanteerbare Cardioverter Defibrillator (ICD)

De ICD is een klein apparaatje voor mensen met een gevaarlijke, onvoorspelbare hartritmestoornis bij wie medicijnen niet afdoende helpen. De ICD zorgt ervoor dat het hart na zo’n stoornis weer normaal gaat kloppen en dat de patiënt niet aan een hartstilstand overlijdt. Ook mensen die nooit een gevaarlijke ritmestoornis hebben gehad, maar wel een verhoogt risico op het krijgen hiervan hebben, kunnen voor ICD-implantatie in aanmerking komen. Een ICD is iets groter dan een pacemaker, een ICD moet dan ook veel meer energie kunnen afgeven dan een pacemaker.

De ICD

De ICD wordt geïmplanteerd wanneer u een levensgevaarlijke hartritmestoornis heeft gehad. Of wanneer u een verhoogd risico heeft op het krijgen van een levensgevaarlijke hartritmestoornis. Het gaat hierbij om kamerritmestoornissen, de zogenaamde ventrikel tachycardie en ventrikelfibrilleren. Boezemritmestoornissen zoals bijvoorbeeld boezemfibrilleren zijn niet levensbedreigend en worden niet door de ICD behandeld.

Wat is een ICD

Een ICD is een implanteerbare defibrillator. De ICD is iets groter dan een pacemaker. Een pacemaker wordt geïmplanteerd bij patiënten die een te traag hartritme hebben. Een defibrillator wordt gebruikt om levensgevaarlijke hartritmestoornissen te beëindigen en zo het normale hartritme weer te herstellen. Dit doet de ICD door op het moment dat de ICD-drager een levensgevaarlijke kamerritmestoornis krijgt een hoge energie schok af te geven. Doordat een ICD deze hoge energie schokken moet kunnen afgeven zijn ze iets groter dan een pacemaker. De batterij is wat groter omdat deze meer energie moet kunnen leveren. Ook zitten er condensators in een ICD. Deze condensators zijn nodig om op te laden tot de benodigde energie voor de ICD-shock. Het voltage van een ICD shock is tussen de 800 en 900 Volt.

De verschillende soorten ICD's

Er zijn verschillende types ICD's.

• Een ICD met 1 draad, dit is de meest eenvoudige ICD. Deze ICD wordt vaak geïmplanteerd bij patiënten die de ICD alleen nodig hebben als bescherming tegen levensbedreigende hartritmestoornissen.
• De ICD met twee draden. Deze ICD's worden geïmplanteerd bij patiënten die naast dat ze de ICD nodig hebben voor bescherming bij levensgevaarlijke hartritmestoornissen ook een te trage hartslag hebben. Hierbij functioneert de ICD dan tevens als pacemaker.
• De ICD met drie draden. Deze ICD wordt geïmplanteerd bij patiënten die naast dat ze de ICD nodig hebben voor bescherming tijdens levensbedreigende hartritmestoornissen ook een verminderde pompfunctie hebben. Deze derde draad wordt gebruikt om het hart te resynchroniseren. Hiermee kan bij een bepaalde categorie patiënten met hartfalen de pompfunctie worden verbeterd.

De ritmestoornissen waarvoor een ICD wordt geïmplanteerd

De ritmestoornissen waarvoor ICD's worden geïmplanteerd zijn VT's en VF. VT's zijn alleen levensbedreigend wanneer ze zeer snel zijn. De ICD zal dan ook alleen bij zeer snelle VT's therapie geven. VT staat voor Ventrikel Tachycardie, de ventrikels zijn de kamers en tachycardie staat voor een te snelle hartslag. VF betekent Ventrikel Fibrilleren. Bij VF is de elektrische activiteit in de kamers chaotisch en zeer snel. De frequentie van de chaotische elektrische activiteit is dusdanig hoog dat de kamers niet meer samentrekken en hooguit staan te trillen. Men spreekt daarom ook vaak van een hartstilstand.

Wat doet een ICD

Een ICD meet continu het hartritme. Wanneer de ICD een levensgevaarlijke hartritmestoornis detecteert zal de ICD therapie geven in de vorm van een elektrische schok. Om te zorgen dat de ICD alleen zijn schoktherapie afgeeft wanneer het echt nodig is zitten er allerlei ingewikkelde algoritmes in die beoordelen of het daadwerkelijk een levensbedreigende hartritmestoornis is.

Onterechte ICD schok

Door goed te kijken naar het ritme zorgt de ICD ervoor dat er niet ten onrechte een schok wordt afgegeven bij een snel hartritme veroorzaakt door inspanning. Ook bij boezemfibrilleren kan er een snel hartritme ontstaan, ook hier kan de ICD onderscheid maken en bij boezemfibrilleren geen schok afgeven. Helaas is dit systeem niet waterdicht, en komt het af en toe voor dat een ICD ten onrechte een schok afgeeft. Andere oorzaken voor onterechte ingrepen van de ICD zijn kapotte draden of externe interferentie. Bij een kapotte ICD-draad, kan de ICD stoorsignalen met een hoge frequentie oppikken en dit ten onrechte aanzien voor een ventriculaire hartritmestoornis. Bij externe interferentie kan de ICD signalen van buiten het hart oppikken, bijvoorbeeld als er tijdens een operatie elektrochirurgie wordt toegepast. Gelukkig zijn ICD's goed afgeschermd en kunnen bijna alle elektrische apparaten veilig worden gebruikt zolang er maar geen stroompjes door het lichaam worden gestuurd zoals sommige vetmeters doen.

Implantatie

Bij de implantatie van een ICD worden de draden onder lokale verdoving ingebracht. De arts zoekt hiervoor een geschikt bloedvat bij het sleutelbeen. Wanneer er een goede ader is gevonden worden de draden via deze ader naar het hart gedirigeerd. In het hart aangekomen worden de draden met behulp van röntgen doorlichting op een goede positie in het hart gefixeerd. Wanneer alles is aangesloten krijgt u een roesje waarna uw hart in fibrilleren wordt gebracht, de werking van de ICD wordt nu getest. Er staat een externe defibrillator stand by voor het geval de ICD niet naar behoren functioneert. Dit testen van de ICD is niet een standaardprocedure in elk ziekenhuis. De cardioloog kan er ook voor kiezen de ICD niet te testen.

Leven met een ICD

Na implantatie zult u enkele maanden aan uw ICD moeten wennen. Ook al kan een ICD uw hartaandoening niet echt genezen, toch bent u goed beschermd tegen de ritmestoornissen. De meeste mensen wennen snel aan hun ICD. Ze beseffen dat ze de mogelijkheid hebben om weer een normaal leven te leiden. In de meeste gevallen kan de ICD de gevolgen van een mogelijke hartritmestoornis voorkomen en daarmee de kwaliteit van het leven van de patiënt verbeteren.

Wat te doen als u een hartritmestoornis voelt

• blijf rustig zitten of zoek een plaats waar u comfortabel kunt gaan zitten of liggen;
• vraag iemand bij u te blijven en een ambulance te bellen indien het probleem aanhoudt;
• neem contact op met uw arts of de medische hulpdienst indien u zich niet goed voelt na een ingreep door de ICD;
• voor uw veiligheid kan het nodig zijn u naar de afdeling spoedeisende hulp van het dichtstbijzijnde ziekenhuis te brengen;
• ook als u zich goed voelt na de ingreep door de ICD, is het raadzaam contact op te nemen met uw cardioloog om hem op de hoogte te brengen van wat er gebeurd is. Hij zal u een aantal vragen stellen.

Lees verder

• Boezemfibrilleren: de meest voorkomende hartritmestoornis
• Het hart, een complex orgaan uitgelegd
• Wat is een hartaanval
• Angina pectoris (pijn op de borst)
• De Micra-pacemaker, een draadloze pacemaker