Behandeling van ADHD

ADHD is de afkorting van Attention Deficit Hyperactivity Disorder. Dit betekent letterlijk vertaald: aandacht tekort hyperactiviteit stoornis. De symptomen houden grofweg in dat de persoon met ADHD zich zeer moeilijk kan concentreren, erg impulsief is en veel lichaamsbeweging vertoont. In dit artikel wordt uitgelegd welke behandelmogelijkheden er zijn voor mensen met ADHD.

ADHD is behandelbaar

ADHD is een stoornis die, volgens de huidige wetenschap, behandeld kan worden. Er kan enkel tot behandeling van ADHD worden overgegaan nadat de diagnose ADHD gesteld is. Als bij deze diagnose de mogelijke oorzaken ook benoemd zijn zal hier rekening mee gehouden kunnen worden. In dat geval zullen de ADHD-veroorzakende factoren moeten worden uitgeschakeld.

Omdat er verschillende verklaringen zijn voor het ontstaan van ADHD zijn er ook verschillende behandelwijzen opgesteld. Dit maakt het niet mogelijk om één vaste behandeling voor ADHD op te stellen. In het vorige hoofdstuk zijn stoornissen behandeld die vaak gepaard gaan met ADHD. De behandeling van ADHD kan ook worden bepaald door te kijken naar deze nevenproblemen. ADHD-kinderen die te maken hebben met leerproblemen moeten anders worden behandeld dan kinderen met problemen op het sociale vlak.

Therapeutische behandeling

Er is geen behandeling die genezend werkt en de oorzaak van ADHD kan wegnemen. Wel zijn de symptomen van ADHD te behandelen. Met therapie en medicijnen kan de functionering van de hersenen in goede banen worden geleid. In deze paragraaf wordt de therapeutische behandeling besproken. Deze zal voor iedereen verschillend zijn en kan dan ook alleen in grote lijnen worden uitgelegd.

Drie belangrijke aspecten

Bij de therapeutische behandeling zijn er drie aspecten die vaak terugkomen in de behandelingen.
Ten eerste is er de voorlichting. Dit is een proces dat zinvol is voor de ADHD-patiënt en zijn directe omgeving. De voorlichting zorgt ervoor dat er verklaringen worden gegeven voor het gedrag van de ADHD-patiënt. Hierdoor wordt inzicht verkregen in ADHD en in de manier waarop hierop gereageerd dient te worden.

Ten tweede is het onderdeel structuur erg belangrijk. Het dagelijks leven van mensen met ADHD verloopt, zoals gezegd, vaak chaotisch. Op tijd gaan slapen, opstaan, regelmatig eten, en op tijd medicijnen innemen zijn allemaal zaken die moeite kosten. Vaak is praktische hulp nodig bij het op orde krijgen van het dagelijks leven. Dit gebeurt door middel van coaching, een vorm van stap-voor-stap begeleiding gericht op het aanbrengen van orde en regelmaat. Er worden planningen en schema’s gemaakt om orde en structuur aan te brengen voor de ADHD-patiënt. Het is ook belangrijk dat iemand leert bij dit soort zaken zo nodig hulp te vragen. Een psychiatrisch verpleegkundige of maatschappelijk werker kan hierbij behulpzaam zijn.

Het derde aspect bestaat uit psychotherapie. Bij psychotherapie staat het praten over psychische klachten en problemen centraal. Er is geen vorm van psychotherapie die blijvend effect heeft op de symptomen van ADHD. Daarvoor is medicatie beter geschikt. Psychotherapie kan helpen bij het leren omgaan met de gevolgen van ADHD en om verbanden te leren zien en zo inzicht te verkrijgen in de stoornis.

Medicatie

Er zijn verschillende medicijnen ontwikkeld om ADHD tegen te gaan. In de reguliere geneeskunde zijn dit voornamelijk psychostimulantia. Ritalin is hiervan de meest bekende.

Psychostimulantia

De naam psychostimulantia leidt vaak tot verwarring, want het lijkt tegenstrijdig dat mensen met ADHD rustig worden van een 'stimulerend' middel. De psychostimulantia werken zodanig dat ze, in de hersenen, de rem op gedrag en emoties stimuleren.

Psychostimulantia lijken te werken via de neurotransmitters, dat zijn moleculen die worden gebruikt voor de signaaloverdracht tussen zenuwcellen of neuronen in het zenuwstelsel. Het gaat daarbij met name om de neurotransmitters dopamine en noradrenaline. Dopamine is een neurotransmitter die een belangrijke rol speelt bij beweging en emoties en noradrenaline is een in het lichaam voorkomende neurotransmitter, die een sterk opwekkende werking geeft. De werking van deze neurotransmitters maakt duidelijk dat deze ADHD-symptomen (met name hyperactiviteit) bevorderen zo niet veroorzaken. De psychostimulantia stimuleren de remming van de werking van deze neurotransmitters (en dus ook van de ADHD-symptomen). Dit is dan ook een vorm van symptoombestrijding.

De psychostimulantia werken over het algemeen snel, vaak binnen een half uur, met een piekeffect na ongeveer anderhalf uur. Na 3 tot 4 uur zijn de klinische effecten bij kinderen verdwenen. Daarom worden deze middelen door kinderen doorgaans 2 tot 3 maal per dag ingenomen. Bijvoorbeeld 's ochtends voor het naar school gaan, in de middagpauze en wanneer het kind uit school komt. Volwassenen zijn langer actief en nemen vaak 4 tot 6 maal per dag hun medicijnen. Van de psychostimulantia worden de methylfenidaten het meest voorgeschreven. Naast methylfenidaat is ook dexamfetamine beschikbaar als psychostimulantium. Beide middelen vallen echter wel onder de opiumwet. In de volgende paragraaf zijn deze medicijnen weergegeven.

Verschillende medicijnen op een rij

Hieronder staan een aantal medicijnen vermeld die een positieve werking blijken te hebben met betrekking tot de bestrijding van ADHD-symptomen. Hierbij zijn de merknamen, de generieke namen van het medicijn en de leeftijd waarop het medicijn toegediend mag worden, weergegeven. Merknamen zijn de namen waaronder de medicijnen op de markt wordt gebracht en generieke namen zijn de wetenschappelijke, chemische namen van de medicijnen.

* Adderall is niet verkrijgbaar in Nederland.

Bijwerkingen van medicatie

De meeste bijwerkingen van de psychostimulantia zijn verwaarloosbaar en ze houden vaak verband met de dosering van het gebruikte medicijn. Grotere doses veroorzaken vaak meer bijwerkingen.
De meest voorkomende bijwerkingen zijn:

• Een afgenomen eetlust
• Slapeloosheid
• Een toegenomen angstgevoel en/of geïrriteerdheid
• Sommige patiënten maken melding van buik- en/of hoofdpijn

Als het kind moeilijk in slaap valt zijn er verschillende manieren om dit probleem te lijf te gaan. Men kan een lagere dosering van het stimulantium toedienen, het toedienen van het medicijn vervroegen, het medicijn niet langer toedienen in de namiddag of avond, of, als al het voorgaande niet werkt, overstappen op een ander medicijn.

Sommige kinderen ontwikkelen tics gedurende de medicatie. Deze kunnen vaak worden verminderd door de dosis medicijn te verminderen. Er is ook een aantal kinderen dat geen enkel stimulantium kan verdragen, hoe laag de dosering ook is. In deze gevallen krijgt het kind vaak een antidepressivum in plaats van het stimulantium.

Hierboven zijn een aantal bijwerkingen van medicijnen tegen ADHD-symptomen genoemd en toegelicht. Op de bijsluiter van Ritalin staat een grote verzameling bijwerkingen vermeld die zich eventueel zouden kunnen voordoen.

Lees verder

• Bijkomende problemen en stoornissen bij ADHD
• De diagnose ADHD
• Hoe wordt ADHD veroorzaakt?
• Symptomen van ADHD
• Informatie over depressie