Tranende ogen: oorzaken en symptomen van een tranend oog

Tranende ogen kunnen erg vervelend zijn, vooral als je er vaak of constant last van hebt. De meest voorkomende oorzaak van tranende ogen of waterige ogen is een droog oog. Als de traanproductie in hoeveelheid of samenstelling niet voldoende is om de beschermtaak voor het oog te kunnen vervullen, spreekt men van droge ogen. Paradoxaal genoeg kunnen tranende ogen dus het gevolg zijn van droge ogen. Dit is het geval wanneer de kwaliteit van de traanfilm niet goed is. De traanfilm bedekt het oogoppervlak en bestaat uit een vetachtige (lipide) laag, een waterige laag en een slijmachtige (mucine) laag. Een oog dat blijft tranen, is een vervelende klacht. De behandeling van tranende ogen is afhankelijk van de oorzaak. Bij irritatie van het oog wordt bijvoorbeeld de bron van irritatie behandeld.

• Tranende ogen: definitie
• De aanmaak en afvoer van tranen
• Traanklieren
• Afvoer van traanvocht
• De traanfilm
• Traanvocht
• Bestanddelen van de traanfilm
• Symptomen van waterige ogen
• Oorzaken van tranende ogen
• Te hoge traanproductie als gevolg van reflextranen of pseudotranen
• Functiestoornis van de traanpomp
• Afwijkingen van het afvoersysteem van traanvocht
• Tranenende ogen bij kinderen (baby's)
• Medicatie
• Algemene oorzaken
• Andere oorzaken
• Tranende ogen door verkoudheid
• Weersomstandigheden
• Tranende ogen door allergie
• Vuiltje in het oog
• Behandeling tranende ogen
• Onderliggende oorzaak behandelen
• Operatie
• Kleine ingreep bij kinderen

Tranende ogen: definitie

De definitie van tranende ogen (of epifora) luidt: een voor de patiënt meestal hinderlijke tranenvloed van één of beide ogen.¹ De oorzaak moet vaak gezocht worden in een gestoorde afvloed van tranen. Een vermeerderde aanvoer van traanvocht als gevolg van irritaties van het voorste oogsegment door bijvoorbeeld een vuiltje in het oog of een ontsteking van het oog, is ook een veel voorkomende oorzaak. De meest voorkomende oorzaak van een tranend oog is paradoxaal genoeg een droog oog, waarbij de kwaliteit van de traanfilm niet goed is.² Hierdoor is er meer traanvocht nodig om het oog vochtig te houden.

De aanmaak en afvoer van tranen

Traanklieren

De kleine klieren in het witte gedeelte van het oog, het slijmvlies, maken de normale tranen aan. De traanklieren, die boven de oogbol liggen, scheidt traanvloeistof af bij irritatie of hevige emotie waardoor er meer traanvloeistof ontstaat. De normale aanmaak van traanvocht noemt men wel basale secretie en de aanmaak van extra traanvocht door de traanklier wordt reflextranen of reactietranen genoemd. Deze laatste soort tranen 'smeren' het oog niet of niet voldoende.

Afvoer van traanvocht

Normaal gesproken verzamelt traanvocht zich in de nasale ooghoek, dat wil zeggen de bij de neus gelegen ooghoek. Deze twee kleine openingen noemt men traanpunten. Door de knipperbeweging van de ogen gaat er een zuigende werking uit van het traanpunt en via een traankanaaltje, komt het traanvocht in de traanzak, waarna het via het neustraankanaal in de neusholte uitmondt. Dit verklaart waarom men moet snuiten na huilen. Niet alle tranen worden afgevoerd via dit ingenieuze afvoersysteem. Een deel van de tranen verdwijnt door verdamping. Men schat ongeveer 10 tot 20%.

De traanfilm

Traanvocht

Elke keer als een persoon met zijn ogen knippert, en dat is gemiddeld om de 20 tot 30 seconden, wordt het traanvocht in een dun laagje gelijkmatig over het oogoppervlak verspreidt. Dit wordt de 'traanfilm' genoemd. Traanvocht heeft als belangrijkste functie om het hoornvlies vochtig te houden. Daarnaast spoelt traanvocht stof en vuil weg. Ook bevatten tranen een antibacteriële component.

Bestanddelen van de traanfilm

De traanfilm is samengesteld uit drie bestanddelen:

• De buitenste laag: een olieachtige laag, welke wordt geproduceerd door de kliertjes van Meibom (kleine kliertjes in de oogleden). Deze olieachtige laag voorkomt dat het traanvocht te snel verdampt.
• De middelste laag: een waterige laag die wordt aangemaakt door de kliertjes in het slijmvlies en door de traanklier. Deze laag heeft tot taak het oog schoon te wassen van vuil en stof. Ook heeft deze laag een antibacteriële functie. Voorts voorziet het de buitenste hoornlaag van zuurstof.
• De binnenste laag: een slijmachtige laag, afkomstig uit kleine kliertjes in het bindvlies van het oog. Deze laag moet ervoor zorgen dat de waterige laag zich gelijkmatig over het oog verdeelt en zich goed kan hechten aan het oppervlak. Ook dient het als bevochtiging van het oog.

Symptomen van waterige ogen

Waterige ogen worden gekenmerkt door de volgende symptomen:

• een overdaad aan tranen
• een glazig uiterlijk van de ogen
• tranen die uit de ogen lopen of druipen
• knipperen met de ogen
• wazig zien door de tranenvloed
• in de ogen wrijven

Oorzaken van tranende ogen

Tranende ogen kunnen veel verschillende oorzaken hebben. Bij tranende ogen is er altijd sprake van een gebrekkig evenwicht tussen aanmaak en afvoer van traanvocht. Één of meer van de volgende drie factoren kunnen in het spel zijn:

Te hoge traanproductie als gevolg van reflextranen of pseudotranen

Reflextranen betekent dat de traanproductie toeneemt bij irritatie van de ogen. Een bron van irritatie is een vuiltje in het oog, een haartje dat tegen het oog schuurt en ontstekingen van de oog of van het ooglid.

Pseudo- of neptranen is een afwijking waarbij het oog traant, omdat deze te droog is. Wanneer de kwaliteit van de traanfilm is verstoord, droogt het hoornvlies uit en via de zenuwen gaat er een seintje naar de traanklier om meer tranen aan te maken. Hierdoor ontstaat een overproductie van tranen, terwijl de tranen in kwalitatief opzicht vaak nog steeds niet voldoende zijn waardoor de irritatie blijft voorbestaan. Het zijn geen verzorgende tranen, ze smeren het oog niet en de irritatie blijft daarom voortbestaan. Behandeling met traanvervangende middelen (kunsttranen) kunnen verlichting van de klachten geven en deze vicieuze cirkel doorbreken.

Functiestoornis van de traanpomp

De pompwerking van het oog kan door verschillende oorzaken verstoord zijn, zoals een verslapt ooglid, hetgeen vooral voorkomt bij oudere mensen. Hierdoor liggen het ooglid en de traanpunt niet meer goed tegen het oog aan, met als gevolg dat de tranen niet goed de traanpunt in gaan. Ook een spierverlamming (van ooglid en/of aangezicht), een litteken en andere afwijkingen, kunnen een afstaand ooglid veroorzaken.

Afwijkingen van het afvoersysteem van traanvocht

Er kan een verstopping of vernauwing in het afvoersysteem (traankanaaltje, de traanzak en/of traanneuskanaal) aanwezig zijn door bijvoorbeeld een aangeboren afwijking, een ontsteking, een verstopt traanneuskanaal of een ongeval, wat leidt tot tranende ogen. Ook is het mogelijk dat de traanpunten niet op de juiste plaats zitten, of verstopt of vernauwd zijn.

Tranenende ogen bij kinderen (baby's)

Bij baby's van 0 tot 1 jaar komen tranende ogen vrij vaak voor. In dat geval is de ingang van het traanneuskanaal naar de neus nog niet geopend. Het betreffende oog traant en is ook vaak vies. Dit gaat vaak vanzelf over.

Medicatie

Bepaalde medicijnen kunnen tranende ogen veroorzaken:

• Chemotherapie;
• Epinefrine;
• Oogdruppels, vooral pilocarpine (dit middel verkleint de pupil en vermindert de druk in het oog en wordt gebruikt bij de oogziekte glaucoom).

Algemene oorzaken

Algemene oorzaken van tranende ogen zijn onder meer:

• Allergieën;
• Blefaritis (ooglidontsteking);
• Geblokkeerde traanbuis of traanbuisverstopping;
• Verkoudheid;
• Hoornvliesbeschadiging, een beschadiging van het buitenste laagje van de het hoornvlies, de cornea;
• Zweren op het hoornvlies, een zogeheten hoornvlieszweer (ulcus corneae);
• Droge ogen (verminderde productie van tranen);
• Ectropion (een naar buiten gedraaide rand van het onderooglid);
• Entropion (naar binnen gekanteld onderooglid);
• Vreemd voorwerp in het oog;
  Tranende ogen door conjunctivitis / Bron: Marco Mayer, Wikimedia Commons (CC BY-SA-4.0)
• Hooikoorts;
• Ingegroeide wimpers (trichiasis);
• Keratitis of hoornvliesontsteking;
• Rood oog (conjunctivitis);
• Strontje (hordeolum);
• Ontstoken traanbuisjes of dacryocystitis;
• Trachoom (een ontsteking van het bindvlies van het oog door Chlamydia trachomatis).

Andere oorzaken

Andere mogelijke oorzaken van tranende ogen zijn:

• Ziekte van Bell, een verlamming van de gezichtsspieren, ook wel aangezichtsverlamming genoemd;
• Klap tegen het oog of ander oogletsel;
• Brandwondje in het oog;
• Chemische stof(fen) in het oog;
  Radiotherapie (bestraling) / Bron: Adriaticfoto/Shutterstock.com
• Chronische sinusitis of bijholteontsteking;
• Ontstekingsziekten;
• Radiotherapie;
• Reumatoïde artritis;
• Sarcoïdose;
• Syndroom van Sjögren, een auto-immuunziekte;
• syndroom van Stevens-Johnson;
• Chirurgie aan het oog of de neus;
• Schildklierstoornissen of afwijkingen aan de schildklier;
• Tumoren die het traanafvoersysteem beïnvloeden;
• GPA (Wegener) Granulomatose met Polyangiitis.

Tranende ogen door verkoudheid

De meest voorkomende oorzaak van tranende ogen is een verkoudheid, waarbij een zwelling optreedt in het neusslijmvlies. Naast tranende ogen, kun je last hebben van niezen, een vol hoofd, een loopneus of juist een verstopte neus.

Weersomstandigheden

Vooral bij guur weer, kun je buiten last krijgen van tranende ogen. Of juist binnenshuis, als de verwarming aanstaat en de lucht droog is (lage luchtvochtigheid). Naast koude temperaturen, kan je oog ook geprikkeld worden door forse wind. Fel zonlicht is een andere trigger van tranende ogen. Je kwetsbare ogen kunnen in deze situaties ter bescherming extra traanvocht produceren. Tranende ogen als reactie op weersomstandigheden is veelal van korte duur. Het tranen houdt op, zodra je niet meer aan de uitlokkende weersomstandigheid wordt blootgesteld

Tranende ogen door allergie

Een allergie voor gras- en boompollen, huisstof of huidschilfers van dieren, is ook een veel voorkomende oorzaak van tranende ogen. Door de allergie kan je last krijgen van oogbindvliesontsteking, wat jeukende, branderige, rode, tranende en gezwollen ogen. Niezen, een loopneus en kriebel in de neus komen ook vaak voor.

Vuiltje in het oog

Een tranend oog kan ook komen door een vuiltje in je oog. Om dit te verwijderen gaat je oog meer traanvocht aanmaken.

Behandeling tranende ogen

Onderliggende oorzaak behandelen

De behandeling is afhankelijk van de oorzaak. Bij irritatie wordt de bron van irritatie behandeld of weggenomen, bijvoorbeeld haartjes verwijderen. Droge ogen kunnen behandeld worden door de oorzaak weg te nemen en als dat niet lukt, wordt de bron van irritatie zo veel mogelijk weggenomen. Dit kan door bijvoorbeeld door traanvervangers, welke kunnen bestaan uit kunsttranen.

Operatie

Een ooglidoperatie kan onder plaatselijke verdoving worden uitgevoerd wanneer de traanpunten en/of het ooglid niet goed aanliggen. Bij een afwijking in het afvoersysteem, kan er eventueel een traanwegoperatie gedaan worden. Men probeert daarbij de verstopping op te heffen. De ingreep hangt af van de plaats van verstopping. Wanneer de traankanalen zijn verstopt en dit niet verholpen kan worden, kan een traanwegprothese (buisje van Jones) uitkomst bieden, waarbij tussen de ooghoek en de neus een minuscuul buisje geplaatst wordt.

Kleine ingreep bij kinderen

Bij kinderen opent de ingang naar het traanneuskanaal in veel gevallen vanzelf, wanneer het kind tussen de 9 maanden tot een jaar oud is. Voorzichtig masseren van de traanzak kan helpen. Een kleine ingreep kan nodig zijn om de doorgang te openen, wanneer het probleem aanhoudt.

Noten

1. Y.D. van Leeuwen en J.L. Baggen: Tranende ogen, in: Kleine kwalen in de huisartsenpraktijk, vijfde geheel herziene druk, tweede oplage, Elsevier Gezondheidszorg, Amsterdam, 2010, p.400.
2. http://www.oogartsen.nl/oogartsen/overige_oogziekten/tranende_ogen/

Lees verder

• Oogaandoeningen: rood oog/rode ogen; jeuk/afscheiding/tranen
• Conjunctivitis of bindvliesontsteking: symptomen en oorzaken
• Chalazion (bultje onder ooglid): verwijderen en behandeling
• Blefaritis of ooglidontsteking: symptomen en behandeling
• Waterige ogen: oorzaken en symptomen van tranende ogen