Dermatofibroom (tumortje op de huid): symptomen en oorzaak

Een dermatofibroom is een langzaam groeiende knobbel van ongeveer 0.5-1.5 cm groot, waarbij de overliggende huid diverse kleuren kan hebben: bruin, grijs, zwart, blauw, geel, rood, paars of huidkleurig. Een dermatofibroom, ook wel bekend als 'dermatofibroma lenticulare' of 'dermatofibroma en pastille', is een veelvoorkomend tumortje, knobbeltje of bultje van onbekende oorzaak, die vaker voorkomt bij vrouwen. Dermatofibroom ontwikkelt zich vaak op de armen en benen en dan meestal de onderbenen. Het gaat normaal gesproken niet gepaard met klachten, maar soms kan jeuk, irritatie of pijn optreden. Het komt vaak voor bij volwassenen, solitair of multipel, met als voorkeurslocatie de onderbenen. Indien gewenst kan excisie plaatsvinden. Hierbij wordt het tumortje chirurgisch weggesneden.

• Wat is een dermatofibroom?
• Synoniemen
• Oorzaak en ontstaansmechanisme
• Vóórkomen
• Symptomen: zwart, bruin of rood knobbeltje
• Tumor
• Zelden 15 of meer tumoren
• Zonder verdere symptomen
• Onderzoek en diagnose
• Lichamelijk onderzoek
• Differentiaaldiagnose
• Behandeling van een dermatofibroom
• Prognose
• Preventie

Wat is een dermatofibroom?

Een dermatofibroom is een veel voorkomend tumortje, bultje of knobbeltje van onbekende etiologie, die vaker voorkomt bij vrouwen. Dermatofibroom ontwikkelt zich vaak op de extremiteiten, meestal de onderbenen en is in veel gevallen asymptomatisch, hoewel jeuk en pijn kunnen voorkomen.

Synoniemen

Een dermatofibroom is ook bekend onder de volgende benamingen:

• benigne fibreus histiocytoma
• histiocytoom
• dermatofibroma lenticulare
• fibroma durum
• nodulus (sub-)cutaneus

Oorzaak en ontstaansmechanisme

Het precieze ontstaansmechanisme van een dermatofibroom is anno 2024 onbekend. Men dacht in het verleden dat het een reactie op een insectensteek was, maar dat heeft men nooit kunnen aantonen.

Vóórkomen

Vrouwen ontwikkelen vaker dan mannen een dergelijk tumortje; de reden daarvan is onbekend. De verhouding vrouwen - mannen is 4:1. Deze huidafwijking kan optreden bij patiënten van elke leeftijd, maar meestal ontwikkelt het zich in de jonge volwassenheid. Ongeveer 20% van de laesies manifesteert zich vóór het 17e levensjaar.

Symptomen: zwart, bruin of rood knobbeltje

Tumor

Een dermatofibroom is een solitaire scherp begrensd en vast-elastisch aanvoelend tumortje, dat meestal weinig (koepelvormig) verheven is. De huidafwijkingen variëren in kleur van zwart, bruin, blauw en paars tot rood, roze, oranje of geel. Vaak is de onderliggende pigment van de huid van de patiënt van invloed op de kleur. Het tumortje ontwikkelt zich meestal langzaam en komt het vaakst voor als een solitaire nodus op één van de ledematen, in het bijzonder het onderbeen, maar het kan overal op de huid voorkomen. Het kan zelfs gezien worden op de voetzool. De doorsnede is in de regel 5-8 mm. Het fibroom voelt hard aan, alsof er een tablet of een pil in de huid zit. Wanneer het bultje wordt samengedrukt, ontstaat meestal een kuilachtige deuk of inkeping in de huid die over de bult heen ligt. Dit is kenmerkend voor een dermatofibroom.

Zelden 15 of meer tumoren

Verschillende laesies kunnen aanwezig zijn, maar slechts zelden worden er 15 of meer tumoren aangetroffen. Deze meervoudige variant wordt het meest gezien bij een auto-immuunziekte, zoals systemische lupus erythematodes (SLE). Ook komt deze variant meer voor bij mensen met een verminderde immuniteit, bijvoorbeeld hiv-infectie of leukemie,

Zonder verdere symptomen

Dermatofibromen zijn karakteristiek asymptomatisch, maar jeuk en pijn kunnen voorkomen. Deze huidafwijking is de meest voorkomende van alle pijnlijke huidtumoren. Het beloop is stationair, maar er zijn gevallen bekend van spontane regressie, hetgeen aanleiding kan geven tot postinflammatoire hypopigmentatie.

Onderzoek en diagnose

Lichamelijk onderzoek

Doordat het fibroom scherp begrensd is en hard aanvoelt (alsof er onderhuids een pil aanwezig is) en het beloop onveranderlijk is, is de tumor in veel gevallen gemakkelijk door de arts 'op het oog' te herkennen.

Differentiaaldiagnose

De differentiaaldiagnose van een dermatofibroom is groot:

• Dermale naevus;
• Blue nevus;
• Spitz naevus;
• Keratoacanthoom;
• Plaveiselcelcarcinoom;
• Basaalcelcarcinoom;
• Melanoom (kwaadaardige moedervlek);
• Merkelceltumor;
• Pilomatrixoma;
• Atypisch fibroxanthoom;
• Dermatofibrosarcoma protuberans;
• Epitheloid sarcoma; en
• Prurigo nodularis.

Behandeling van een dermatofibroom

In principe is behandeling van een dermatofibroom niet nodig voor deze goedaardige aandoening. De huisarts zal de patiënt vaak uitleggen dat het om een goedaardige aandoening gaat en de patiënt geruststellen. Desgewenst kan het tumortje verwijderd worden.

Prognose

Een dermatofibroom wordt beschouwd als een goedaardige afwijking met een gunstige prognose. Hoewel de tumor ongewoon snel kan groeien, blijven de meeste dermatofibromen jarenlang onveranderd. Er is spontane regressie gemeld die kan leiden tot post-inflammatoire hypopigmentatie, dat wil zeggen dat er een lichte verkleuring van de huid achterblijft.

Preventie

Aangezien de oorzaak van een dermatofibroom onbekend is, is er geen zekere manier om te voorkomen dat ze zich ontwikkelen.

Lees verder

• Huidaandoeningen A-Z: symptomen, oorzaak en behandeling
• Bijtfibroom: oorzaken knobbeltje in wang, tong en onderlip
• Steelwratjes: verwijderen op huid nek, hals, romp en oksel
• Dermatofibroom: bruin-zwart, rood, paars, huidkleurig bultje
• Huiduitslag: oorzaken en behandeling van uitslag op de huid