De geneeskracht van kalmoes

Kalmoes is een plant met eetbare jonge bladeren en wortel. Hij groeit in Nederland het liefst langs de waterkant. Van oorsprong komt kalmoes uit Zuid-Azië, hij is inheems in Mongolië en India. In de 16e eeuw heeft Clusius de kalmoesplant in Europa ingevoerd. Clusius begon de plant te kweken in tuinen in Leiden en Wenen. Om klimaatredenen bloeit kalmoes in Nederland en België niet altijd; hij vermeerdert zich door verspreiding van de wortels. Let op! Dit artikel is geschreven vanuit de persoonlijke visie van de auteur en bevat mogelijk informatie die niet wetenschappelijk onderbouwd is en/of aansluit bij de algemene zienswijze.

Inhoud:

• Naamgeving kalmoes
• Kalmoes in de oudheid
• Het eten van de bladeren, jonge stengels, bloeisel en wortel
• Kalmoes als insecticide
• Goed voor de spijsvertering
• Uitwendig gebruik kalmoes
• Overige medicinale werkingen voor inwendig gebruik
• Consulteer de fytotherapeut

Naamgeving kalmoes

De Latijnse naam voor kalmoes is acorus calamus. Acorus betekent ´oog´ en calamus ´riet´. In feite heet het rietoog. De plant lijkt veel op riet maar waarom het oog heet is niet geheel duidelijk. Het kan zijn dat het vroeger tegen oogaandieningen werd gebruikt maar vandaag de dag is dit geen medische toepassing. Andere namen voor deze plant zijn: maagwortel, waterlis, welriekende lis, arrebarrebroodjes, zwanenbrood, leiwortel, kaukalis, kermiswortel, karremanswortel, liskalm en kaarnwortel.

Kalmoes in de oudheid

De Chinese keizer Chen-Nong heeft 3700 jaar voor Christus kalmoes de ´verlenger van het leven´ genoemd. Het werd in China vooral gebruikt ten gunste van de spijsvertering. Deze plant versterkt de maag, volgens de Chinese geneeskunde van bijna 6000 jaar geleden. In het antieke Egypte werd kalmoes ´heilige dauw´ genoemd. In het oude Griekenland werd deze plant ook gebruikt om zijn geneeskracht. De Ayurveda, de traditionele Indiase geneeskunde, beval de plant aan als verjonger van de hersenen, het zenuwstelsel en als remedie tegen spijsverteringstoornissen.

Het eten van de bladeren, jonge stengels, bloeisel en wortel

Het kalmoesblad kan gebruikt worden in de keuken. De bladeren zijn heel smaakvol en kunnen het eten lekker kruiden. Ze werden gebruikt om vla op smaak te brengen. Het bloeisel is eetbaar en wordt als een gezond snoepje gegeten.Het merg van een jonge kalmoesstengel kan in een salade worden gegeten. Het meest wordt echter de kalmoeswortel gegeten. De wortel wordt gedroogd en kan vervolgens als kruid dienen in het eten ter vervanging van gember, nootmuskaat of kaneel. De wortel kun je pellen, wassen en zo opeten. Het is goed voor de doorbloeding van het tandvlees maar daarnaast gewoon lekker. Soms wordt kalmoeswortel geroosterd. Kalmoeswortel kan geconfijt worden om als snoep te dienen.

Kalmoes als insecticide

Kalmoes wordt gebruikt als muggenverdrijfmiddel. Andere insecten worden eveneens verdreven door dit wonderlijke kruid. De kaneelachtige geur van de verschillende plantdelen kan prima in een linnenkast de lakens en kleding fris houden. In de kerk werd vroeger kalmoes op de grond gestrooid zodat als mensen erover liepen een lekkere geur verspreide die insecten afweerde. In sommige landen bewaren ze rijst met etherische olie van kalmoes als insecticide.

Goed voor de spijsvertering

Kalmoes is eetlustopwekkend, bevordert de vorming van maagsappen en stimuleert de speekselafscheiding. Pancreassappen of verteringsstimulerend sap van de alvleesklier, worden groter in hoeveelheid door deze plant als geneesmiddel in te zetten. Daardoor is het als medicijn inzetbaar tegen ziekten die te maken hebben met de spijsvertering zoals: anorexia indigestie, atonie of spijsverteringverzwakking en subaciditeit of onvoldoende maagsapafscheiding. Daar kalmoes eveneens windverdrijvend en krampwerend werkt, wordt dit kruid ingezet tegen flatulentie, maagdarmkrampen en meteorisme, de medische term voor opgeblazen gevoel.

Uitwendig gebruik kalmoes

Kalmoeswortel wordt gebruikt tegen paradontose en versterking van het tandvlees. Het zit in tandenpoeders. Kalmoes zit vaak in tandpasta. Het werkt tegen halithosis of een slechte adem. Verder verhoogt het inwrijven met een wortelextract de doorbloeding van de huid. Hierdoor kunnen reuma- en jichtpijnen verlicht worden. Spierpijnen worden met een tinctuur verdreven die je kan inwrijven maar je kunt ook een compres gebruiken tegen spierpijn; in dat geval dien je een verdunde tinctuur te gebruiken. Kalmoes gaat zwellingen van de slijmvliezen tegen en wordt ingezet tegen een verstopte neus en neuspoliepen. Om een neuspoliep te verdrijven kun je kalmoesextract inhaleren.

Overige medicinale werkingen voor inwendig gebruik

De spijsverteringsbevorderende eigenschappen zijn de primaire geneeskrachtige werkingen van kalmoes maar daarnaast is er een aantal secundaire werkingen die hier kort opeengesomd staan. Deze werkingen zijn iets lichter.

• Kalmoes is spierontspannend en wordt daarom ingezet om te herstellen na een beroerte en als hulpmiddel bij het ontwennen van een rookverslaving.
• Het kruid werkt bloeddrukverlagend en wordt derhalve ingezet tegen mensen met hypertensie of hoge bloeddruk.
• Deze plant werkt menstruatiebevorderend en wordt daarom als medicijn tegen amenorhee of uitblijvende menstruatie ingezet.
• Het is een plantaardig antibioticum en wordt om deze reden gegeven aan mensen die bronchitis, hoest, griep en sinusitis hebben,
• Het is een versterkend middel en afrodisiac en wordt hierom aangewend om algemene vermoeidheid te verdrijven en seksuele zwakte op te peppen.
• Omdat het enigszins diuretisch werkt wordt het gebruikt om oedemen of vochtopeenhopingen te verhelpen, urineproductie te stimuleren en hyperuricemie of verhoogd urinezuurgehalte tegen te gaan.

Consulteer de fytotherapeut

Wie kalmoes als geneesmiddel wilt gebruiken kan het best een consult nemen bij een fytotherapeut. Kalmoesextracten en medicijnen in de vorm van moedertincturen, poeders en capsules dienen enkel op voorschrift van bevoegden ingenomen te worden. Een huisarts of fytotherapeut kan je daarover adviseren. Alle in dit artikel genoemde medicinale werkingen van kalmoes zijn gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek en komen uit het Groot Handboek Geneeskrachtige Planten van Geert Verhelst, een standaardwerk op het gebied van genezende planten. Het boek wordt veel gebruikt in de fytotherapie.

Lees verder

• De geneeskracht van Chinese engelwortel of dong quai
• De geneeskracht van kattensnor of kumis kucing
• De geneeskracht van passiebloem of passiflora incarnata
• De geneeskracht van stinkende ballote