Burn-out of in de overgang: overgangsklachten niet herkend

Vrouwen tussen de 45 en 60 jaar hebben vaak een druk leven. Ze hebben de zorg voor een gezin, hulpbehoevende ouders, ze hebben een betaalde baan, doen het huishouden, willen een leuke echtgenote of vriendin zijn, sociale contacten onderhouden en sporten. Deze levensfase is echter ook de fase van de overgang van vruchtbare naar onvruchtbare vrouw, de fase van de menopauze. In deze fase wordt de draagkracht door de veranderende hormoonhuishouding bij vrouwen aanzienlijk lager. De draaglast daarentegen neemt soms juist toe. Niet zelden brengt dit vrouwen in de problemen. Ze melden zich ziek op hun werk en gaan naar hun huisarts. Die stelt vast dat de vrouw in kwestie een burn-out of een depressie heeft. Veel huisartsen denken niet aan de overgang en vrouwen zijn zich zelf ook niet altijd bewust van welke gevolgen de overgang op hun leven kan hebben.

• Overgangsklachten worden vaak niet herkend
• De bekende overgangssymptomen
• Tien minder bekende overgangssymptomen
• Invloed van overgangsklachten op het werk
• Verkeerde behandeling van overgangsklachten
• Verband overgangsklachten en burn-out
• Draaglast en draagkracht in de overgang opnieuw met elkaar in balans brengen
• De aanpak van overgangsklachten op de werkvloer
• Praten over de overgang is essentieel: weg met het taboe
• Aanpassingen die de werkgever op de werkvloer kan maken voor vrouwen in de overgang

Overgangsklachten worden vaak niet herkend

Veel vrouwen zijn niet op de hoogte van wat de overgang aan symptomen met zich mee kan brengen. Ook (huis)artsen herkennen klachten door de overgang lang niet altijd. Als vrouwen zich dan ergens tussen de meestal 40 en 50 jaar opgebrand voelen en hun werk niet meer aankunnen, wordt er al snel aan overbelasting gedacht. De diagnose luidt dan niet zelden burn-out of depressie. Deze diagnose kan op zichzelf juist zijn, maar het is van belang om ook naar de oorzaak van een dergelijke burn-out of depressie te kijken.

De bekende overgangssymptomen

Veel vrouwen en artsen denken bij de overgang aan opvliegers, slecht slapen en nachtelijke zweetaanvallen. Dit zijn echter maar een aantal van de klachten waarmee vrouwen in de overgang te maken kunnen krijgen. Er is een groot aantal klachten dat ook bij de overgang hoort maar minder bekend is, omdat ze ook bij andere aandoeningen kunnen horen. Deze klachten worden atypische overgangsklachten genoemd. Heel wat vrouwen hebben vage klachten waar ze zich ongerust over maken. Zo horen gewrichts- en spierklachten, hartkloppingen in rust en extreme vermoeidheid bij de klachten die de overgang met zich mee kan brengen. Ook slecht slapen is een overgangsklacht en deze kan op haar beurt weer andere klachten veroorzaken waaronder problemen met het geheugen, somberheid en concentratiestoornissen.

Tien minder bekende overgangssymptomen

• Misselijkheid
• Duizeligheid
• Onrust, gejaagdheid
• Hartkloppingen
• Brandende tong
• Droge ogen, huid en/of vagina
• Geheugenverlies
• Psychische symptomen als stemmingswisselingen, somberheid, kort lontje en huilbuien
• Pijn in de borst
• Concentratieproblemen

Invloed van overgangsklachten op het werk

Klachten als slecht slapen, concentratieverlies, vergeetachtigheid en algehele malaise kunnen invloed hebben op het werk van vrouwen. Door alle veranderingen krijgen sommige vrouwen ook problemen met hun identiteit: ze herkennen zichzelf niet meer. Ze voelen zich labiel, kunnen sociale verplichtingen niet meer aan en zitten het liefst thuis op de bank. Dit soort veranderingen trekt een zware wissel op het werkzame leven van een vrouw. Als het emmertje vol is en overloopt, ziet een vrouw in de overgang zich dan genoodzaakt om zich ziek te melden. De diagnose luidt dan vaak: burn-out.

Verkeerde behandeling van overgangsklachten

Wie met haar klachten bij de (huis)arts komt heeft het vaak zelf nog niet helemaal door. Een verhaal over vermoeidheid, stress en niet lekker in haar vel zitten leidt in veel gevallen tot het stempel burn-out. “Het is een soort verzamelnaam voor als het niet goed met iemand gaat”, zegt Dorenda van Dijken, gynaecoloog in het Amsterdamse OLVG en gespecialiseerd in de overgang. Artsen en vrouwen denken al snel dat de klachten met werkstress te maken hebben, zelfs als vrouwen hun werk al jarenlang goed doen en ze er altijd plezier in gehad hebben. De behandeling van overgangsklachten is echter anders dan die van burn-outklachten, ook al zijn de symptomen deels gelijk.

Verband overgangsklachten en burn-out

Overgang en burn-out hebben dan wel niet dezelfde oorzaak, bij de overgang zijn het lichamelijke en geestelijke veranderingen en bij burn-out de situatie op het werk, maar ze houden wel verband met elkaar. Wie last heeft van overgangsklachten en daar niet op de juiste manier mee omgaat kan wel degelijk tegen een burn-out aanlopen. Het is dan vaak niet overgang of burn-out maar overgang en burn-out. Dan nog blijft de oorzaak lichamelijk. De behandeling die vrouwen dan krijgen is niet altijd de juiste. ”Want stoppen met werken en mediteren, dat werkt voor vrouwen in de overgang niet", aldus gynaecoloog Van Dijken.

Draaglast en draagkracht in de overgang opnieuw met elkaar in balans brengen

De overgang maakt dat vrouwen zich, al voordat de typische overgangsverschijnselen zich voordoen, gestresst voelen. Ze hebben nog een regelmatige menstruatie en nog geen opvliegers, maar ze moeten zich voor dezelfde prestatie veel meer inspannen. De draagkracht en draaglast zijn niet langer met elkaar in balans. De juiste manier om dit soort overgangsklachten te behandelen is door deze draaglast en draagkracht opnieuw met elkaar in balans te brengen. Vrouwen zullen heel zorgvuldig moeten gaan kijken wat ze nu nodig hebben.

De aanpak van overgangsklachten op de werkvloer

De groep werkende vrouwen in onze maatschappij is groter dan ooit. Tussen 2005 en 2015 is de groep werkende vrouwen van boven de 45 gegroeid met 462.000 vrouwen. Naar schatting zit in 2019 1,9 miljoen vrouwen in de overgang. Steeds meer arbodiensten, bedrijfsartsen en werkgevers zelf beginnen het probleem dat vrouwen in de overgang met hun werk kunnen hebben te onderkennen.

Praten over de overgang is essentieel: weg met het taboe

Wellicht is een eerste stap in de aanpak van overgangsklachten op de werkvloer erin gelegen dat er meer openheid komt over de overgang en dat het uit de taboesfeer wordt gehaald. Bekende Nederlanders als Francine Oomen, Isa Hoes, Medina Schuurman en Anita Witzier hebben in de media aandacht besteed aan de impact van de overgang op een vrouwenleven. Twee andere voorvechtsters van openheid over de overgang zijn Pauline Ottervanger (gynaecoloog in het HagaZiekenhuis in Den Haag) en Wilma Smit (gynaecoloog in het Gemini Ziekenhuis in Den Helder). De gynaecologen houden zich bezig met het geven van lezingen aan vrouwen en het verzorgen van nascholingen voor artsen.

"Hoe dan ook, het is ‘essentieel om op de werkvloer over de overgang te praten. Doe niet geheimzinnig over je klachten, maar praat erover. Dat is uiteindelijk in ieders voordeel. Daarom doen wij ook wat we doen. Het taboe moet weg!”, aldus het gynaecologenduo.

Aanpassingen die de werkgever op de werkvloer kan maken voor vrouwen in de overgang

Praten alleen is natuurlijk niet voldoende. Het neemt de klachten van vrouwen in de overgang niet weg, maar het is wel een eerste stap op weg naar het beter hanteerbaar maken van de combinatie werk en overgang. De volgende aanpassingen kunnen hierbij helpen:

• aangepaste werktijden en thuis werken.
• klimaatbeheersing op de werkvloer tegen opvliegers
• openlijk begrip van baas en collega's
• een consult met een overgangsconsulente en een bedrijfsarts die kennis heeft van de overgang

Lees verder

• Psychische veranderingen bij vrouwen in de overgang
• Bruikbare tips voor vrouwen in de overgang
• Hormoongebruik in de overgang: de voor- en nadelen
• Hoe lang duurt de overgang bij vrouwen?