Citroengras: gezondheidsvoordelen en toepassingen van sereh

Citroengras of sereh (Cymbopogon citratus) is een plant uit de grassenfamilie. Zowel de stengels als de bladeren van citroengras ruiken naar citroen. Citroengras is een specerijplant die in India, Afrika, Vietnam, Australië en Amerika als een gewas groeit. Citroengras komt vooral veel voor in de Aziatische keuken en het heeft een zure, frisse, citroenachtige smaak. Naast gember, koriander en peper is citroengras één van de smaakmakers van de Aziatische keuken. De meeste grote supermarkten verkopen citroengras als sereh in de poedervorm en soms wordt het ook vers verkocht. In een Indonesische toko is het vaak vers verkrijgbaar.

• Wat is citroengras?
• Citroengras of sereh
• Soorten citroengras
• Citroengraspoeder, citroengrasolie en vers citroengras
• Oorsprong en teelt
• Toepassingen van sereh
• Kruid in de Aziatische keuken
• Geurstof en insectenwerend middel
• Indicaties van citroengras
• Gezondheidsvoordelen van citroengras

Wat is citroengras?

Citroengras of sereh

Citroengras (Cymbopogon citratus) is een plant uit de grassenfamilie. Citroengras kan ook verkocht worden als sereh. Het wordt vaak niet rauw gegeten, aangezien de smaak dan minder goed tot uiting komt. Je kan het stoven of meekoken. Ook kan het onderste deel van een citroengrasstengel worden fijngehakt en door gerechten worden verwerkt. Dit geeft Thaise curry en andere Aziatische gerechten een exotische smaak. Het wordt soms wel rauw gegeten in bijvoorbeeld salades, vaak wordt het dan in ringetjes gesneden. Het wordt dan niet zacht, maar het is wel fris en knapperig.

Vers citroengras smaakt bijzonder intens, het gedroogde alternatief is minder intens van smaak. Hoewel je in de meeste Aziatische of Indonesische toko's vers citroengras kunt kopen, kun je het ook gemakkelijk zelf kweken. Het geslacht citroengras omvat 56 soorten, die meestal meerjarig zijn. Ze groeien van nature in de tropen en in de warmere, gematigde regio's van Azië en Europa.

Soorten citroengras

Sommigen soorten, zoals het Oost-Indiase citroengras (Cymbopogon flexuosus) of palmarosa (Cymbopogon martinii) worden voornamelijk gebruikt in de parfumindustrie. Vanwege zijn aromatische smaak is het vooral het West-Indiase citroengras (Cymbopogon citratus), dat in de keuken wordt gebruikt. De tot 90 centimeter lange, rechte, grijsgroene bladeren zijn groenblijvend, hangen gemakkelijk over en hebben een delicate citroengeur. Deze soort groeit voornamelijk in Zuid-India en Sri Lanka en is niet winterhard in een land als Nederland. Desondanks kun je het gras uit de grassenfamilie ook in Nederland kweken als je het maar op tijd voor de eerste vorst naar binnen brengt.

Naast het gebruik in de Aziatische keuken, wordt het West-Indiase citroengras ook gebruikt in de cosmetica-industrie en kan het bijvoorbeeld deel uitmaken van zeep, haarolie of parfums. Het is ook een populaire medicinale plant en werkt het als een diaphoreticum (zweetinducerend kruid), maar ook krampstillend, antibacterieel en rustgevend. Citroengrasthee wordt bijvoorbeeld vaak gedronken bij maag-darmklachten.

Citroengraspoeder, citroengrasolie en vers citroengras

Citroengras is groenblijvend en bereikt een lengte van 1-2 meter. Vanwege het wijdverbreide gebruik in Azië, wordt het in de landen normaal gesproken vers gebruikt als specerijplant voor hoofdgerechten, soepen en theeën. Vers citroengras behoudt zijn smaak in tegenstelling tot de gedroogde variëteit. Verder wordt de zogenaamde (essentiële) citroengrasolie gebruikt als een geurig ingrediënt in oliën, parfums en andere cosmetica. Essentiële oliën van citroengras zijn effectief als een natuurlijk insectenwerend middel. Er is een onderscheid tussen twee citroengrassoorten, Oost-Indische en West-Indische citroengras. De eerste variant is meer voor de extractie van (essentiële) oliën, het laatste citroengras is populair als keukenkruid.

Oorsprong en teelt

Het is niet bekend waar citroengras oorspronkelijk vandaan komt. Qua teelt zijn de twee soorten citroengras die hierboven worden benoemd, niet veeleisend. Ze hebben temperaturen nodig tussen 18°C en 29°C, ze zijn ook gewend aan flinke regenval en dus aan vocht. Zandgronden zijn favoriet voor citroengras en ze hebben ook een neutrale tot licht zure pH van de grond nodig. Bovendien gedijt citroengras alleen in voldoende zonlicht. Het kan worden getroffen door sommige soorten schimmels, meer specifiek van roestschimmelsoorten. Citroengras wordt voornamelijk verbouwd in Azië, vooral in China, Sri Lanka en India. Het is ook te vinden in Afrika, evenals Zuid- en Midden-Amerika. Citroengras uit Europa wordt meestal in het Verenigd Koninkrijk verbouwd.

Toepassingen van sereh

Kruid in de Aziatische keuken

Citroengras dient als specerij voor voornamelijk Aziatische gerechten, fusionkeuken (een stijl van koken die elementen van verschillende culinaire stijlen, tradities en kooktechnieken combineert) en drankjes. Citroengras speelt geen rol in traditionele Europese gerechten, maar verschijnt eerder in moderne recepten met Aziatische invloed. Citroengras wordt indien mogelijk het beste vers verwerkt: in Azië wordt de kruidenplant zo nodig uit de tuin gehaald, omdat deze het beste smaakt als het zeer vers is. In Nederland moet je je vaak tevreden stellen met de droge, gemalen vorm, maar dit verzwakt het aroma aanzienlijk. Als vers kruid worden enkele blokjes of stengels citroengras gebruikt voor een drankje of een hoofdgerecht. In gedroogde vorm is de hoeveelheid die gebruikt wordt afhankelijk van hoe oud het gedroogde kruid al is en hoe intens het gerecht daarna moet smaken.

Geurstof en insectenwerend middel

Handig als geurstof en als natuurlijk insectenwerend middel is de aanwezige citral (ook bekend als citronellaolie) die in een aromalamp kan worden geplaatst of als onderdeel van anti-muggenkaarsen kan worden gebruikt. Meestal zijn slechts enkele druppels olie voldoende.

Indicaties van citroengras

In de plantengeneeskunde wordt citroengras gebruikt bij:

• innerlijke rusteloosheid
• vermoeidheid
• maagproblemen
• diarree
• zwellingen
• infecties van het maag-darmkanaal
• hoofdpijn en migraine

Gezondheidsvoordelen van citroengras

Als ingrediënt wordt citroengras vooral gebruikt in Aziatische curry's, vooral in Thailand, en het wordt gebruikt als ingrediënt voor drankjes zoals (ijs)thee en limonades. Citroengras heeft ook bepaalde gezondheidsvoordelen. Het werkt antibacterieel en dus ontstekingsremmend. Verantwoordelijk hiervoor zijn de oliën in het citroengras.

In de Ayurvedische keuken wordt citroengras gebruikt bij innerlijke rusteloosheid en maagklachten, vooral voor spijsverteringsproblemen als gevolg van nervositeit. Bij diarree, opgeblazen gevoel, infecties van het spijsverteringskanaal of braken kan ook citroengras als een huismiddeltje worden gebruikt. Het is een populair ingrediënt in thee. Hij combineert ook goed met gember, dat wordt gedronken tegen misselijkheid. Citroengrasthee wordt ook gebruikt in de Aziatische volksgeneeskunde voor hoofdpijn of migraine. De mate waarin het effectief is, is anno 2024 echter nog onderwerp van onderzoek.

Lees verder

• Geneeskrachtige planten en kruiden: soorten en toepassingen
• Gember: gezondheidsvoordelen en voedingswaarde van gember
• Kurkuma: gezondheidsvoordelen en bijwerkingen kurkuma
• Knoflook: gezondheidsvoordelen en voedingswaarde knoflook
• Bolderik: symptomen van vergiftiging en medische toepassing