Ontstoken amandelen bij kinderen: symptomen en behandeling

Ontstoken amandelen komen vaak voor bij kinderen: dreumes, peuters, kleuters en kinderen in de lagere schoolleeftijd. Ook volwassenen kunnen last krijgen van ontstoken amandelen. Ontstoken amandelen kan worden veroorzaakt door virussen, maar een kind kan het ook krijgen door bacteriën, vaak streptokokken. De symptomen en kenmerken van ontstoken amandelen zijn keelpijn en moeite met slikken. Ook kunnen de lymfeklieren van de hals en de kaak pijnlijk en gezwollen zijn. Het kind kan zich echt grieperig voelen en last hebben van hoofdpijn, moeheid en weinig eetlust. Dit kan gepaard gaan met koorts en algehele malaise. Een ontsteking van de keelamandelen wordt ook wel 'tonsillitis' genoemd.

Ontstoken amandelen

• Wat zijn amandelen en wat is een amandelontsteking?
• Oorzaak van ontstoken amandelen
• Virale oorzaken
• Bacteriële oorzaken
• Symptomen van een amandelontsteking
• Verschijnselen
• Keelontsteking
• Huisarts inschakelen
• Onderzoek en diagnose
• Amandelontsteking behandeling bij peuter, kleuter en kind
• Overwegingen
• Maatregelen om klachten te verlichten
• Antibiotica
• Amandeloperatie
• Prognose
• Complicaties

Wat zijn amandelen en wat is een amandelontsteking?

Het lichaam beschikt over een uitgebreid systeem om infecties te bestrijden. Dit wordt het 'lymfkliersysteem' genoemd. Het lymfesysteem vangt binnendringende ziekteverwekkers zoveel mogelijk op, waarna ze deze boosdoeners onschadelijk maakt. Het is een vernuftig ontworpen systeem. Ook amandelen vangen bacteriën en virussen op, waarna ze onschadelijk maken. Hiermee dragen ze bij om infecties in het lichaam te voorkomen. Als er veel ziekteverwekkers in het lichaam komen, kunnen de neus- of keelamandelen het werk soms niet meer aan waardoor ze dan zelf ontstoken raken. Wanneer de ontsteking niet echt overgaat of steeds terugkeert, spreekt men van een chronische keelamandelonsteking.

Oorzaak van ontstoken amandelen

Amandelontsteking komt vooral veel voor bij kinderen en minder bij volwassenen. De oorzaak is vaak een virusinfectie (zoal een verkoudheid) of de ziekte van Pfeiffer. Ook een bacteriële infectie (meestal een streptokokkeninfectie) of schimmelinfectie kan de oorzaak zijn.

Virale oorzaken

Tonsillitis wordt meestal veroorzaakt door een virale infectie. Het gaat hierbij vaak om de volgende boosdoeners:

• Adenovirus, dat verband houdt met de verkoudheid en keelpijn.
• Rhinovirus, dat is de meest voorkomende oorzaak van verkoudheid.
• Influenzavirus, de veroorzaker van griep.
• Het RS-virus of RSV is een virus dat luchtweginfecties veroorzaakt.
• Coronavirus, dat twee subtypes heeft die mensen infecteert, waarvan er één SARS veroorzaakt.

Minder vaak kan virale tonsillitis veroorzaakt worden door:
Epstein-Barr virus, een veel voorkomend herpesvirus en onder meer de verwekker van Pfeiffer;
Herpes simplex virus;
Cytomegalovirus (CMV), een soort herpesvirus.

Bacteriële oorzaken

Het meest voorkomende type bacteriën die de amandelen infecteert is Streptococcus pyogenes, de pusvormende streptokok. Minder vaak kunnen er andere boosdoeners in het spel zijn, zoals:

• Staphylococcus aureus, een bacterie die bij veel mensen voorkomt, vooral op de huid en in de neus;
• Mycoplasma pneumoniae, een bacterie die vaak aanleiding geeft tot longontsteking bij kinderen en jongvolwassenen;
• Chlamydia pneumoniae, komt vaak voor als verwekker van luchtweginfecties, vooral bij adolescenten, jongvolwassenen en ouderen;
• Bordetella pertussis, de bacterie die kinkhoest veroorzaakt;
• Fusobacterium sp., een anaerobisch, gramnegatieve bacterie;
• Neisseria gonorrhoeae, wat kan leiden tot orale gonorroe.

Symptomen van een amandelontsteking

Verschijnselen

Waaraan kun je een amandelontsteking bij een kind herkennen? Het belangrijkste kenmerk van een amandelontsteking zijn uiteraard de ontstoken amandelen, die je kunt herkennen doordat er een soort witte laag over de amandelen zit. Een kind met ontstoken amandelen voelt zich vaak ziek en wil soms niet meer eten. Zijn keel doet pijn en dan vooral bij het slikken. Het kind vertoont vaak een wat grieperig aandoend beeld. Naast keelpijn, moeite met slikken en griepachtige verschijnselen, kan het kind last hebben van:

• opgezwollen lymfeklieren in de hals
• slechte adem/stinkende adem
• regelmatig oorpijn
• voortdurende of telkens terugkerende verkoudheid
• hoofdpijn
• (lichte) koorts en koude rillingen
• vermoeidheid/hangerig
• slecht slapen
• veelvuldig door de mond ademen
• ademhalingsproblemen wanneer de keelamandelen zeer groot zijn
• braken (vooral bij jonge kinderen)
• buikpijn (vooral bij jonge kinderen)
• algehele malaise
• een stijve nek
• hoesten
• kwijlen (vooral bij jonge kinderen als gevolg van de slikproblemen)
• misselijkheid (vooral bij jonge kinderen)
• oorpijn
• pijnlijke blaren of zweertjes in de keel
• problemen met het eten of drinken
• slikproblemen
• uvulitis (gezwollen huig van de tong)
• verlies van eetlust of wijzigingen in de stem

Keelontsteking

Een amandelontsteking kan aanleiding geven tot een keelontsteking.

Huisarts inschakelen

Hoewel het niet vaak voorkomt, kan tonsillitis soms ademhalingsproblemen veroorzaken. Als dit gebeurt, is direct medische hulp nodig. Bij één van de volgende symptomen, is het raadzaam een arts in te schakelen:

• koorts, meer dan 39,5°C
• spierzwakte
• zere keel die langer dan 2 dagen aanhoudt

Onderzoek en diagnose

Bij ontstoken amandelen zal een arts beginnen met een algemeen onderzoek, waarbij hij de mond en keel inspecteert. De keelamandelen zijn rood en opgezet en mogelijk zijn er witte vlekken zichtbaar. De lymfeklieren in de hals zijn gezwollen en gevoelig bij aanraking. Een keeluitstrijkje kan afgenomen worden, waarna in een laboratorium onderzocht wordt om welke boosdoener het gaat; welke bacterie of virus is betrokken? Soms is een bloedonderzoek nodig om de ziekte van Pfeiffer uit te sluiten.

Amandelontsteking behandeling bij peuter, kleuter en kind

Overwegingen

De amandelen worden anno 2024 niet meer zo gauw weggehaald als vroeger. Zeker bij erg jonge kinderen als peuters en kleuters, zal men niet gauw overgaan tot het verwijderen van de amandelen. Als kinderen ouder worden worden bouwen ze als het goed is meer weerstand op en zullen de klachten normaal gesproken vanzelf minder worden. Alleen bij ernstige (aanhoudende) klachten zal een operatie overwogen worden. Dit kan het geval zijn als het kind bijvoorbeeld last heeft van ademhalingsproblemen krijgt of meer dan drie keer per jaar een keelontsteking heeft.

Maatregelen om klachten te verlichten

Bij een amandelontsteking kan geprobeerd worden om de klachten te verlichten, bijvoorbeeld door de volgende maatregelen:

• veel koude, niet-zuurhoudende dranken drinken
• ijs eten
• gorgelen met warm water met zout
• een pijnstiller nemen tegen de keelpijn

Daarnaast kunnen spoel- (hoest-)drankjes voor de keel, hoesttabletten, en sprays gebruikt worden om een zere keel te verzachten.

Antibiotica

Zelfs als een bacterie de oorzaak is van een amandel- of keelinfectie, wordt het vaak niet voorgeschreven omdat het geen verschil maakt. In de praktijk ben je met antibiotica ongeveer even lang ziek als zonder antibiotica, terwijl je wel te maken krijgt met de bijwerkingen van een antibioticum. Een antibioticum kan geadviseerd worden in bepaalde situaties:

• bij een ernstige infectie die niet vermindert na enkele dagen;
• bij een verhoogd risico op complicaties;
• als je immuunsysteem niet naar behoren werkt (bijvoorbeeld als je milt is verwijderd of als je chemotherapie ondergaat).

Amandeloperatie

Bij ernstige of aanhoudende keelklachten, als de koorts langer dan drie dagen aanhoudt of als het kind flink ziek is, moet de huisarts geraadpleegd worden. Indien de amandelen worden weggehaald, dan gebeurt dit tijdens een korte narcose. De ouder(s) en/of verzorger(s) van het kind mogen erbij zijn als de arts het kind onder narcose brengt. Dit is geruststellend voor het kind. Bij kleine kinderen kan de arts de keelamandelen met een speciale tang in één keer losknippen. Bij oudere kinderen zitten de amandelen echter wat steviger vast en bij hen zal de arts de amandelen stapje voor stapje losknippen.

Na een amandeloperatie mag het kind nog dezelfde dag naar huis. De eerste paar dagen na de operatie kunnen kinderen het beste thuisblijven. Een week na de ingreep kunnen de meeste kinderen al wel weer buitenspelen, naar de crèche of naar school. Men raadt aan om de eerste twee tot drie weken na de operatie nog niet te zwemmen. Wat betreft eten en drinken, is het prettig voor het kind om hem of haar de eerste dagen na een amandeloperatie koud of lauw zacht voedsel te geven. Vooral net na de operatie is het goed om koud water te drinken. Waterijsjes zijn ook aan te raden. De meeste kinderen zullen daar geen problemen mee hebben! Geef het kind geen zure of koolzuurhoudende dranken. Dit soort drankjes doen pijn aan de keel. Melkproducten voelen de eerste dagen vaak ook niet prettig aan.

Prognose

Acute tonsillitis is een acute, 'zelfbeperkende' aandoening die normaal gesproken binnen 1 week volledig is genezen zonder verdere complicaties. Sommige mensen kunnen echter terugkerende tonsillitis ontwikkelen; het verwijderen van de amandelen (tonsillectomie) kan in deze gevallen worden overwogen. Bij kwetsbare mensen (bijvoorbeeld zuigelingen, zeer oude mensen, of immuungecompromitteerde patiënten), kunnen ontstoken amandelen een ernstiger verloop hebben. Antibiotica en/of korte opname in het ziekenhuis kan dan nodig zijn.

Complicaties

Zeer zelden (en meestal in ontwikkelingslanden) kan acute tonsillitis worden geassocieerd met significante suppuratieve (etterende) complicaties, zoals een peritonsillair abces (keelabces), en non-suppuratieve complicaties, zoals reumatische koorts of acute glomerulonefritis (nierfilterontsteking).

Lees verder

• Amandelontsteking: symptomen en oorzaak ontstoken amandelen
• Keelontsteking: symptomen, oorzaken, behandeling & preventie
• Keelpijn: pijn bij slikken of zere keel, wat te doen? Tips!
• Rode amandelen met witte vlekken: oorzaken en symptomen
• Witte plekjes in mond of keel: oorzaken van vlekjes in mond