Meidoorn: gezondheidsvoordelen en inhoudsstoffen meidoorn
Meidoorn (Crataegus) is een geslacht uit de rozenfamilie (Rosaceae) en wordt al eeuwenlang in de geneeskunde gebruikt. Sebastian Kneipp (1821 - 1897), een priester en een van de grondleggers van de natuurgeneeskunde, beval de plant reeds aan om het hart en de bloedsomloop te ondersteunen. In de oudheid gebruikten mensen de meidoorn om koliek en diarree te bestrijden. De eerste studies naar de genezende kracht van meidoorn werden aan het einde van de 19e eeuw in de Verenigde Staten verricht. Vanaf de jaren zeventig van de vorige eeuw zijn er tal van toepassingen voor meidoornextract bekend, bijvoorbeeld bij hoge bloeddruk, hartkramp, ritmestoornissen, hartkloppingen en atherosclerose (aderverkalking). De inhoudsstoffen van deze struik helpen het hart ontspannen en de bloedvaten verwijden, waardoor de doorbloeding verbetert.- Wat is de meidoorn?
- Soorten in Nederland
- Groei en bloei
- Medicinale plant
- Dieren
- 🌿 geschiedenis en symboliek van de meidoorn – meer dan een struik met stekels
- Gebruik in volksgeneeskunde en tradities – meidoorn tussen kruid en geloof
- Het hart als centrum van leven – letterlijk en figuurlijk
- Kruidenvrouwen, heiligen en doornige heiligenverhalen
- Een struik vol symboliek en seizoenswijsheid
- Inhoudsstoffen
- Gezondheidsvoordelen van meidoorn
- Hart en bloedvaten
- Spijsvertering
- Angst
- Meidoorn in de keuken
- Bijwerkingen en interacties
- Teelt en verzorging in eigen tuin – meidoorn als trouwe tuinbewoner
- Planten: herfst of vroege lente is ideaal
- Snoeien: een kwestie van karakter behouden
- Tips voor extra leven in je tuin
Wat is de meidoorn?
Soorten in Nederland
In Nederland komen er maar drie verschillende soorten meidoorn inheems voor:- eenstijlige meidoorn (Crataegus monogyna)
- tweestijlige meidoorn (Crataegus laevigata)
- koraalmeidoorn (Crataegus rhipidophylla)
De meidoorn groeit als struik en sommige soorten als boom. De eenstijlige meidoorn kan wel 10 meter hoog worden, terwijl de tweestijlige meidoorn een struik is die tot 4,5 m hoog wordt. De bloemen zijn roze of wit van kleur en de groei is erg 'knoestig'. Meidoorn heeft uitzonderlijk hard hout en daarom is de botanische naam 'crataegus'. Dit is een Latijnse term die 'hard' of 'stevig' betekent. De rode vruchten van deze boom zijn eetbaar, maar je moet er wel wat van maken. De meidoorn kan erg oud worden, de struiken en bomen kunnen meer dan honderd jaar blijven staan.
Groei en bloei
Er zijn ongeveer 90 verschillende meidoorns in Europa en Azië en in Noord-Amerika zijn er vele honderden soorten, alhoewel veel soorten niet duidelijk van elkaar te onderscheiden zijn. De habitat van de meidoornsoorten in Nederland zijn lichte bossen, in bosranden en hagen op rijkere grond. De struik kan redelijk goed schaduw verdragen. Meidoorns zijn zeer flexibel in de tuin. Ze groeien op bijna alle grondsoorten en zijn verbazingwekkend hitte- en droogtebestendig. Meidoorns bloeien in mei/juni met sterk geurende bloemen en aan de takken zitten doornen, vandaar de naam 'meidoorn'.
De grauwe klauwier houdt van de meidoorn / Bron: Wojsyl, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)Medicinale plant
De gewone meidoorn is niet alleen een wilde vrucht, maar ook een belangrijke medicinale plant. Van de meidoorn worden zowel de bladeren, de bloesems als de vruchten gebruikt. Van de jonge blaadjes kun je thee zetten. De ingrediënten zijn vaatverwijdend, dus meidoornpreparaten worden vaak voorgeschreven in de natuurgeneeskunde voor de behandeling van hartklachten.Dieren
De nectarrijke bloemen worden vaak bezocht door bijen en andere insecten. De dichte, doornige kroon biedt veel vogelsoorten een veilige broedplaats, de vruchten vormen belangrijk wintervoer. De zeldzame grauwe klauwier – een forse, langgerekte zangvogel met zware snavel en lange staart – gebruikt ook graag de lange stekels van de meidoorn om prooien zoals insecten en kleine gewervelde dieren te spiesen.
Meidoorn / Bron: Publiek domein, Wikimedia Commons (PD)🌿 geschiedenis en symboliek van de meidoorn – meer dan een struik met stekels
De meidoorn is niet zomaar een struik langs een landweg of in een heg. Deze plant heeft een verleden – eentje dat doordrenkt is van mythes, volksgeloof en genezende verhalen. Eeuwenlang stond hij symbool voor bescherming, vruchtbaarheid en hoop, en zijn plek in onze cultuur gaat veel verder dan zijn witte bloesem of scherpe doorns doen vermoeden.In de Keltische wereld werd de meidoorn als heilige boom gezien, vaak geassocieerd met elfen en geesten. Wie een meidoorn omkapte, liep volgens de overlevering groot risico op ongeluk – of zelfs de wraak van de natuurgeesten. Men plantte hem niet zomaar, en als er één groeide op een grens tussen twee velden, werd die plek met eerbied behandeld. De meidoorn stond symbool voor grens en bescherming, tussen het zichtbare en het onzichtbare.
In christelijke traditie kreeg hij een andere lading: men geloofde dat de doornen van de kroon van Jezus afkomstig waren van de meidoorn. Daarom werd de struik later ook gezien als een teken van zuivering en lijden, maar tegelijk ook van opstanding, omdat hij in mei prachtig bloeit – precies in de tijd dat de natuur weer volop tot leven komt.
Ook in volksgebruiken speelde de meidoorn een rol. In sommige streken werd hij opgehangen boven staldeuren om onheil af te weren, of in huis gezet tijdens Beltane (een oud lentefeest) als teken van vruchtbaarheid en nieuw begin. Zelfs in huwelijksrituelen duikt hij op – als groen teken van liefde die, net als zijn doornen, niet zonder strijd komt.
Gebruik in volksgeneeskunde en tradities – meidoorn tussen kruid en geloof
Lang voordat de meidoorn in de schappen van de natuurwinkel lag als supplement voor hart en bloeddruk, was hij al een vertrouwde gast in keukens, kloosters en kruidenboekjes. In de volksgeneeskunde werd hij gezien als een beschermend en versterkend kruid, iets wat lichaam én ziel kon helpen. Een struik die even goed thuis was in de heg als op de gebedsplaats.Het hart als centrum van leven – letterlijk en figuurlijk
In oude Europese tradities stond het hart niet alleen voor bloedsomloop, maar ook voor emotie, wilskracht en verbinding. En laat de meidoorn nu net dáárop werken. In volksrecepten werd hij ingezet bij hartkloppingen, zwakke polsslag of een gevoel van 'hart-onrust'. Niet alleen fysiek, maar ook bij liefdesverdriet, angst of diepe vermoeidheid.Een kopje meidoornthee – getrokken van bloesem of blad – werd gezien als kalmerend bij zenuwachtigheid of rouw. En soms zei men erbij: "Dit kruid sterkt wat gebroken is, zonder te forceren." Het is precies die zachte, langdurige werking waar de meidoorn zo bekend om staat.
Kruidenvrouwen, heiligen en doornige heiligenverhalen
In middeleeuws Europa werd de meidoorn vaak gebruikt door kruidenvrouwen en kloosterlingen. In het beroemde kruidenboek van Hildegard von Bingen wordt hij genoemd als versterkend middel voor het hart en de geest. En in katholieke traditie kreeg de meidoorn extra lading door het verhaal dat de doornenkroon van Christus gemaakt zou zijn van deze struik – een heilige boom, met scherpe randen.Op het Engelse platteland werd in sommige dorpen nog lang geloofd dat het plukken van meidoornbloesem ongeluk bracht, tenzij het bedoeld was voor medicinale toepassingen of religieuze rituelen. De struik werd gezien als een poort tussen werelden – bescherming tegen het kwaad én een teken van vruchtbaarheid en lente.
Een struik vol symboliek en seizoenswijsheid
Of het nu ging om het beschermen van huis en haard, het verwerken van rouw, het kalmeren van een nerveus hart, of het vieren van de eerste mei – de meidoorn stond daar. Stekelig én zacht. Geneeskrachtig én spiritueel. Een struik die generaties lang vertrouwd aanvoelde zonder dat mensen precies wisten waarom.En misschien is dat ook zijn kracht: de meidoorn laat zich niet haasten. Hij werkt traag, diep, en bouwt aan herstel in lagen – net als de tijd zelf.
Inhoudsstoffen
De bladeren en bloemen worden voornamelijk gebruikt als kruidengeneesmiddel. Ze bevatten onder andere flavonoïden, waaronder stoffen als hyperoside, rutine, ook genoemd rutoside of quercetine-3-rutinoside of sophorine (dat ook voorkomt in boekweit, rabarber, appels, uien, thee en asperges) en vitexin, evenals procyanidins. Daarnaast worden zowel triterpenen als hydroxycinnaminezuur en tannine aangetroffen in het kruidengeneesmiddel. De actieve ingrediënten zitten voornamelijk in de bloemen en bladeren van de plant.
Bloesem van de meidoorn / Bron: Onbekend, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)Gezondheidsvoordelen van meidoorn
Hart en bloedvaten
Meidoornextract ondersteunt de cardiovasculaire functie en is goed voor je hart en bloedvaten. De werkzame stoffen hebben een positief effect op de pompkracht van het hart. De bloedtoevoer naar de kransslagaders en de hartspier wordt verhoogd door de productie van de vaatverwijdende stof stikstofmonoxide (NO) te stimuleren en de afbraak ervan te remmen. Stikstofmonoxide is in het menselijk lichaam niet alleen betrokken bij de communicatie tussen cellen in het cardiovasculaire systeem, maar ook in het immuno-inflammatoire systeem en het centrale zenuwstelsel. Meidoornextract kan ook beschermen tegen hartritmestoornissen door de contractiekracht van het hart te vergroten, de prikkelgeleiding te verbeteren en de stimulusdrempel te verhogen. Ook zorgt een extract van meidoornbladeren ervoor dat bloedvaten elastisch blijven, zodat het leeftijdsgerelateerde verlies van elasticiteit van de arteriële bloedvaten wordt verbeterd. Ziektegerelateerde aandoeningen van de endotheelfunctie (bedekkend eencellig laagje aaneengesloten cellen dat onder andere de binnenkant van hart, bloedvaten en lymfevaten bekleedt) worden ook verminderd en de perifere vaatweerstand (de weerstand die de bloedsomloop ondervindt van de (elastische) bloedvatwanden) wordt verminderd.Een extract van meidoornbladeren wordt in de plantengeneeskunde ook gebruikt voor incidentele hartkloppingen, als een ernstige ziekte door de arts is uitgesloten. Er zijn anno 2025 aanwijzingen dat de meidoornbes de bloeddruk kan verlagen door de bloedvaten te verwijden. De plant staat bekend als harttonicum, waarmee wordt bedoeld dat de meidoorn zowel bij hoge bloeddruk als lage bloeddruk de bloeddruk normaliseert.
Vruchten van de meidoorn / Bron: H. Zell, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)Spijsvertering
Meidoornbes wordt in de volksgeneeskunde al eeuwen gebruikt als hulpmiddel bij de spijsvertering. Het kan de transittijd van voedsel in het spijsverteringsstelsel verkorten. Bovendien is het vezelgehalte een prebioticum (die de groei van bepaalde bacteriën in de dikke darm stimuleren) en kan het obstipatie helpen verlichten.Angst
Er zijn anno 2025 geen sterke aanwijzingen dat meidoornsupplementen angst kunnen verminderen, wat soms wel beweert wordt op sommige websites. Er is meer onderzoek nodig voordat aanbevelingen te dienaangaande kunnen worden gedaan.Meidoorn in de keuken
Meidoorn is ook een aanwinst in de keuken. Van de bloemen en bladeren kan een lekkere thee worden bereid. De rode bessen rijpen in de herfst en zijn eetbaar. Maar het rauwe vruchtvlees heeft echter een bloemige consistentie. Je moet er dus wel wat van maken, anders is het niet lekker. Alleen bij verwerking in compote, gelei, sap en siroop ontwikkelen de vruchten hun aangenaam zoetzure aroma. Ze worden vaak gecombineerd met ander fruit zoals appels en kweeperen. Meidoornbessen zijn rijk aan vitamine C, provitamine A (kan in het lichaam omgezet worden in vitamine A) en en pectine. Pectine heeft een gunstig effect op je spijsvertering.Bijwerkingen en interacties
Meidoorn wordt over het algemeen goed verdragen. Sommige mensen reageren echter op de inname met misselijkheid, braken, vermoeidheid, duizeligheid en zweten. Meidoorn kan interageren met veel voorgeschreven geneesmiddelen die worden gebruikt om hartaandoeningen te behandelen. Als je een hartaandoening hebt, gebruik dan geen meidoorn zonder eerst je huisarts of apotheker te hebben geraadpleegd.Teelt en verzorging in eigen tuin – meidoorn als trouwe tuinbewoner
De meidoorn is zo’n plant die niet alleen mooi is om naar te kijken, maar ook echt iets toevoegt aan je tuin. Hij biedt beschutting, trekt vogels aan, bloeit uitbundig én stekelig tegelijk, en past perfect in een natuurlijke, wilde of landelijke sfeer. En goed nieuws: hij is makkelijker te houden dan je zou denken – als je maar weet waar hij van houdt.Standplaats: zon, lucht en een beetje vrijheid
Een meidoorn (Crataegus) is geen zeurpiet. Hij houdt van zonlicht en een plekje waar hij z’n wortels kwijt kan. Volle zon tot halfschaduw is prima, al bloeit hij uitbundiger op een zonnige plek. Hij stelt weinig eisen aan de grond – klei, zand of iets ertussenin: hij doet het overal. Zolang de bodem maar goed draineert. Natte voeten? Daar houdt hij niet van.
Geef hem bij voorkeur een plekje met wat ruimte om zich te spreiden, zeker als je kiest voor een solitaire boomvorm. In een haag mag hij dichter op z’n buren staan – dan versterkt hij de verdedigingslinie (en geloof me: met die doorns doet hij dat goed).
Planten: herfst of vroege lente is ideaal
De beste tijd om een meidoorn te planten is de herfst of vroege lente. Dat is wanneer de grond nog warm genoeg is om wortels te laten aanslaan, maar niet meer kurkdroog of bevroren. Gebruik bij voorkeur jonge, kale wortelplanten of een potgekweekt exemplaar. Graaf een ruim plantgat, geef flink water en dek de bodem af met een mulchlaagje om vocht vast te houden.Snoeien: een kwestie van karakter behouden
Meidoorn kan goed tegen snoei – zelfs tegen een stevige hand. In een haag mag hij gerust één of twee keer per jaar worden gesnoeid (rond juni en nog eens in september). Als boomvorm is het goed om af en toe de kroon open te houden, dode takken te verwijderen, en wilde scheuten aan de stam weg te halen.Tips voor extra leven in je tuin
- Combineer meidoorn met andere inheemse struiken zoals vlier, sleedoorn of hazelaar voor een biodiverse haag.
- De bloesem trekt bijen en vlinders, dus ideaal voor een bijvriendelijke tuin.
- Door de doorns is meidoorn ook een natuurlijke schuilplek voor kleine vogels, waar katten niet bij kunnen.
- En de herfst? Dan kleuren de bladeren prachtig goudgeel tot oranje, met als bonus de vuurrode bessen.
Kortom: de meidoorn is een plant met karakter. Hij vraagt weinig, geeft veel, en brengt niet alleen groen, maar ook leven en geschiedenis je tuin binnen. En wie eenmaal zijn bloesem in mei heeft geroken, is verkocht.
