Meidoorn: gezondheidsvoordelen en inhoudsstoffen meidoorn

Meidoorn (Crataegus) is een geslacht uit de rozenfamilie (Rosaceae) en wordt al eeuwenlang in de geneeskunde gebruikt. Sebastian Kneipp (1821 - 1897), een priester en een van de grondleggers van de natuurgeneeskunde, beval de plant reeds aan om het hart en de bloedsomloop te ondersteunen. In de oudheid gebruikten mensen de meidoorn om koliek en diarree te bestrijden. De eerste studies naar de genezende kracht van meidoorn werden aan het einde van de 19e eeuw in de Verenigde Staten verricht. Vanaf de jaren zeventig van de vorige eeuw zijn er tal van toepassingen voor meidoornextract bekend, bijvoorbeeld bij hoge bloeddruk, hartkramp, ritmestoornissen, hartkloppingen en atherosclerose (aderverkalking). De inhoudsstoffen van deze struik helpen het hart ontspannen en de bloedvaten verwijden, waardoor de doorbloeding verbetert.

• Wat is de meidoorn?
• Soorten in Nederland
• Groei en bloei
• Medicinale plant
• Dieren
• Inhoudsstoffen
• Gezondheidsvoordelen van meidoorn
• Hart en bloedvaten
• Spijsvertering
• Angst
• Meidoorn in de keuken
• Bijwerkingen en interacties

Wat is de meidoorn?

Soorten in Nederland

In Nederland komen er maar drie verschillende soorten meidoorn inheems voor:

• eenstijlige meidoorn (Crataegus monogyna)
• tweestijlige meidoorn (Crataegus laevigata)
• koraalmeidoorn (Crataegus rhipidophylla)

De meidoorn groeit als struik en sommige soorten als boom. De eenstijlige meidoorn kan wel 10 meter hoog worden, terwijl de tweestijlige meidoorn een struik is die tot 4,5 m hoog wordt. De bloemen zijn roze of wit van kleur en de groei is erg 'knoestig'. Meidoorn heeft uitzonderlijk hard hout en daarom is de botanische naam 'crataegus'. Dit is een Latijnse term die 'hard' of 'stevig' betekent. De rode vruchten van deze boom zijn eetbaar, maar je moet er wel wat van maken. De meidoorn kan erg oud worden, de struiken en bomen kunnen meer dan honderd jaar blijven staan.

Groei en bloei

Er zijn ongeveer 90 verschillende meidoorns in Europa en Azië en in Noord-Amerika zijn er vele honderden soorten, alhoewel veel soorten niet duidelijk van elkaar te onderscheiden zijn. De habitat van de meidoornsoorten in Nederland zijn lichte bossen, in bosranden en hagen op rijkere grond. De struik kan redelijk goed schaduw verdragen. Meidoorns zijn zeer flexibel in de tuin. Ze groeien op bijna alle grondsoorten en zijn verbazingwekkend hitte- en droogtebestendig. Meidoorns bloeien in mei/juni met sterk geurende bloemen en aan de takken zitten doornen, vandaar de naam 'meidoorn'.

Medicinale plant

De gewone meidoorn is niet alleen een wilde vrucht, maar ook een belangrijke medicinale plant. Van de meidoorn worden zowel de bladeren, de bloesems als de vruchten gebruikt. Van de jonge blaadjes kun je thee zetten. De ingrediënten zijn vaatverwijdend, dus meidoornpreparaten worden vaak voorgeschreven in de natuurgeneeskunde voor de behandeling van hartklachten.

Dieren

De nectarrijke bloemen worden vaak bezocht door bijen en andere insecten. De dichte, doornige kroon biedt veel vogelsoorten een veilige broedplaats, de vruchten vormen belangrijk wintervoer. De zeldzame grauwe klauwier – een forse, langgerekte zangvogel met zware snavel en lange staart – gebruikt ook graag de lange stekels van de meidoorn om prooien zoals insecten en kleine gewervelde dieren te spiesen.

Inhoudsstoffen

De bladeren en bloemen worden voornamelijk gebruikt als kruidengeneesmiddel. Ze bevatten onder andere flavonoïden, waaronder stoffen als hyperoside, rutine, ook genoemd rutoside of quercetine-3-rutinoside of sophorine (dat ook voorkomt in boekweit, rabarber, appels, uien, thee en asperges) en vitexin, evenals procyanidins. Daarnaast worden zowel triterpenen als hydroxycinnaminezuur en tannine aangetroffen in het kruidengeneesmiddel. De actieve ingrediënten zitten voornamelijk in de bloemen en bladeren van de plant.

Gezondheidsvoordelen van meidoorn

Hart en bloedvaten

Meidoornextract ondersteunt de cardiovasculaire functie en is goed voor je hart en bloedvaten. De werkzame stoffen hebben een positief effect op de pompkracht van het hart. De bloedtoevoer naar de kransslagaders en de hartspier wordt verhoogd door de productie van de vaatverwijdende stof stikstofmonoxide (NO) te stimuleren en de afbraak ervan te remmen. Stikstofmonoxide is in het menselijk lichaam niet alleen betrokken bij de communicatie tussen cellen in het cardiovasculaire systeem, maar ook in het immuno-inflammatoire systeem en het centrale zenuwstelsel. Meidoornextract kan ook beschermen tegen hartritmestoornissen door de contractiekracht van het hart te vergroten, de prikkelgeleiding te verbeteren en de stimulusdrempel te verhogen. Ook zorgt een extract van meidoornbladeren ervoor dat bloedvaten elastisch blijven, zodat het leeftijdsgerelateerde verlies van elasticiteit van de arteriële bloedvaten wordt verbeterd. Ziektegerelateerde aandoeningen van de endotheelfunctie (bedekkend eencellig laagje aaneengesloten cellen dat onder andere de binnenkant van hart, bloedvaten en lymfevaten bekleedt) worden ook verminderd en de perifere vaatweerstand (de weerstand die de bloedsomloop ondervindt van de (elastische) bloedvatwanden) wordt verminderd.

Een extract van meidoornbladeren wordt in de plantengeneeskunde ook gebruikt voor incidentele hartkloppingen, als een ernstige ziekte door de arts is uitgesloten. Er zijn anno 2023 aanwijzingen dat de meidoornbes de bloeddruk kan verlagen door de bloedvaten te verwijden. De plant staat bekend als harttonicum, waarmee wordt bedoeld dat de meidoorn zowel bij hoge bloeddruk als lage bloeddruk de bloeddruk normaliseert.

Het positieve effect kan worden toegeschreven aan secundaire plantenstoffen, ook wel bekend als fytonutriënten of fytochemicaliën. Ze hebben onder meer een positief effect op de pompkracht van het hart. De bloedtoevoer naar de kransslagaders en de hartspier wordt verhoogd door de aanmaak van de vaatverwijdende stof stikstofmonoxide te stimuleren en de afbraak te remmen.

Spijsvertering

Meidoornbes wordt in de volksgeneeskunde al eeuwen gebruikt als hulpmiddel bij de spijsvertering. Het kan de transittijd van voedsel in het spijsverteringsstelsel verkorten. Bovendien is het vezelgehalte een prebioticum (die de groei van bepaalde bacteriën in de dikke darm stimuleren) en kan het obstipatie helpen verlichten.

Angst

Er zijn anno 2023 geen sterke aanwijzingen dat meidoornsupplementen angst kunnen verminderen, wat soms wel beweert wordt op sommige websites. Er is meer onderzoek nodig voordat aanbevelingen te dienaangaande kunnen worden gedaan.

Meidoorn in de keuken

Meidoorn is ook een aanwinst in de keuken. Van de bloemen en bladeren kan een lekkere thee worden bereid. De rode bessen rijpen in de herfst en zijn eetbaar. Maar het rauwe vruchtvlees heeft echter een bloemige consistentie. Je moet er dus wel wat van maken, anders is het niet lekker. Alleen bij verwerking in compote, gelei, sap en siroop ontwikkelen de vruchten hun aangenaam zoetzure aroma. Ze worden vaak gecombineerd met ander fruit zoals appels en kweeperen. Meidoornbessen zijn rijk aan vitamine C, provitamine A (kan in het lichaam omgezet worden in vitamine A) en en pectine. Pectine heeft een gunstig effect op je spijsvertering.

Bijwerkingen en interacties

Meidoorn wordt over het algemeen goed verdragen. Sommige mensen reageren echter op de inname met misselijkheid, braken, vermoeidheid, duizeligheid en zweten. Meidoorn kan interageren met veel voorgeschreven geneesmiddelen die worden gebruikt om hartaandoeningen te behandelen. Als je een hartaandoening hebt, gebruik dan geen meidoorn zonder eerst je huisarts of apotheker te hebben geraadpleegd.

Lees verder

• Citroenmelisse: gezondheidsvoordelen, bijwerkingen, recepten
• Daslook: gezondheidsvoordelen en toepassingen wilde knoflook
• Hazelnoten: gezondheidsvoordelen en voedingswaarde hazelnoot
• Malrove: gezondheidsvoordelen & toepassingen (thee/tinctuur)
• Paardenbloem: gezondheidsvoordelen en voedingswaarde