Metabool syndroom: symptomen, oorzaak en behandeling
Wat is het metabool syndroom, wat zijn de criteria en symptomen en hoe wordt het metabool syndroom behandeld? Een syndroom is een verzameling van tegelijk voorkomende verschijnselen en symptomen, een combinatie of complex van verschillende klachten / symptomen die gezamenlijk één ziektebeeld vormen. Het metabool syndroom is een combinatie van vier veel voorkomende aandoeningen, te weten: hoge bloeddruk (hypertensie); verhoogd cholesterol; verhoogde bloedsuikerwaarden; en obesitas/overgewicht. Het metabool syndroom wordt wel insulineresistentiesyndroom of syndroom X genoemd. Het metabool syndroom geeft onder meer een verhoogd risico op hart- en vaatziekten.- Het metabool syndroom: als een wolf in schaapskleren
- Criteria metabool syndroom
- Vóórkomen
- Oorzaken
- Risicofactoren
- Leeftijd
- Etnische achtergrond
- Obesitas
- Diabetes
- Andere ziekten
- Complicaties
- Diabetes
- Hart- en vaatziekten
- Metabool syndroom symptomen
- Het metabolisch syndroom is een sluipmoordenaar
- Ontstekingsreacties in het lichaam
- Symptomen blijven vaak lang onopgemerkt
- Toenemend aantal mensen met overgewicht
- Behandeling van het metabool syndroom
- Gewichtsverlies en eetgewoonten
- Alcohol en roken
- Medicatie
- Prognose
- Risico op metabool syndroom lager bij matig alcoholgebruik
Het metabool syndroom: als een wolf in schaapskleren
Stel je voor: Peter, een vrolijke veertiger, genoot altijd van zijn wekelijkse biefstuk met friet en een biertje erbij. "Ik ben wat voller," grapte hij vaak, "maar hé, dat hoort bij de Bourgondiër in mij." Totdat hij tijdens een routinecontrole bij de huisarts hoorde dat zijn bloeddruk de pan uit rees en zijn cholesterol "schrikbarend hoog" was. Een paar bloedprikken verder kwam de diagnose: metabool syndroom. "Wat is dat nou weer?" vroeg Peter verbaasd. "Klinkt als iets wat je auto heeft, niet ik!" Toch is het een aandoening die veel vaker voorkomt dan je denkt, en Peter is zeker niet de enige.
Bloeddrukmeting door een arts / Bron: Kurhan/ShutterstockHoe komt dat eigenlijk? Onze moderne levensstijl speelt hierin een grote rol. Denk aan weinig bewegen, veel bewerkt voedsel en een overvloed aan suikers en vetten. Combineer dat met genetische aanleg en stress, en je hebt de perfecte storm voor het ontwikkelen van het metabool syndroom. Het sluipt er langzaam in; je merkt het vaak pas als je al symptomen of klachten hebt. Maar het goede nieuws is dat je het tij kunt keren, mits je op tijd ingrijpt.
En ja, er is werk aan de winkel, maar het is geen onmogelijke opgave. Het aanpakken van je voeding, meer bewegen en afvallen staan centraal. Voor mensen zoals Peter, die het eerst bagatelliseerden, kan een wake-up call zoals een waarschuwing van de huisarts het verschil maken. Het is dus zaak om je bewust te worden van de risicofactoren en actie te ondernemen. Want laten we eerlijk zijn: wie wil nou liever een bypass-operatie dan een blokje om? Peter heeft zijn Bourgondische levensstijl inmiddels ingeruild voor wandelingen en verse salades, en hij voelt zich beter dan ooit. Het metabool syndroom hoeft geen eindstation te zijn—het kan juist een nieuw begin betekenen.
Een man met duidelijke centrale obesitas, een kenmerk van het metabool syndroom. Zijn gewicht is 182 kg, zijn lengte 185 cm en body mass index (BMI) 53 (normaal 18,5 tot 25). / Bron: FatM1ke, Wikimedia Commons (Publiek domein)Criteria metabool syndroom
Er sprake van het metabool syndroom als ten minste 3 van de 5 criteria aanwezig zijn:[OLIST]Abdominale obesitas, gekenmerkt door vetophoping in de buik. Overmaat buikvet met taille omvang:
Triglyceriden zijn vetten in het bloed die door het lichaam als energiebron gebruikt worden. Wanneer je triglyceriden verhoogd zijn, kan dit het proces van aderverkalking versnellen en uiteindelijk zelfs hart- en vaatziekten veroorzaken.
Vóórkomen
Zo'n 10-15% van de Nederlanders is belast met het metabool syndroom. De kans op metabool syndroom neemt toe met het ouder worden. Grofweg meer dan 1 miljoen Nederlandse volwassenen hebben te kampen met metabool syndroom.
Alvleesklier / Bron: Decade3d/Shutterstock.comOorzaken
Het metabool syndroom is nauw verbonden met overgewicht of obesitas en inactiviteit. Het wordt ook geassocieerd met insulineresistentie. Normaal gesproken breekt je spijsverteringsstelsel het voedsel dat je eet af in suiker (glucose). Insuline is een hormoon dat door je alvleesklier wordt gemaakt en het zorgt ervoor dat de glucose uit je voeding via het bloed in je cellen terechtkomt. Bij mensen met insulineresistentie reageren cellen niet normaal op insuline en kan glucose de cel niet zo gemakkelijk binnendringen. Als gevolg hiervan stijgen de glucosespiegels in je bloed, ondanks verwoede pogingen van je lichaam om de glucose in je cellen te krijgen door steeds meer insuline te produceren.Risicofactoren
De volgende factoren vergroten de kans op het ontwikkelen van het metabool syndroom:Leeftijd
Je risico op het metabool syndroom neemt toe met het voortschrijden der jaren.Etnische achtergrond
In Nederland lijkt het erop dat mensen met een Turkse achtergrond het grootste risico lopen om het metabool syndroom te ontwikkelen.
Obesitas is een risicofactor voor het metabool syndroom / Bron: Nevit Dilmen, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)Obesitas
Fors overgewicht, vooral rond de buik, verhoogt het risico op het metabool syndroom.Diabetes
Je hebt meer kans op het metabool syndroom als je diabetes hebt tijdens de zwangerschap (zwangerschapsdiabetes) of als je een familiegeschiedenis hebt van diabetes type 2.Andere ziekten
Je risico op het metabool syndroom is hoger als je ooit hart- en vaatziekten, niet-alcoholische leververvetting of polycystisch ovariumsyndroom (PCOS) gehad.Complicaties
Het metabool syndroom kan het risico op de volgende aandoeningen doen toenemen:Diabetes
Als je geen leefstijlwijzigingen aanbrengt om je overgewicht onder controle te houden, wat kan leiden tot insulineresistentie, blijven je glucosewaarden of bloedsuikerwaarden stijgen. Je zou dan diabetes kunnen ontwikkelen.Hart- en vaatziekten
Hoog cholesterol en hoge bloeddruk kunnen bijdragen aan de opbouw van plaques in je bloedvaten. Deze plaques kunnen je slagaders vernauwen en verharden, wat kan leiden tot een hartaanval of een beroerte.
Normale lever en vervette lever / Bron: Alila Medical Media/Shutterstock.comMetabool syndroom symptomen
De belangrijkste symptomen die worden geassocieerd met het metabool syndroom:- diabetes type 2;
- hart- en vaatziekten;
- obesitas/overgewicht;
- osteoporose (botontkalking);
- osteoartritis (degeneratieve artritis);
- jicht;
- cognitieve achteruitgang;
- ziekte van Alzheimer;
- sub- en infertiliteit (onvruchtbaarheid);
- seksuele disfunctie (erectiestoornis, laag libido);
- chronische vermoeidheid;
- chronische stress;
- depressie;
Chronische vermoeidheid / Bron: Istock.com/BartekSzewczyk - kanker:
- borstkanker;
- dikkedarmkanker;
- alvleesklierkanker;
- prostaatkanker;
- baarmoederkanker.
- slaapapneu;
- galstenen;
- chronische nierziekten;
- polycysteus ovariumsyndroom;
- niet-alcoholische leververvetting; en
- steatohepatitis (NASH).
Door deze combinatie van aandoeningen raakt de stofwisseling ernstig verstoord, met als gevolg negatieve effecten op de gezondheid, zoals een verhoogd risico op hart- en vaatziekten en diabetes (suikerziekte). Het metabool syndroom wordt tevens geassocieerd met niet-alcoholische leververvetting. Bij deze aandoening hoopt vet zich in de levercellen op. Bij ongeveer 20-30% van de patiënten leidt deze vervetting tot een leverontsteking en op den duur kan dit overgaan in levercirrose.
Het metabolisch syndroom is een sluipmoordenaar
Ontstekingsreacties in het lichaam
Op welke wijze de verschillende factoren bij het metabool syndroom precies met elkaar samenhangen is vooralsnog (anno 2025) onbekend. Bij mensen met dit syndroom blijken er ontstekingsreacties in het lichaam op te treden zonder dat er een virus of bacterie aan te pas komt.¹ Nader wetenschappelijk onderzoek zal meer duidelijkheid moeten geven over de rol van deze ontstekingen bij het ontstaan van ziektes die met het metabool syndroom samenhangen.Symptomen blijven vaak lang onopgemerkt
Vaak blijven de ziekteverschijnselen en symptomen van het metabool syndroom lange tijd onopgemerkt. Het metabool syndroom ontstaat in de meeste gevallen sluipenderwijs. Zo kunnen mensen kunnen jarenlang ongemerkt rondlopen met licht verhoogde glucosewaarden, een enigszins verhoogde bloeddruk of een ietwat verhoogd cholesterolgehalte in het bloed. De diagnose wordt in de meeste gevallen pas gesteld als iemand hartklachten heeft ontwikkeld of diabetes krijgt. Ten einde deze ernstige aandoeningen te voorkomen is vroege herkenning en diagnostisering van eminent belang.
Gezond en gevarieerd eten / Bron: Istock.com/kabVisioToenemend aantal mensen met overgewicht
De grootste oorzaak van de toename van het metabool syndroom in Nederland, is het feit dat meer mensen kampen met overgewicht. Met name abdominale vetophoping verhoogt het risico op ziekteverschijnselen, daar buikvet insulineresistentie in de hand werkt. Mannen met een taille omvang van >102 cm en vrouwen met een taille omvang van >88 cm behoren tot de risicogroep.Behandeling van het metabool syndroom
Gewichtsverlies en eetgewoonten
Ofschoon erfelijke aanleg een rol speelt, wordt het metabool syndroom voor een groot deel veroorzaakt door een slechte levensstijl. Het draait vooral om een gebrek aan beweging in combinatie met obesitas ofwel overgewicht. Door meer te bewegen en slechte eetgewoonten om te buigen naar een gezond dieet en leefpatroon, kunnen de risico’s weggenomen worden. Vaak doet een klein gewichtsverlies van enkele kilo’s het risico op chronische ziekten al drastisch verminderen. Vooral vermindering van diep buikvet is belangrijk, dat is namelijk gevaarlijker voor de gezondheid dan onderhuids vet.
Matig alcoholgebruik / Bron: Istock.com/karelnoppeAlcohol en roken
Naast gezonde voeding en voldoende beweging, is een regelmatig dag- en nachtritme aanhouden is van belang. Maar ook matig alcoholgebruik, stoppen met roken, weinig tussendoortjes, regelmatig en gevarieerd eten (goed ontbijten!), voldoende slaap en vermindering van stress en spanning., zijn maatregelen die helpen om het metabool syndroom terug te dringen.Medicatie
De huisarts kan medicatie voorschrijven, zoals bloeddrukverlagers, bloedsuikerverlagers en cholesterolverlagers.
Stoppen met roken / Bron: Serhiy Kobyakov/Shutterstock.comPrognose
De prognose van patiënten met het metabool syndroom met betrekking tot hart- en vaatziekten en de ontwikkeling of progressie van diabetes type 2 is aanzienlijk verbeterd met multifactoriële interventie. Dit bestaat uit het aanpassen van de levensstijl (gezonde voeding en lichaamsbeweging), het verbeteren van de insulineresistentie en hyperglycemie oftewel een te hoge bloedsuikerspiegel (gewichtsverlies en/of insulinesensibilisatoren), het verlagen van triglyceriden- en LDL-cholesterolwaarden met een verhoging van HDL-cholesterol en het goed regelen van de bloeddruk binnen de aanbevolen bloeddrukwaarden.Risico op metabool syndroom lager bij matig alcoholgebruik
Mensen die met mate alcohol drinken, lopen minder risico op metabool syndroom. Vrouwen die dagelijks twee standaardglazen alcoholhoudende drank per dag drinken en mannen die dagelijks vier standaardglazen per dag drinken, hebben respectievelijk 16% en 25% minder kans om het metabool syndroom te ontwikkelen dan niet-drinkers. Dit blijkt uit een overzichtsstudie die is gepubliceerd in het tijdschrift Atherosclerosis en wordt besproken op de website Alcohol & Gezondheid.²De onderzoekers plaatsen wel een aantal kanttekeningen bij de uitkomsten. In de zeven studies is namelijk niet altijd rekening is gehouden met het drinkpatroon van de proefpersonen, dat wil bij voorbeeld zeggen de spreiding over de dagen van de week. Ook was het niet duidelijk na te gaan in hoeverre het type alcoholhoudende drank (bier, wijn of gedistilleerd) een rol speelt.
[OLIST]http://www.biomedisch.nl/tekst/metabool_syndroom_vette_lever.php
http://alcoholengezondheid.nl/news/item/risico_op_metabool_syndroom_lager_bij_matige_alcoholconsumptie/52?previous_page[/OLIST]
