Metabool syndroom: symptomen, oorzaak en behandeling

Metabool syndroom: symptomen, oorzaak en behandeling Wat is het metabool syndroom, wat zijn de criteria en symptomen en hoe wordt het metabool syndroom behandeld? Een syndroom is een verzameling van tegelijk voorkomende verschijnselen en symptomen, een combinatie of complex van verschillende klachten / symptomen die gezamenlijk één ziektebeeld vormen. Het metabool syndroom is een combinatie van vier veel voorkomende aandoeningen, te weten: hoge bloeddruk (hypertensie); verhoogd cholesterol; verhoogde bloedsuikerwaarden; en obesitas/overgewicht. Het metabool syndroom wordt wel insulineresistentiesyndroom of syndroom X genoemd. Het metabool syndroom geeft onder meer een verhoogd risico op hart- en vaatziekten.
Een man met duidelijke centrale obesitas, een kenmerk van het metabool syndroom. Zijn gewicht is 182 kg, zijn lengte 185 cm en body mass index (BMI) 53 (normaal 18,5 tot 25). / Bron: FatM1ke, Wikimedia Commons (Publiek domein)Een man met duidelijke centrale obesitas, een kenmerk van het metabool syndroom. Zijn gewicht is 182 kg, zijn lengte 185 cm en body mass index (BMI) 53 (normaal 18,5 tot 25). / Bron: FatM1ke, Wikimedia Commons (Publiek domein)

Criteria metabool syndroom

Er sprake van het metabool syndroom als ten minste 3 van de 5 criteria aanwezig zijn:
  1. Abdominale obesitas, gekenmerkt door vetophoping in de buik. Overmaat buikvet met taille omvang:
    • >88 cm bij vrouwen;
    • >102 cm bij mannen.
  2. Triglyceriden:
    • ≥150 mg/dl (1,7 mmol/l); of
    • medicamenteuze behandeling van hypertriglyceridemie (de hoeveelheid VLDL-cholesterol (triglyceriden) in het bloed is verhoogd).
  3. HDL-cholesterol:
    • <50 mg/dl (1,3 mmol/l) bij vrouwen;
    • <40 mg/dl (1,0 mmol/l) bij mannen; of
    • medicamenteuze behandeling van een laag HDL-cholesterol.
  4. Bloeddruk:
    • systolisch ≥130 mm Hg; en/of
    • diastolisch ≥85 mm Hg; of
    • medicamenteuze behandeling van hypertensie (hoge bloeddruk).
  5. Nuchtere bloedglucosespiegel:
    • ≥100 mg/dl (5,5 mmol/l); of
    • medicamenteuze behandeling van diabetes type 2.

Triglyceriden zijn vetten in het bloed die door het lichaam als energiebron gebruikt worden. Wanneer je triglyceriden verhoogd zijn, kan dit het proces van aderverkalking versnellen en uiteindelijk zelfs hart- en vaatziekten veroorzaken.

Vóórkomen

Zo'n 10-15% van de Nederlanders is belast met het metabool syndroom. De kans op metabool syndroom neemt toe met het ouder worden. Grofweg meer dan 1 miljoen Nederlandse volwassenen hebben te kampen met metabool syndroom.

Alvleesklier / Bron: Decade3d/Shutterstock.comAlvleesklier / Bron: Decade3d/Shutterstock.com

Oorzaken

Het metabool syndroom is nauw verbonden met overgewicht of obesitas en inactiviteit. Het wordt ook geassocieerd met insulineresistentie. Normaal gesproken breekt je spijsverteringsstelsel het voedsel dat je eet af in suiker (glucose). Insuline is een hormoon dat door je alvleesklier wordt gemaakt en het zorgt ervoor dat de glucose uit je voeding via het bloed in je cellen terechtkomt. Bij mensen met insulineresistentie reageren cellen niet normaal op insuline en kan glucose de cel niet zo gemakkelijk binnendringen. Als gevolg hiervan stijgen de glucosespiegels in je bloed, ondanks verwoede pogingen van je lichaam om de glucose in je cellen te krijgen door steeds meer insuline te produceren.

Risicofactoren

De volgende factoren vergroten de kans op het ontwikkelen van het metabool syndroom:

Leeftijd

Je risico op het metabool syndroom neemt toe met het voortschrijden der jaren.

Etnische achtergrond

In Nederland lijkt het erop dat mensen met een Turkse achtergrond het grootste risico lopen om het metabool syndroom te ontwikkelen.

Obesitas is een risicofactor voor het metabool syndroom / Bron: Nevit Dilmen, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)Obesitas is een risicofactor voor het metabool syndroom / Bron: Nevit Dilmen, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)

Obesitas

Fors overgewicht, vooral rond de buik, verhoogt het risico op het metabool syndroom.

Diabetes

Je hebt meer kans op het metabool syndroom als je diabetes hebt tijdens de zwangerschap (zwangerschapsdiabetes) of als je een familiegeschiedenis hebt van diabetes type 2.

Andere ziekten

Je risico op het metabool syndroom is hoger als je ooit hart- en vaatziekten, niet-alcoholische leververvetting of polycystisch ovariumsyndroom (PCOS) gehad.

Complicaties

Het metabool syndroom kan het risico op de volgende aandoeningen doen toenemen:

Diabetes

Als je geen leefstijlwijzigingen aanbrengt om je overgewicht onder controle te houden, wat kan leiden tot insulineresistentie, blijven je glucosewaarden of bloedsuikerwaarden stijgen. Je zou dan diabetes kunnen ontwikkelen.

Hart- en vaatziekten

Hoog cholesterol en hoge bloeddruk kunnen bijdragen aan de opbouw van plaques in je bloedvaten. Deze plaques kunnen je slagaders vernauwen en verharden, wat kan leiden tot een hartaanval of een beroerte.

Normale lever en vervette lever / Bron: Alila Medical Media/Shutterstock.comNormale lever en vervette lever / Bron: Alila Medical Media/Shutterstock.com

Metabool syndroom symptomen

De belangrijkste symptomen die worden geassocieerd met het metabool syndroom:

Door deze combinatie van aandoeningen raakt de stofwisseling ernstig verstoord, met als gevolg negatieve effecten op de gezondheid, zoals een verhoogd risico op hart- en vaatziekten en diabetes (suikerziekte). Het metabool syndroom wordt tevens geassocieerd met niet-alcoholische leververvetting. Bij deze aandoening hoopt vet zich in de levercellen op. Bij ongeveer 20-30% van de patiënten leidt deze vervetting tot een leverontsteking en op den duur kan dit overgaan in levercirrose.

Het metabolisch syndroom is een sluipmoordenaar

Ontstekingsreacties in het lichaam

Op welke wijze de verschillende factoren bij het metabool syndroom precies met elkaar samenhangen is vooralsnog (anno 2024) onbekend. Bij mensen met dit syndroom blijken er ontstekingsreacties in het lichaam op te treden zonder dat er een virus of bacterie aan te pas komt.¹ Nader wetenschappelijk onderzoek zal meer duidelijkheid moeten geven over de rol van deze ontstekingen bij het ontstaan van ziektes die met het metabool syndroom samenhangen.

Symptomen blijven vaak lang onopgemerkt

Vaak blijven de ziekteverschijnselen en symptomen van het metabool syndroom lange tijd onopgemerkt. Het metabool syndroom ontstaat in de meeste gevallen sluipenderwijs. Zo kunnen mensen kunnen jarenlang ongemerkt rondlopen met licht verhoogde glucosewaarden, een enigszins verhoogde bloeddruk of een ietwat verhoogd cholesterolgehalte in het bloed. De diagnose wordt in de meeste gevallen pas gesteld als iemand hartklachten heeft ontwikkeld of diabetes krijgt. Ten einde deze ernstige aandoeningen te voorkomen is vroege herkenning en diagnostisering van eminent belang.

Gezond en gevarieerd eten / Bron: Istock.com/kabVisioGezond en gevarieerd eten / Bron: Istock.com/kabVisio

Toenemend aantal mensen met overgewicht

De grootste oorzaak van de toename van het metabool syndroom in Nederland, is het feit dat meer mensen kampen met overgewicht. Met name abdominale vetophoping verhoogt het risico op ziekteverschijnselen, daar buikvet insulineresistentie in de hand werkt. Mannen met een taille omvang van >102 cm en vrouwen met een taille omvang van >88 cm behoren tot de risicogroep.

Behandeling van het metabool syndroom

Gewichtsverlies en eetgewoonten

Ofschoon erfelijke aanleg een rol speelt, wordt het metabool syndroom voor een groot deel veroorzaakt door een slechte levensstijl. Het draait vooral om een gebrek aan beweging in combinatie met obesitas ofwel overgewicht. Door meer te bewegen en slechte eetgewoonten om te buigen naar een gezond dieet en leefpatroon, kunnen de risico’s weggenomen worden. Vaak doet een klein gewichtsverlies van enkele kilo’s het risico op chronische ziekten al drastisch verminderen. Vooral vermindering van diep buikvet is belangrijk, dat is namelijk gevaarlijker voor de gezondheid dan onderhuids vet.

Matig alcoholgebruik / Bron: Istock.com/karelnoppeMatig alcoholgebruik / Bron: Istock.com/karelnoppe

Alcohol en roken

Naast gezonde voeding en voldoende beweging, is een regelmatig dag- en nachtritme aanhouden is van belang. Maar ook matig alcoholgebruik, stoppen met roken, weinig tussendoortjes, regelmatig en gevarieerd eten (goed ontbijten!), voldoende slaap en vermindering van stress en spanning., zijn maatregelen die helpen om het metabool syndroom terug te dringen.

Medicatie

De huisarts kan medicatie voorschrijven, zoals bloeddrukverlagers, bloedsuikerverlagers en cholesterolverlagers.

Stoppen met roken / Bron: Serhiy Kobyakov/Shutterstock.comStoppen met roken / Bron: Serhiy Kobyakov/Shutterstock.com

Prognose

De prognose van patiënten met het metabool syndroom met betrekking tot hart- en vaatziekten en de ontwikkeling of progressie van diabetes type 2 is aanzienlijk verbeterd met multifactoriële interventie. Dit bestaat uit het aanpassen van de levensstijl (gezonde voeding en lichaamsbeweging), het verbeteren van de insulineresistentie en hyperglycemie oftewel een te hoge bloedsuikerspiegel (gewichtsverlies en/of insulinesensibilisatoren), het verlagen van triglyceriden- en LDL-cholesterolwaarden met een verhoging van HDL-cholesterol en het goed regelen van de bloeddruk binnen de aanbevolen bloeddrukwaarden.

Risico op metabool syndroom lager bij matig alcoholgebruik

Mensen die met mate alcohol drinken, lopen minder risico op metabool syndroom. Vrouwen die dagelijks twee standaardglazen alcoholhoudende drank per dag drinken en mannen die dagelijks vier standaardglazen per dag drinken, hebben respectievelijk 16% en 25% minder kans om het metabool syndroom te ontwikkelen dan niet-drinkers. Dit blijkt uit een overzichtsstudie die is gepubliceerd in het tijdschrift Atherosclerosis en wordt besproken op de website Alcohol & Gezondheid.²

De onderzoekers plaatsen wel een aantal kanttekeningen bij de uitkomsten. In de zeven studies is namelijk niet altijd rekening is gehouden met het drinkpatroon van de proefpersonen, dat wil bij voorbeeld zeggen de spreiding over de dagen van de week. Ook was het niet duidelijk na te gaan in hoeverre het type alcoholhoudende drank (bier, wijn of gedistilleerd) een rol speelt.

Noten:
  1. http://www.biomedisch.nl/tekst/metabool_syndroom_vette_lever.php
  2. http://alcoholengezondheid.nl/news/item/risico_op_metabool_syndroom_lager_bij_matige_alcoholconsumptie/52?previous_page

Lees verder

© 2009 - 2024 Tartuffel, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Overgewicht en metabool syndroomOvergewicht en metabool syndroomHet metabool syndroom is een begrip dat je steeds meer hoort. Dit komt vooral door de toename van mensen met overgewicht…
Metabool syndroom: Symptomen met kans op o.a. diabetesMetabool syndroom: Symptomen met kans op o.a. diabetesHet metabool syndroom is geen ziekte op zich, maar wel een groep van risicofactoren (hoge bloeddruk, hoge bloedsuikerspi…
Metabool syndroom: Gezonde en ongezonde voedingMetabool syndroom: Gezonde en ongezonde voedingSommige patiënten lopen een verhoogd risico op hartaandoeningen, diabetes mellitus (suikerziekte) of een beroerte. Dit i…
GRACILE-syndroom: Dodelijke aandoening met groeiachterstandGRACILE-syndroom: Dodelijke aandoening met groeiachterstandHet GRACILE-syndroom is een ernstige genetische aandoening die vóór de geboorte begint. GRACILE staat voor de karakteris…

Berust "De cholesterol-leugen" op waarheid?Berust "De cholesterol-leugen" op waarheid?Nadat jarenlang een te hoog cholesterolgehalte, algemeen als een van de veroorzakers van aderverkalking werd beschouwd,…
De koortslip, hoe kom je er vanaf?De koortslip, hoe kom je er vanaf?Het is vervelend, maar eenmaal een koortslip dan kom je er in principe niet meer vanaf. De koortslip kan ieder moment we…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: Cocoparisienne, Pixabay
  • Epocrates. Metabolic syndrome. https://online.epocrates.com/diseases/21251/Metabolic-syndrome/Prognosis (ingezien op 15-10-2018)
  • http://nl.wikipedia.org/wiki/Metabool_syndroom
  • http://www.mlds.nl
  • http://www.biomedisch.nl/tekst/metabool_syndroom_vette_lever.php
  • http://www.gezonderafvallen.nl/page/833/metabool-syndroom.html
  • http://alcoholengezondheid.nl/news/item/risico_op_metabool_syndroom_lager_bij_matige_alcoholconsumptie/52?previous_page
  • Mayo Clinic. Metabolic syndrome: Symptoms & causes. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/metabolic-syndrome/symptoms-causes/syc-20351916 (ingezien op 4-10-2018)
  • Afbeelding bron 1: FatM1ke, Wikimedia Commons (Publiek domein)
  • Afbeelding bron 2: Decade3d/Shutterstock.com
  • Afbeelding bron 3: Nevit Dilmen, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
  • Afbeelding bron 4: Alila Medical Media/Shutterstock.com
  • Afbeelding bron 5: Istock.com/BartekSzewczyk
  • Afbeelding bron 6: Istock.com/kabVisio
  • Afbeelding bron 7: Istock.com/karelnoppe
  • Afbeelding bron 8: Serhiy Kobyakov/Shutterstock.com
Tartuffel (2.972 artikelen)
Laatste update: 29-02-2024
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Aandoeningen
Bronnen en referenties: 16
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.