Eierstokcyste (cyste op de eierstok): symptomen & oorzaken

Een eierstokcyste geeft meestal geen symptomen of klachten en wordt vaak bij toeval ontdekt. Vrouwen die wel klachten hebben door een eierstokcyste, klagen vaak over een zwaar gevoel in de buik, buikpijn of een onregelmatige menstruatie. De pijn die je ervaart is constant of treedt met tussenpozen op en is mild tot ernstig. Soms word je ook niet meer ongesteld en een enkele keer kan de eierstok draaien, wat hevige pijn veroorzaakt. Behandeling van een eierstokcyste kan bestaan uit een afwachtend beleid, medicatie en een operatie (om een eierstokcyste te verwijderen). In de meeste gevallen zijn de vooruitzichten voor vrouwen met een eierstokcyste uitstekend; een cyste verdwijnt vaak spontaan bij vrouwen in de vruchtbare leeftijd.

Eierstokcyste in vogelvlucht
Wat is een eierstokcyste?
Eierstokcyste symptomen
Soorten eierstokcysten
Functionele cysten van de eierstok
Dermoïdcysten
Cystadenomen
Endometriose
Polycysteus Ovarium Syndroom
Complicaties
Gedraaide eierstokcyste
Gescheurde eierstokcyste
Bloeding
Onderzoek en diagnose
Gynaecologisch onderzoek
Beeldvormend onderzoek
Aanvullend onderzoek
Behandeling: eierstokcyste verwijderen
Prognose en langetermijnvooruitzichten
Preventie: een cyste voorkomen

Eierstokcyste in vogelvlucht

Definitie: Met vocht gevuld gezwel in de eierstokken, kan zowel goedaardig als kwaadaardig zijn en variëren in grootte.
Voorkomen: Dergelijke cysten kunnen bij vrouwen van elke leeftijd voorkomen. Van jong tot oud.
Oorzaken: Hormonale onevenwichtigheden, ovulatieproblemen of abnormale celgroei.
Symptomen: Mogelijke symptomen zijn pijn in de onderbuik, menstruatieproblemen, opgeblazen gevoel en pijn tijdens seks.
Functioneel vs. Pathologisch: Cysten kunnen functioneel zijn (folliculaire cysten) en vanzelf verdwijnen, of pathologisch (dermoïdcysten) en chirurgische verwijdering vereisen.
Diagnose: Echografie of andere beeldvormende technieken.
Complicaties: Ernstige gevallen kunnen leiden tot torsie (draaiing) van de eierstok met ernstige pijn en weefselschade tot gevolg.
Monitoring: Kleine cysten worden vaak nauwlettend gevolgd om te zien of ze vanzelf verdwijnen.
Behandeling: Chirurgische verwijdering is geïndiceerd indien de cyste groot is, klachten veroorzaakt of een verhoogd risico op complicaties met zich meebrengt.
Preventie: Hormonale regulatie kan helpen bij het verminderen van het risico.

Wat is een eierstokcyste?

Een eierstokcyste of ovariumcyste is een holte in één van de eierstokken waar vocht in zit. Eierstokcysten komen relatief veel voor en ze zijn meestal goedaardig (dus geen kanker). Eierstokkanker komt vooral voor bij vrouwen ouder dan veertig jaar. De cysten worden vooral gezien bij vrouwen tussen de 30 en 45 jaar. Eierstokcysten variëren in grootte van kleiner dan een boon tot het formaat van een grote meloen. Meestal veroorzaken eierstokcysten geen klachten en ze worden vaak bij toeval ontdekt tijdens echoscopisch onderzoek. Eierstokkencysten worden door de regel veroorzaakt door schommelingen in de hormoonhuishouding.

Buikpijn bij een eierstokcyste / Bron: Andrey Popov/Shutterstock.com

Eierstokcyste symptomen

Een eierstokcyste geeft meestal geen symptomen of klachten. Klachten die kunnen optreden zijn:

(vage) buikpijn of een zwaar gevoel in de buik
een opgeblazen gevoel, een zwelling in de buik
een onregelmatige menstruatie, soms gepaard met veel bloedverlies (abnormaal vaginaal bloedverlies)
niet meer ongesteld worden
pijn tijdens de geslachtsgemeenschap
wat grote cysten kunnen druk uitoefenen op de blaas en daardoor aanleiding geven tot veel plassen.
bekkenpijn voorafgaand aan of na de menstruatiecyclus
darmproblemen: pijn bij het poepen, druk op de darmen of het gevoel dat je steeds moet poepen gevoel van volheid, zelfs na het eten van een kleine hoeveelheid eten
een verlies van eetlust
een onverklaarbare gewichtstoename
pijn aan de eierstokken of eierstokpijn (scherp of dof)
hormonale veranderingen: gevoelige borsten, wijzigingen in de groei van de borsten en het lichaamshaar
misselijkheid en braken
moeilijkheden om zwanger te worden
pijn in de lage rug (pijn in onderrug) of dijen / bovenbeen
pijn tijdens de geslachtsgemeenschap
pijn tijdens de menstruatiecyclus
plasproblemen: vaak plassen, de blaas niet volledig kunnen ledigen (urineretentie).

De pijn en klachten die je ervaart zijn constant aanwezig of treden met tussenpozen op en variëren van mild tot ernstig. Bij ernstige, stekende of scherpe bekkenpijn, bloedingen, koorts, flauwvallen, duizeligheid en een snelle ademhaling (tachypneu) is het belangrijk om onverwijld een arts te raadplegen omdat deze klachten wijzen op een gescheurde of gedraaide cyste.

Soorten eierstokcysten

Er zijn verscheidene soorten eierstokcysten. De belangrijkste zijn:

Functionele cysten van de eierstok

Dit zijn de meest voorkomende soort. Deze zijn niet gevaarlijk en verdwijnen meestal spontaan. Ze ontstaan wanneer er een ‘functionele’ fout is in de ovulatie of eisprong. Er zijn meerdere soorten functionele cysten.

Dermoïdcysten

Deze cysten worden vaak gezien bij jongere vrouwen en kunnen wel tot 15 cm in doorsnee worden. Deze cysten ontwikkelen zich vanuit cellen die eitjes maken in de eierstok.

Cystadenomen

Deze cysten ontstaan vanuit cellen die de buitenkant van de eierstok bedekken en ze zitten stevig vast aan een eierstok middels een steeltje. Deze cysten groeien vrijwel nooit binnenin de eierstok. Ze kunnen heel groot worden.

Endometriose

Bij sommige vrouwen met endometriose ontstaan één of meerdere cysten op hun eierstokken.

Polycysteus Ovarium Syndroom

Polycysteus ovarium syndroom (PCOS), waarbij je veel kleine goedaardige cysten in je eierstokken ontwikkelt.

Complicaties

de volgende complicaties kunnen optreden bij een eierstokcyste.

Gedraaide eierstokcyste

Torsie (steeldraai) van de eierstok is een mogelijke complicatie van een eierstokcyste. Alle ovariumcysten hebben de potentie om te draaien om hun as, waardoor de bloedtoevoer wordt belemmerd. Grotere cysten (meer dan 6 cm) hebben meer kans om te draaien Een ovariële torsie is een medische noodsituatie, omdat de eierstok onmiddellijk moet worden gedraaid om het ovariumweefsel te behouden. Middels een doppler-echografie kan een verminderde bloedtoevoer naar de eierstokken vastgesteld worden.

Gescheurde eierstokcyste

Een ruptuur van een eierstokcyste duidt op het scheuren van een cyste. Alle soorten eierstokcysten kunnen mogelijk scheuren, waarbij vloeistof in het bekken terechtkomt, wat vaak pijnlijk is. Als de inhoud afkomstig is van een dermoïdcyste of een abces, kan chirurgische spoeling nodig zijn.

Bloeding

Bloeding in een eierstokcyste komt niet vaak voor. Een dergelijke bloeding wordt hemorragische follikelcyste genoemd.

Onderzoek en diagnose

Gynaecologisch onderzoek

De arts kan tijdens een standaard bekkenonderzoek een eierstokcyste ontdekken. Er kan een zwelling op een van je eierstokken opgemerkt worden en echografie kan de aanwezigheid van een cyste bevestigen. Echografie helpt bij het bepalen van de grootte, locatie, vorm en samenstelling (vaste of vloeibare inhoud) van een cyste.

MRI-scan / Bron: Istock.com/© james steidl

Beeldvormend onderzoek

Beeldvormingsonderzoek ten behoeve van de diagnose van een cyste in de eierstok kan bestaan uit:

CT-scan, dat wordt gebruikt om doorsneden van inwendige organen te maken.
MRI-scan, een test die magnetische velden gebruikt om diepgaande beelden van interne organen te produceren.
Echografie, dat wordt gebruikt om de eierstokken te visualiseren.

Omdat de meerderheid van cysten na een paar weken of maanden verdwijnen, zal de arts mogelijk niet onmiddellijk een behandelingsplan aanbevelen. In plaats daarvan kan na een paar weken of maanden opnieuw echografie tuitgevoerd worden ter controle.

Aanvullend onderzoek

Als er geen veranderingen in je toestand optreden of als de cyste in omvang toeneemt, zal de arts aanvullende tests aanvragen om andere oorzaken van je symptomen te bepalen. Deze bestaan uit:

zwangerschapstest om te checken of je niet zwanger bent.
hormoonniveautest om te controleren op hormoongerelateerde problemen, zoals te veel oestrogeen of progesteron.
CA-125-bloedtest (bloedonderzoek) om te screenen op eierstokkanker.

Onderzoek en behandeling door een gynaecoloog / Bron: Doro Guzenda/Shutterstock.com

Behandeling: eierstokcyste verwijderen

De gynaecoloog kan een operatie adviseren om klachten te verhelpen of complicaties in de toekomst te voorkomen. De cyste kan alleen worden verwijderd, maar soms is het tevens noodzakelijk om de eierstok te verwijderen. Soms kan dit pas beoordeeld worden tijdens de operatie mogelijk. Een vrouw kan met één eierstok zwanger worden en je komt met één eierstok niet voortijdig in de overgang. Wanneer beide eierstokken verwijderd worden is een zwangerschap niet meer mogelijk en ook kom je dan in de overgang (als je dat al niet was). Vaak kan een cyste laparoscopisch verwijderd worden, waarbij er slechts enkele kleine incisies in de buik worden gemaakt. Daarna brengt de arts een laparoscoop (kijkbuis) in, waarbij er instrumenten worden ingebracht waarmee de cyste verwijderd kan worden.

Prognose en langetermijnvooruitzichten

De vooruitzichten voor vruchtbare vrouwen met cysten in de eierstokken zijn goed. De meeste cysten verdwijnen binnen een paar maanden. Er kunnen echter terugkerende cysten voorkomen bij vrouwen die niet in de overgang zijn en vrouwen met hormonale onevenwichtigheden. Sommige cysten kunnen de vruchtbaarheid verminderen. Ovariumcysten verhogen echter niet het risico op eierstokkanker. Sommige artsen zullen een cyste verwijderen als deze groter is dan 5 centimeter in diameter.

Preventie: een cyste voorkomen

Eierstokcysten kunnen niet worden voorkomen. Het is echter wel verstandig om regelmatig een gynaecologisch onderzoek te krijgen zodat de arts tijdig eventuele veranderingen opmerkt. Ook wanneer je wijzigingen ervaart in de menstruatiecyclus of symptomen ervaart die mogelijk wijzen op eierstokcysten, is het belangrijk om een arts te bezoeken. Het gebruik van anticonceptiepillen kan het risico op toekomstige cysten in de eierstokken verminderen.