Voorkom voedselvergiftiging – thuis en op reis

Wie wel eens een voedselvergiftiging heeft opgelopen, zal dat niet snel meer vergeten. Preventie mag dan een mooi woord zijn, in veel opzichten is het ook een hol begrip geworden. Een mens vergeet immers snel... kennelijk ook als het een milde of zware voedselvergiftiging betreft. Jaarlijks kloppen bijna twee miljoen patiënten bij de huisarts aan met klachten die direct of indirect te maken hebben met een voedselinfectie. Het vermoeden bestaat dat het slechts het topje van de ijsberg is. De milde gevallen melden zich waarschijnlijk niet eens. Vaak wordt het restaurant waar men het laatst gegeten heeft verweten de hand gelicht te hebben met de hygiënemaatregelen. De schuld wordt dus al gauw elders gelegd, eveneens een menselijk trekje. In werkelijkheid ontstaan de meeste gevallen van voedselvergiftiging (buikgriep) – ruim 60 procent – gewoon thuis in de keuken door onachtzaamheid.

Inhoud

• Voedselvergiftiging op de loer
• Elementaire hygiëne
• Voorkomen is beter dan genezen – de risicogroepen
• Hygiëne voor alles
• Aankoop etenswaren
• Handen wassen, vaatdoekjes en afwasborstels
• Schoon keukengerei
• Rauwe producten, groenten en fruit
• Vlees, vis en eieren

Voedselvergiftiging op de loer

Voeding die door pathogene bacteriën of toxines (van micro-organismen) is besmet, veroorzaakt in veel gevallen een acute gastro-enteritis (buikgriep). Stafylokokken, colibaccillen (Escherichia coli), salmonella en tal van andere bacteriën vermenigvuldigen zich razendsnel in het maag-darmkanaal.

Klachten
De klachten variëren van diarree tot buikpijn, braken en koorts, niet zelden met uitdrogingsverschijnselen. Het kan liggen aan de salade die bereid is door iemand die zijn handen niet heeft gewassen, maar 's zomers kan bijvoorbeeld ook een kippenpootje dat niet lang genoeg op de barbecue heeft gelegen de oorzaak zijn dat men een salmonellabesmetting oploopt.

Elementaire hygiëne

Een voedselvergiftiging is een aanslag op het gestel. In de meeste gevallen is men minstens enkele dagen uit de running. Wie de elementaire hygiënevoorschriften in acht neemt, zal er thuis echter nooit last van hebben. Wie vaak buitenshuis eet, is uiteraard aan de goden overgeleverd. Niemand ziet immers wat er in de keukens van restaurants en (goedkope) eettentjes – om over het buitenland maar te zwijgen – allemaal wordt 'uitgespookt', ondanks het noeste werk van de Voedsel- en Warenautoriteit.

Voorkomen is beter dan genezen – de risicogroepen

Volwassenen in een goede conditie zullen ook een fikse buikgriep heus wel te boven komen. Anders is het met zwangeren, baby's, peuters en kleuters, bejaarden en zieken, ofwel de risicogroepen die extra kwetsbaar zijn voor een voedselvergiftiging. Bij jonge kinderen is het afweersysteem nog in ontwikkeling. Bij zwangeren is een voedselvergiftiging ronduit gevaarlijk en kunnen de toxines van de pathogene micro-organismen zelfs een vroeggeboorte veroorzaken. Bejaarden hebben sowieso een verminderde afweer tegen ziekteverwekkers.

Maag-darmklachten
Toch is een voedselvergiftiging relatief makkelijk te voorkomen als men enkele elementaire regels in acht neemt. Er wordt echter massaal de hand mee gelicht, getuige de jaarlijks honderdduizenden tot miljoenen mensen die zich op de huisartsenpost melden met ernstige spijsverteringsklachten die niet zelden resulteren in een ziekenhuisopname.

Hygiëne voor alles

Onzorgvuldig met etenswaren omspringen, de houdbaarheidsdatum van producten laten verlopen, slechte persoonlijke hygiëne, vaatdoekjes die voor alles en nog wat worden gebruikt – deze keukenproblematiek is al vaak onderzocht en iedereen 'weet hoe het moet'. Een mentaliteitsverandering is wellicht het enige wat helpt om de vele huisartsenconsulten en ziekenhuisopnames als gevolg van een voedselvergiftiging door slechte hygiëne een halt toe te roepen. Hieronder staan veel adviezen, verdeeld in vijf groepen. Ze zouden eigenlijk in elke keuken aan de koelkast of het prikbord moeten hangen. Het onderstaande lijstje pretendeert geenszins compleet te zijn. Vul het naar wens aan, liefst ook door de andere huisgenoten. Als het om hygiëne gaat, kan men immers niet interactief genoeg zijn...

Aankoop etenswaren

• Controleer altijd of de houdbaarheidsdatum van voedingswaren niet verstreken is. Koop geen blikken die gedeukt zijn of waarvan het deksel bol staat. Let ook op de vacuümverpakking van producten. Die mag evenmin bol staan (als gevolg van gasvorming).
• Leg diepvriesproducten pas in de winkelwagen als u klaar bent met de boodschappen en naar de kassa kunt. Stop ze vervolgens in een diepvrieszak voor het vervoer naar huis, en doe ze daarna meteen in de koelkast of diepvries.
• Bij het openen van een blik mag de inhoud er niet uit spuiten, noch verdacht ruiken. Gooi in dat geval de inhoud meteen weg, en zorg ervoor dat huisdieren er niet bij kunnen.
• Neem de bewaarvoorschriften van voedingsproducten serieus. De diepvries dient op minstens -18°C te staan, en de koelkast liefst op 4°C.
• Neem als regel om geopende producten niet langer dan twee dagen in de koelkast te bewaren. Proef niet van etenswaren die niet lekker ruiken of er 'raar' uitzien.

Handen wassen, vaatdoekjes en afwasborstels

• Was uw handen na elk toiletbezoek. Doe dat ook vóór en tijdens het bereiden van de maaltijd. Vergeet nooit om uw handen te wassen na het verwerken van rauw vlees en eieren. Raak tijdens het koken geen huisdieren aan. Leer honden, katten, losvliegende kanaries en papegaaien om niet in de keuken te komen.
• Vervang stoffen vaatdoekjes elke dag. Was ze op minimaal 60°C. Gebruik liever keukenpapier om bijvoorbeeld het aanrecht schoon te vegen, dat is veel hygiënischer.
• Hang handdoeken en theedoeken uit om te drogen en doe ze eveneens elke dag in de was. Vervang ook de afwassponsjes regelmatig. Nog beter: gebruik een afwasborstel, of zo nodig een staalspons.
• Laat afval niet te lang in de keuken staan en was de afvalbak regelmatig uit.
• Zorg dat u geen vliegen in huis hebt. De vlieg brengt veel ziektekiemen over en is dus een bron van besmetting.

Schoon keukengerei

• Zorg ervoor dat het keukengerei grondig is afgewassen. Gebruik een aparte snijplank voor het verwerken van rauw vlees. Was de snijplank daarna af met heet water en zeep.
• Doe ook de blikopener en de keukenschaar in de vaat. Dat wordt vaak vergeten. Zorg altijd voor een blinkend schoon en droog aanrecht.
• Maak ook de keukenapparaten goed schoon. Nogmaals, vlees- en visplanken vormen per definitie een bron van bacteriën. Was ze dus routinematig grondig af.

Rauwe producten, groenten en fruit

• Pas op met rauwe producten! Met name de eiwitrijke voedingswaren, zoals vis, vlees, gevogelte en eieren. Gooi een ei met een gebroken schaal weg. Let op met sushi, oesters, enzovoorts.
• Verwarm of koel rauwe etenswaren. Boven de 70°C en onder de 4°C kunnen bacteriën zich niet meer vermenigvuldigen.
• Doe rauwe en gare producten niet bij elkaar tijdens de bereiding. Prik bijvoorbeeld niet in rauw vlees om er vervolgens mee door de sla te roeren.
• Was groenten en fruit onder stromend water en schil de producten. Maak tijdens het koken regelmatig het aanrecht schoon.

Vlees, vis en eieren

• Laat vlees altijd ontdooien in de koelkast. Bacteriën vermenigvuldigen zich razendsnel op vlees dat van buiten op kamertemperatuur maar van binnen nog bevroren is.
• Laat vleesnat nooit op andere etenswaren druppen.
• Gebruik nooit rauwe eieren in gerechten die daarna niet goed meer worden verhit.
• Bak het vlees tot het niet meer rood of roze is. Vis dient na de bereiding in mootjes uiteen te vallen.
• Gebruik een vleesthermometer bij het bereiden van grote stukken vlees of gevogelte. Vooral als ze in de magnetron worden bereid. Op die manier weet u zeker dat het vlees ook van binnen gaar is.
• Proef pas van gehakt en andere vlees- en visgerechten als de producten helemaal gaar zijn.

Lees verder

• Eerste hulp bij voedselvergiftiging
• Reizigersdiarree – oorzaken, behandeling en preventie
• Braaksel – wat kun je eraan aflezen?
• Anatomie & fysiologie in 10 stappen – het maag-darmkanaal
• Amoebedysenterie – oorzaken, symptomen, behandeling