Amoebedysenterie – oorzaken, symptomen, behandeling

Er wordt veel gereisd. Ook naar ontwikkelingslanden in Azië en Afrika. In de klinische diagnostiek nemen importziekten, of uitheemse ziekten, daardoor een steeds belangrijkere plaats in. Ziekten als malaria, framboesia en tal van andere tropische aandoeningen. Amoebedysenterie is een ernstige vorm van diarree en werd vroeger ook wel ‘rode loop’ genoemd, gelet op de bloederige ontlasting. Onbehandeld kan deze darmziekte een fatale afloop hebben. De klachten kunnen echter variëren en een maskerend effect hebben.

Inhoud

• Wat is amoebedysenterie?
• Minuta-vorm
• Histolytica-vorm
• Symptomen van amoebedysenterie
• Ontwikkelingslanden
• Oorzaken van amoebedysenterie
• Preventie
• Behandeling van amoebedysenterie
• Naar de huisarts...

Wat is amoebedysenterie?

Deze vorm van dysenterie, ofwel ernstige diarree, wordt veroorzaakt door de eencellige parasiet Entamoeba histolytica. Amoebedysenterie komt over de hele wereld voor, maar is vooral in ontwikkelingslanden een probleem. Onbehandeld kunnen er door amoebedysenterie tal van complicaties ontstaan, waaronder peritonitis (buikvliesontsteking) en leverabcessen. Amoebedysenterie kent twee soorten:

Minuta-vorm

Deze commensale parasiet leeft op het slijmvlies van de dikke darm en veroorzaakt aanvankelijk geen of nauwelijks klachten. De minuta-amoebe staat aan de basis van cysten die met de ontlasting worden uitgescheiden en aldus andere mensen infecteren zodra de hygiënische omstandigheden te wensen overlaten. De besmettingsvorm komt vooral voor in de (sub)tropen, maar ook in Europa, hoewel sporadisch dankzij de over het algemeen goede hygiënische omstandigheden. Zodra de amoebe invasief wordt, en in het slijmvlies dringt, spreekt men van de histolytica-vorm.

Histolytica-vorm

Deze zogenaamde hematofage amoebe, wat wil zeggen dat de parasiet rode bloedlichaampjes vernietigt (fagocytose), veroorzaakt darmzweren en kan via de darmwand en het bloed de lever bereiken en een leverabces veroorzaken. De Entamoeba histolytica is de veroorzaker van onder meer amoebedysenterie en leveramoebiasis. Er zijn 18de-eeuwse documenten bekend waarin beschreven is dat amoebedysenterie ook voorkwam in Nederland, onder andere in Brabant, waar de kwaal heel toepasselijk ‘rode loop’ werd genoemd, ofwel bloederige diarree.

Symptomen van amoebedysenterie

Amoebedysenterie krijgt soms chronische trekken. De histolytische vorm van darmamoebiasis kan dan in het bloed terechtkomen en veel schade aanrichten in de lever. Bovendien kunnen de symptomen maskerend zijn en makkelijk verward worden met andere buikaandoeningen, zoals galblaaskolieken, colitis ulcerosa, ulcus duodeni (zweer van de twaalfvingerige darm) of gyneacologische klachten. Kortom, de symptomen variëren soms, al naargelang het ontwikkelingsstadium van de amoebesmetting en of de lever inmiddels is aangedaan. De verschijnselen van amoebedysenterie zijn onder andere:

• Buikkrampen.
• Bloederige, slijmerige en brijige ontlasting, soms ook obstipatie.
• Lichte koorts. Bij hoge koorts, met koude rillingen, is er doorgaans al sprake van leveramoebiasis (leverabces).
• Gevoelige onderbuik bij vingerdruk.
• Winderigheid.
• Bloedarmoede (in een vergevorderd stadium van amoebedysenterie).
• Gewichtsverlies.
• Uitdroging door heftige diarree.

Leverabces
Bij een leverabces als gevolg van amoebiasis kunnen bovendien de volgende symptomen optreden:

• Vergrote lever, pijn in de leverstreek.
• Hoge koorts, koude rillingen.
• Slechte eetlust.
• Slapeloosheid, vermoeidheid.

Ontwikkelingslanden

Vaak worden deze verschijnselen aangezien voor malaria, bloedvergiftiging of buiktyfus. Dat is dan ook het verraderlijke van darm- en leveramoebiasis. Deze gevaarlijke vorm van dysenterie kan leiden tot darmzweren en als gevolg daarvan darmperforatie en buikvliesontsteking. Verder kunnen de cysten een ileus (darmafsluiting) veroorzaken, ook wel 'cystenboom' genoemd. In de tropische ontwikkelingslanden heeft deze ziekte vaak een fatale afloop, vooral door een gebrekkige, inadequate behandeling.

Oorzaken van amoebedysenterie

De infectie ontstaat voornamelijk door besmet water of voedsel, waaronder ongewassen groenten en fruit waarop zich de amoebecysten bevinden. Amoebedysenterie is dus meestal te wijten aan slechte hygiënische omstandigheden. In het verlengde daarvan moet men bij de ziekteoverdracht bijvoorbeeld ook denken aan besmette toiletbrillen en deurklinken. Een eenvoudige handdruk kan voldoende zijn om de besmetting te laten plaatsvinden. Ook oraal en anaal seksueel contact zijn in dat opzicht berucht.

Preventie

Wie naar de tropen afreist, doet er dus goed aan enkele hygiënische leefregels in acht te nemen:

1. Was vaak uw handen. Houd dat in uw achterhoofd als u veel mensen een hand geeft. Was ook uw handen na elk toiletgebruik, maar dat spreekt vanzelf. Verder is het belangrijk dat u uw handen wast vóór de bereiding en vóór het nuttigen van maaltijden.
2. Kraanwater en melk eerst koken. Drink liefst alleen mineraalwater (fleswater) en andere gebottelde drankjes.
3. Eet bij voorkeur gekookt of gebakken voedsel, pas op met salades en rauwe ingrediënten. Was groenten en fruit grondig. Schil zo mogelijk het fruit.
4. Wees voorzichtig bij seksuele contacten.

Behandeling van amoebedysenterie

Bij het onderzoek van de ontlasting wordt de histolytische amoebe aangetoond in het darmslijm. Bij rectoscopie zijn de zweertjes meestal duidelijk zichtbaar, met eromheen gezond slijmvlies. Soms wordt amoebedysenterie verward met colitis ulcerosa. Bij personen die uit (sub)tropische landen afkomstig zijn, zoals asielzoekers en immigranten, kan het zijn dat er bij darmklachten sprake is van een bacillaire dysenterie of schistosomiasis, waarbij eveneens bloed en slijm in de ontlasting wordt aangetroffen. Alleen laboratoriumonderzoek kan uitsluitsel geven.

Therapie
De behandeling van amoebedysenterie bestaat eerst en vooral uit rehydratie (vochttoediening). Iemand met dysenterie droogt immers snel uit. Dat veroorzaakt allerlei nare symptomen, bovenop de ellende waar de patiënt toch al mee te kampen heeft. De therapie bestaat onder andere uit:

• Vochttoediening om uitdroging te voorkomen.
• Medicinale behandeling (antibiotica) met metronidazol (Flagyl), tinidazol of diloxanide, maar ook HCI-emetini. Flagyl is een krachtig amoebicide, dat de minuta- en histolytica-amoeben doodt. Flagyl heeft echter nogal wat bijwerkingen, zoals misselijkheid en hoofdpijn.

Naar de huisarts...

Als u in de tropen werkt of er op vakantie bent geweest, is het belangrijk dat u bij darmklachten – ook als de klachten 'vaag' zijn – rekening houdt met de mogelijkheid dat u een amoebedysenterie hebt opgelopen. Zeker als u bloed of slijm bij de ontlasting hebt. Niemand minder dan uw huisarts kan adequate maatregelen treffen en u de juiste behandeling geven.

Lees verder

• Eerste hulp bij voedselvergiftiging
• Pas op voor de malariamug!
• Reizigersdiarree – oorzaken, behandeling en preventie
• De dodelijke cholera – oorzaak, symptomen en behandeling
• Besmetting of infectie?