Terugkerende steenpuisten: furunculose oorzaak en behandelen

Een steenpuist wordt furunkel genoemd. Een steenpuist is een diep gelegen, pijnlijke ontsteking van een haarzakje of haarfollikel. Een steenpuist is hinderlijk, zeer besmettelijk en relatief ongevaarlijk mits de steenpuist zich niet in de neusregio bevindt. Er is sprake van furunculose bij meer dan vier steenpuisten of furunkels tegelijk of meer dan vier furunkels per jaar. Vaak gaat het hierbij om mensen die drager zijn van de stafylokokken-bacterie, die zich vaak ophouden in de neus en perineum.

• Wat is een steenpuist?
• Wie kunnen een steenpuist krijgen?
• Risicofactoren
• Terugkerende steenpuisten: furunculose
• Onderzoek en diagnose
• Steenpuisten behandelen
• Kleine steenpuisten
• Grotere steenpuisten
• Karbonkels
• Furunculose
• Maatregelen die jezelf kunt nemen
• Dieet- en leefstijlaanpassingen
• Prognose

Wat is een steenpuist?

Steenpuisten en karbonkels (meerdere steenpuisten bij elkaar) zijn met pus gevulde geïnfecteerde knobbeltjes op de huid. Het gaat hierbij om een acute pijnlijke ontsteking van een haarzakje of haarfollikel, veroorzaakt door een infectie met bacteriën. Vaak is de bacterie Staphylococcus aureus de boosdoener, maar ook andere bacteriën kunnen een steenpuist veroorzaken, bijvoorbeeld Streptococcen. Deze bacteriën dringen de huid binnen via een porie waar een haar uitsteekt. De medische benaming voor een steenpuist is furunkel. Als je meer dan vier steenpuisten of furunkels tegelijk hebt of meer dan vier furunkels per jaar, dan spreekt met van 'furunculose', soms ook 'furunculosis' genoemd. Dit is zeer hinderlijk en ontsierend.

Wie kunnen een steenpuist krijgen?

Een steenpuist ontwikkelt zich op een behaard gebied van de huid. Met name in gebieden waar frictie of schuring optreedt of waar de huid vochtig is, bijvoorbeeld door transpiratievocht, treden steenpuisten op. Zo kan een steenpuist zich ontwikkelen op de hals, gezicht, oksel, armen, billen en rond de anus. Een steenpuist in de gehoorgang kan heel erg pijnlijk zijn. Karbonkels ontwikkelen zich meestal op de achterkant van de nek of op de dijen.

Risicofactoren

Een steenpuist of karbonkel kan optreden bij iedereen op elke leeftijd, bij zowel mannen als vrouwen. Een steenpuist komt evenwel zelden voor bij kinderen en wordt het meest gezien bij tieners en jongvolwassenen. Er zijn een aantal risicofactoren die de kans op een steenpuist vergroten:

• de aanwezigheid van andere huidaandoeningen die kunnen leiden tot huidbeschadigingen, bijvoorbeeld psoriasis of eczeem;
• fors overgewicht (obesitas).
• een slecht werkend immuunsysteem, zoals bij mensen met hiv, diabetes en patiënten die afweeronderdrukkende geneesmiddelen (immunosuppressiva) gebruiken na een orgaantransplantatie of patiënten die behandeld worden voor kanker met chemotherapie;
• het hebben van een (chronische) ziekte of aandoening die je zwak of algeheel onwel maakt;
• een slecht voedingspatroon;
• drager zijn van de Staphylokok-bacterie.

Terugkerende steenpuisten: furunculose

De belangrijkste etiologische factor van terugkerende steenpuisten ofwel furunculose, is de bacterie Staphylococcus aureus, die volgens verschillende bronnen in 60-97% van de gevallen de boosdoener is. Het gaat hierbij om mensen die drager zijn van de stafylokokken-bacterie, die zich vaak ophouden in de neus en het gebied tussen de anus en het geslachtsdeel.

Onderzoek en diagnose

De arts kan de diagnose op basis van de uiterlijke kenmerken stellen. Aanvullend onderzoek is niet nodig. Bij de aanwezigheid van meerdere steenpuisten of steeds terugkerende steenpuisten, wordt de diagnose 'furunculose' gesteld. In dat geval wordt een uitstrijkje gedaan van het neusslijmvlies en het perineum. Hiermee kan bekeken worden of je drager bent van de stafylokok. Onderzoek naar je algemene weerstand kan soms ook zinvol zijn, bijvoorbeeld door bloedonderzoek naar bloedarmoede of voedingstekorten.

Steenpuisten behandelen

Kleine steenpuisten

De wat kleinere steenpuisten verdwijnen vaak zonder behandeling. Laat de steenpuist vooral met rust en ga er niet in knijpen. De steenpuist moet eerst 'rijpen'. Daarna zal de lastpak opengaan, waarna de pus eruit komt. De pijn kan desgewenst verzacht worden door een paar keer per dag gedurende een half uur een nat kompres, in de vorm van in water gedrenkt katoen of watten, op de steenpuist te leggen. Zorg dat je je niet verbrandt. Het kompres moet niet te heet zijn. Als de steenpuist eenmaal is uitgerijpt, vermindert de druk en zal de pijn afnemen. Warmte versnelt dit rijpingsproces. Een opengebarsten steenpuist kun je desinfecteren met jodium of chloorhexidine (een ontsmettend middel dat bacteriën doodt) en daarna afdekken met een steriel gaasje. Hygiënische maatregelen zoals twee tot drie keer per week wassen of douchen met een desinfecterende zeep, kan zinvol zijn. Dit kan verdere uitbreiding van een steenpuist voorkomen. Hiervoor kun je povidonjodium (betadine scrub) of chloorhexidine (Hibiscrub) gebruiken.

Grotere steenpuisten

Grotere steenpuisten worden soms behandeld door de arts. Deze maakt een kleine snee in de (uitgerijpte) steenpuist om de pus eruit te laten lopen. Daarna wordt de wond afgedekt met een verbandje totdat deze is genezen. De arts kan tevens een antibioticakuur voorschrijven om de infectie van de huid te laten verdwijnen.

Karbonkels

Je zal worden verwezen naar een chirurg bij de aanwezigheid van ernstige karbonkels. Deze worden onder plaatselijke verdoving ingesneden, waarna de inhoud ervan wordt gereinigd.

Furunculose

Veel mensen met furunculose zijn drager van stafylokokken. Als dat is vastgesteld middels onderzoek, moet je gedurende een bepaalde periode een zalf in je neus smeren die een antibioticum bevat. Op deze manier worden de bacteriën uitgeroeid, waarmee een recidief wordt voorkomen. Soms wordt dit gecombineerd met orale antibiotica. Als er sprake is van uitlokkende factoren of een onderliggende aandoening, zoals (fors) overgewicht, overmatig zweten, ondervoeding, slechte hygiëne, bloedarmoede (anemie) of een ziekte waarbij de afweer verlaagd is, zal dit in de behandeling worden meegenomen.

Maatregelen die jezelf kunt nemen

Je kunt zelf de volgende maatregelen nemen bij steenpuisten:

• Zorg voor een goede algemene hygiëne (altijd een schone handdoek gebruiken, dagelijks schone kleding en ondergoed aantrekken, je lichaam goed schoonhouden, niet in de neus peuteren, etc.);
• Zorg ervoor dat je luchtige katoenen of linnen kleding draagt en niet te veel zweet;
• Draag geen strakke kleding, want dit kan zorgen voor schuring en irritatie van de huid;
• Douch of was driemaal per week met een desinfecterende zeep;
• Blijf van de steenpuist af; het knijpen in een steenpuist verergert het probleem en vergroot het risico op zelfbesmetting en een bloedvergiftiging;
• Eet gezond en gevarieerd.

Dieet- en leefstijlaanpassingen

Bij furunculose (terugkerende steenpuisten) kunnen enkele dieet- en leefstijlaanpassingen bijdragen aan het verminderen van ontstekingen en het bevorderen van een gezonde huid. Hier zijn enkele aanbevelingen:

• Vermijd suiker en (ultra)bewerkt Voedsel: Suiker en sterk bewerkte voedingsmiddelen kunnen ontstekingen bevorderen. Beperk de inname van zoetigheden, frisdrank en fastfood.
• Eet omega-3 rijk voedsel: Omega-3 vetzuren, te vinden in vette vis zoals zalm, lijnzaad en walnoten, hebben ontstekingsremmende eigenschappen.
• Verhoog je inname van antioxidanten: Voedingsmiddelen zoals bessen, groene bladgroenten en knoflook zijn rijk aan antioxidanten die ontstekingen kunnen verminderen.
• Zorg voor voldoende vezels: Vezelszijn goed omdat ze de spijsvertering bevorderen, ontstekingen kunnen verminderen en helpen bij het reguleren van de bloedsuikerspiegel. Voedingsmiddelen zoals volkoren granen, bonen en groenten helpen bij een gezonde spijsvertering en kunnen ontstekingen verminderen.
• Drink genoeg water: Voldoende hydratatie is cruciaal voor de gezondheid van je huid en helpt bij het verwijderen van gifstoffen uit je lichaam.
• Beperk zuivelproducten: Sommige mensen ervaren dat zuivelproducten ontstekingen kunnen verergeren. Overweeg het verminderen van melk, kaas en andere zuivelproducten in je dieet.
• Voeg probiotica toe: Probiotica zijn goed omdat ze de balans van gezonde bacteriën in je darmflora herstellen en de spijsvertering ondersteunen. Voedingsmiddelen zoals yoghurt, kefir en gefermenteerde producten kunnen de darmgezondheid verbeteren en helpen bij het verminderen van ontstekingen.
• Vermijd voedingsmiddelen die allergieën of intoleranties veroorzaken: Identificeer en vermijd voedingsmiddelen waar je mogelijk allergisch voor bent of die een intolerantie kunnen veroorzaken, zoals gluten of bepaalde additieven.

Prognose

De prognose hangt sterk af van hoe goed je de onderliggende oorzaak aanpakt. Als je de factoren zoals slechte hygiëne of een verzwakt immuunsysteem niet aanpakt, kan de cyclus van ontsteking en herstel blijven doorgaan.

De huid kan weliswaar herstellen, maar de kans dat de puisten terugkeren blijft aanwezig zolang de oorzaak niet volledig is behandeld. Met de juiste behandeling en preventie kunnen de terugkerende uitbraken echter aanzienlijk verminderd worden. Denk aan verbeterde hygiëne, antibiotica bij ernstige infecties en soms zelfs aanpassing van je dieet en leefstijl. Je huid krijgt dan weer de kans om te herstellen en je kunt de kans op een nieuwe aanval flink verkleinen.

Lees verder

• Steenpuist uitknijpen: symptomen, oorzaak en behandeling
• Steenpuist: symptomen, oorzaak en behandeling van furunkel
• Abcesdrainage: behandeling door drainage van een abces
• Abces in huid of lichaam: met pus gevulde zwelling in holte
• Hidradenitis suppurativa: abcessen in lies, oksel en billen