Vissenhuid of ichthyosis vulgaris: symptomen en behandeling

Vissenhuid of ichthyosis vulgaris symptomen zijn een droge en schilferende huid met verdikking van de hoornlaag. Ichthyosis vulgaris, vissenhuid of schubbenhuid is een erfelijke huidaandoening waarbij zich dode huidcellen ophopen en een droge en schilferende huid met verdikking van de hoornlaag optreedt. Het is een erfelijke verhoorningsstoornis die bij de geboorte aanwezig kan zijn, maar meestal verschijnen de eerste symptomen tijdens de vroege kinderjaren. Soms worden milde gevallen van ichthyosis vulgaris niet gediagnosticeerd, omdat ze aangezien worden voor een extreem droge huid. De meeste gevallen van ichthyosis vulgaris zijn mild van aard, maar het kan ook ernstige vormen aannemen. Ichthyosis vulgaris of vissenhuid kan niet worden genezen. Behandelingen zijn gericht op het onder controle krijgen van de aandoening en het verlichten van de klachten.

• Wat is vissenhuid of ichthyosis?
• Oorzaak vissenhuid
• Soorten ichthyosis of vissenhuid
• Ichthyosis vulgaris
• X-gebonden recessieve ichthyosis
• Vissenhuid of ichthyosis symptomen
• Onderzoek en diagnose
• Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek
• Differentiële diagnose
• Behandeling van vissenhuid
• Lokale middelen
• Orale medicatie
• Lichttherapie
• Zelfzorgmaatregelen
• Prognose
• Korte termijn
• Lange termijn
• Ouder worden
• Complicaties voorkomen
• Complicaties
• Oververhitting
• Secundaire infectie
• Beperkte beweging door strakke huid
• Oogproblemen
• Slaapproblemen
• Psychosociale impact
• Verhoogde gevoeligheid voor uitdroging

Wat is vissenhuid of ichthyosis?

Vissenhuid of ichthyosis is een verzamelnaam voor ongeveer een twintigtal erfelijke huidaandoeningen, die worden gekarakteriseerd door een droge en schilferende huid met verdikking van de hoornlaag in de vorm van plakken of schubben. Door deze aandoening verliest de huid een beschermende barrière die vocht vasthoudt. De huid droogt daardoor uit en gaat kloofjes vertonen met dikke schilfers die loslaten. De aandoening dankt zijn naam aan het Griekse woord 'ichthys' dat vis betekent, omdat de huid lijkt op schubben.

Oorzaak vissenhuid

Er zijn verschillende vormen van ichthyosis. Deze berusten op specifieke stoornissen in de verhoorning van de cellen in de opperhuid, wat in de meeste gevallen komt door erfelijke afwijkingen. Het gaat om een enkelvoudig genetisch defect.

Soorten ichthyosis of vissenhuid

Sommige typen veroorzaken alleen een droge en schilferige huid. Andere typen veroorzaken ernstiger problemen. De meeste vormen van de ziekte zijn zeer zeldzaam. De twee minst zeldzame types zijn:

Ichthyosis vulgaris

Ichthyosis vulgaris komt het meeste voor en treft ongeveer 1 op de 400 mensen, gelijkelijk verdeeld over mannen en vrouwen. Hierbij ontbreekt het filaggrine-eiwit, wat helpt om de buitenste laag van de huid te vormen. Deze vorm van vissenhuid wordt overgeërfd volgens een autosomaal-dominant patroon: een van de ouders heeft de aandoening ook en voor elk volgend kind van dezelfde ouders is de kans op herhaling precies 50%

X-gebonden recessieve ichthyosis

Deze vorm treft ongeveer 1 op de 6,000 mensen, en komt alleen voor bij jongens en mannen. Hierbij ontbreekt het enzym steroïdsulfatase. Dit gen bevindt zich op het X-chromosoom. Het betreffende enzym speelt rol bij de verhoorning van huidcellen.

Vissenhuid of ichthyosis symptomen

Symptomen van ichthyosis vulgaris zijn onder meer:

• Droge, schilferige huid;
• Kleine schubben;
• Schubben zijn witgekleurd, vuilgrijs of bruin;
• Schilferige hoofdhuid;
• Diepe, pijnlijke scheurtjes in je huid.

De aandoening is vaak vooral ernstig op je ellebogen en onderbenen en kan in het bijzonder dik en donker zijn op de schenen. De meeste gevallen van ichthyosis vulgaris zijn mild, maar sommige kunnen ernstig zijn. De ernst van de symptomen kunnen sterk variëren tussen familieleden die de aandoening hebben. De symptomen verergeren vaak of zijn meer uitgesproken in een koude, droge omgeving en verbeteren vaak aanzienlijk in warme, vochtige omgevingen.

Onderzoek en diagnose

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek

De arts of dermatoloog kan vaak de diagnose stellen op grond van de huidverschijnselen en anamnese (vraaggesprek met de arts). Eventueel wordt onderzoek gedaan van gekweekte huidcellen, waarbij in de celkweek een enzym niet kan worden aangetoond. Microscopisch weefselonderzoek van een stukje huid (een biopt) heeft vaak geen toegevoegde waarde bij het stellen van de diagnose. Een specialistisch centrum kan desgewenst onderzoek doen naar het gendefect en erfelijkheidspatronen.

Differentiële diagnose

Er zijn een aantal huidaandoeningen die qua symptomen gelijkenis kunnen vertonen met ichthyosis vulgaris:

• allergisch contacteczeem;
• asteatotisch eczeem of craquelé-eczeem;
• atopisch eczeem;
• bijwerkingen door het gebruik van medicatie;
• harlekijn ichthyosis;
• impetigo (krentenbaard);
• irriterend contacteczeem;
• lamellaire ichthyosis;
• psoriasis vulgaris.

Behandeling van vissenhuid

Ichthyosis vulgaris kan niet worden genezen, zodat de behandeling zich richt op het verlichten van de klachten.

Lokale middelen

De basisbehandeling bestaat uit het dagelijks goed insmeren van de huid met vette crèmes of met een ureum of melkzuur bevattende crème. Deze maken de hoornlaag dunner, waardoor de huid minder snel uitdroogt. De ervaring van veel patiënten is het gebruik van badolie een gunstig effect kan hebben. Bij wat ernstiger vormen kan de arts een zal op basis van salicylzuur of propyleenglycol voorschrijven.

Orale medicatie

Bij wat ernstiger gevallen kan de arts een vitamine A afgeleide geneesmiddelen genaamd retinoïden voorschrijven. Bijwerkingen van de medicatie zijn onder meer oogontsteking en lipontsteking, en haaruitval.

Lichttherapie

Lichttherapie kan gunstige effecten hebben, alhoewel de effecten slechts van korte duur zijn.

Zelfzorgmaatregelen

Zelfzorgmaatregelen kunnen helpen bij het verbeteren van de klachten. Maatregelen die je kunt nemen zijn onder meer:

• Langdurig baden om de huid te verzachten. Gebruik een milde zeep. Wrijf de bevochtigd huid lichtjes met een ruwe spons of een puimsteen om de plakken te verwijderen
• Dep na het douchen of baden de huid droog met een handdoek zodat het vocht een beetje op de huid blijft.
• Breng een vochtinbrengende crème in na het baden of douchen terwijl de huid nog vochtig is van het baden. Kies een vochtinbrengende crème met ureum of propyleenglycol - chemische stoffen die helpen om de huid vochtig te houden. Vaseline is ook een goede keuze.
• Gebruik een product dat ureum, melkzuur of een lage concentratie van salicylzuur bevat en breng dit tweemaal daags aan.
• Gebruik een draagbare luchtbevochtiger voor in huis.

Prognose

Vissenhuid, of ichthyosis vulgaris, klinkt misschien intimiderend, maar de prognose is verre van somber. Hoewel deze huidaandoening je huid droog en schilferig maakt, betekent dat niet dat je ermee hoeft te worstelen zonder hoop. Met de juiste verzorging kun je je huid weer soepel, gehydrateerd en comfortabel houden. Laten we eens kijken naar wat je kunt verwachten!

Korte termijn

Na de diagnose kun je snel verlichting vinden. De oplossing? Hydratatie, hydratatie, en nog eens hydratatie! Door je huid regelmatig in te smeren met voedende crèmes en lotions die speciaal ontworpen zijn om vocht vast te houden, merk je al binnen enkele weken verschil. De droge, trekkerige huid begint te kalmeren en je voelt je al snel een stuk beter in je eigen vel. Het is geen magische oplossing, maar een eenvoudige routine kan wonderen doen.

Lange termijn

Ichthyosis vulgaris is een chronische aandoening, maar laat je niet ontmoedigen. Met een consistent huidverzorgingsritueel, zoals het dagelijks gebruik van vochtinbrengende crèmes en zachte exfoliërende producten, kun je de symptomen goed onder controle houden. Vooral tijdens de koudere maanden, wanneer je huid sneller uitdroogt, is het belangrijk om je routine trouw te blijven. Hoe meer liefde je je huid geeft, hoe soepeler en zachter ze blijft.

Ouder worden

Het goede nieuws? Voor veel mensen wordt ichthyosis vulgaris minder intens naarmate ze ouder worden. Wat begon als een hardnekkige huid in je kindertijd, kan geleidelijk verminderen naarmate je volwassen wordt. Hoewel de aandoening niet volledig verdwijnt, kunnen de symptomen een stuk milder worden, vooral als je je huid goed verzorgt en beschermt tegen uitdroging.

Complicaties voorkomen

Als je je huid niet goed verzorgt, kan ichthyosis vulgaris leiden tot complicaties zoals pijnlijke scheurtjes of zelfs infecties. Dat wil je natuurlijk voorkomen! Zorg dus altijd voor voldoende hydratatie en gebruik producten die je huidbarrière versterken. Met een beetje aandacht en zorg kun je voorkomen dat de aandoening je dagelijks leven beïnvloedt.

Complicaties

Sommige mensen met ichtyosis kunnen last krijgen van één van de volgende complicaties:

Oververhitting

In zeldzame gevallen kan de verdikte hoornlaag interfereren met zweten, waardoor het lichaam minder goed kan afkoelen. Bij sommige mensen kan juist overmatig zweten (hyperhidrosis) optreden.

Secundaire infectie

Huidkloofjes en scheurvorming kunnen leiden tot secundaire bacteriële infecties.

Beperkte beweging door strakke huid

Bij ernstige gevallen van ichthyosis kan de huid zo strak en droog worden dat het moeilijk wordt om bepaalde lichaamsdelen soepel te bewegen. De huid kan rond de gewrichten, zoals de ellebogen en knieën, stijf en strak aanvoelen, waardoor bewegingen pijnlijk en beperkt kunnen worden. Dit kan je dagelijkse activiteiten, zoals wandelen of iets optillen, bemoeilijken.

Oogproblemen

De huid rondom de ogen kan ook worden aangetast door ichthyosis. Wanneer de huid extreem droog en strak wordt, kunnen de oogleden moeilijker sluiten. Dit kan leiden tot droge ogen, irritatie, en in sommige gevallen zelfs beschadiging van het hoornvlies. Het onvermogen om de ogen goed te beschermen tegen uitdroging kan ervoor zorgen dat het comfort van je ogen verslechtert en dat je een verhoogd risico loopt op ooginfecties.

Slaapproblemen

De constante jeuk en het gevoel van een strakke, schilferige huid kunnen het moeilijk maken om ’s nachts goed te slapen. Veel mensen met ichthyosis ervaren slaapproblemen omdat de huid zo droog en geïrriteerd is dat ze moeite hebben om een comfortabele slaaphouding te vinden. Gebrek aan slaap kan vervolgens je algehele welzijn beïnvloeden, wat leidt tot vermoeidheid, prikkelbaarheid en een verzwakt immuunsysteem.

Psychosociale impact

De zichtbare aard van ichthyosis, met droge, schilferige huid die vaak moeilijk te verbergen is, kan ook een emotionele tol eisen. Mensen met ichthyosis kunnen zich onzeker voelen over hun uiterlijk, wat kan leiden tot lage zelfwaardering en sociale terughoudendheid. Vooral in situaties waarin je huid zichtbaar is, zoals tijdens warme zomerdagen, kan dit een negatieve impact hebben op je zelfvertrouwen en je sociale leven.

Verhoogde gevoeligheid voor uitdroging

Omdat de huidbarrière bij mensen met ichthyosis verzwakt is, kan je huid sneller vocht verliezen dan normaal. Hierdoor ben je gevoeliger voor uitdroging of dehydratie, vooral in droge klimaten of tijdens koude, winderige dagen. Uitdroging van de huid kan de symptomen van ichthyosis verergeren, waardoor de cyclus van droogheid, schilfering en irritatie voortduurt.

Lees verder

• Huidaandoeningen A-Z: symptomen, oorzaak en behandeling
• Droge huid: oorzaken & behandeling schilferige huid met jeuk
• Bultjes op bovenarmen, bovenbenen, voorhoofd, wangen, billen
• Eczeem (soorten eczeem): symptomen, oorzaak en behandeling
• Uitslag in het gezicht: op de wangen, kin, neus en voorhoofd