Dermografisme (urticaria factitia): symptomen en behandeling

Dermografisme verwijst naar het verschijnsel dat er na wrijven of krabben over de huid met je nagel of achterkant van een balpen, een verheven jeukende streep zichtbaar wordt. Dermografisme is een overgevoeligheidsverschijnsel, waarbij galbulten opgewekt worden. Deze verhevenheid verschijnt binnen 10 minuten na wrijven of krabben en na 30 minuten tot 3 uur vervaagt deze weer. Deze aandoening wordt ook dermografische urticaria of urticaria factitia genoemd. Ongeveer 5 procent van de mensen heeft dermografisme, en het komt het meest voor bij oudere kinderen en jongvolwassenen. Normaal ontstaan bij krassen lichtrode niet verheven strepen. Bij dermografisme daarentegen ontstaan verhevenheden die langer aanhouden. Er is geen remedie voor deze aandoening, maar de symptomen houden ook niet lang aan. Dermografisme wordt meestal behandeld met antihistaminica om jeuk en algeheel ongemak te verminderen. Zeldzame gevallen vereisen een meer specialistische medische behandeling van een dermatoloog.

• Wat is dermografisme?
• Synoniemen
• Symptomen van dermografisme
• Huidklachten
• Duur
• Verergering van klachten
• Oorzaak van dermografisme
• Risicofactoren
• Onderzoek en diagnose
• Vraaggesprek
• Huidtest
• Behandeling van dermografisme
• Medicijnen
• Zelfzorgmaatregelen
• Alternatieve behandelingen
• Leefstijlveranderingen
• Prognose en vooruitzichten
• Preventie
• Casus: Dermografisme
• Patiënt
• Presentatie
• Onderzoek door de huisarts
• Behandeling
• Advies
• Prognose
• Preventie

Wat is dermografisme?

Dermografisme is een huidaandoening die in de Angelsaksische literatuur ook bekend staat als 'skin writing'. Wanneer mensen met dermografisme lichtjes op hun huid krabben, verschijnt er een jeukende rode plek. Deze vlekken verdwijnen meestal binnen 30 minuten tot enkele uren nadat ze de kop opstaken. Je kunt als het ware op je huid schrijven en woorden schrijven of afbeeldingen creëren, zoals duidelijk op de afbeelding te zien is.

De oorzaak van dermografisme is anno 2024 onbekend, maar bij sommige mensen kan deze uitgelokt worden door infecties, emotionele klachten of medicijnen zoals penicilline. De meeste mensen met dermografisme zoeken geen behandeling. Als je de aandoening als hinderlijk ervaart, kan de huisarts antihistaminica voorschrijven.

Synoniemen

Dermografisme staat ook bekend als:

• dermografische urticaria
• urticaria factitia

Dermografisme moet niet verward worden met 'dermatografie', een medische tatoeagemethode om zowel kleurstoffen of vloeistoffen en medicijnen in de huid aan te brengen.

Symptomen van dermografisme

Huidklachten

Symptomen van dermografisme treden op wanneer je huid wordt bekrast. Het gaat hierbij om een variant van galbulten. De symptomen van dermatografie kunnen bestaan uit zijn:

• roodheid
• verhevenheden of verhoogde markeringen op de huid
• jeuk
• zwelling of ontsteking

Duur

Ongeveer binnen 10 minuten na wrijven of krabben ontstaat een jeukende verhevenheid, welke gemiddeld na 30 minuten tot 3 uur weer vervaagt. In zeldzame gevallen duren de symptomen een dag of langer. De toestand van de dermografie zelf kan echter maanden of jaren aanhouden.

Verergering van klachten

Symptomen kunnen ook verergeren bij extreme temperaturen. Heet en koud weer, maar ook droog weer kan de incidentie van dermografisme vergroten. Warme douches, baden en sauna's kunnen ook de symptomen verergeren.

Oorzaak van dermografisme

De exacte oorzaak van dermografisme is anno 2024 niet bekend. Het kan worden veroorzaakt door een allergische reactie, maar er is geen specifiek allergeen geïdentificeerd. Simpele dingen kunnen symptomen van dermografisme veroorzaken. Wrijven van je kleren of beddengoed kan bijvoorbeeld je huid irriteren. Soms wordt dermografisme voorafgegaan door een infectie (zoals een verkoudheid of griepje), emotionele klachten of medicijnen, zoals penicilline.

Risicofactoren

Hoewel de oorzaak niet bekend is, zijn er vermoedelijke risicofactoren voor dermografisme. Deze zijn:

• een droge huid
• het hebben een voorgeschiedenis van huidontsteking (dermatitis)
• leeftijd: jongvolwassene zijn
• frequente krassen op de huid hebben door bijvoorbeeld werk, sport of andere activiteiten
• een schildklieraandoening hebben
• een zenuwaandoening of een interne ziekte hebben die een jeukende huid veroorzaakt

Ongeveer 3 procent van de volwassenen heeft enige vorm van dermatitis. Dermografisme komt vaak voor in deze categorie, hoewel de schattingen iets hoger zijn. Kinderen zijn over het algemeen vatbaarder voor dermatitis, terwijl tieners en jongvolwassenen een grotere kans hebben om dermografisme te ontwikkelen.

Onderzoek en diagnose

Vraaggesprek

Je huisarts zal waarschijnlijk een aantal vragen stellen, waaronder:

• Wanneer begonnen de symptomen?
• Zijn de symptomen voorafgegaan door een ziekte of een nieuw medicijn?
• Hoe ernstig zijn de symptomen?
• Heb je een droge huid of andere huidaandoeningen?
• Helpt iets tegen je symptomen?
• Zijn er factoren die je symptomen erger maken?

Huidtest

Dermografisme wordt gediagnosticeerd met een huidtest. De arts zal waarschijnlijk een tongspatel gebruiken en deze lichtjes over een deel van je huid schrapen om te zien of er de kenmerkende verhevenheden optreden. Er is geen bloedonderzoek of beeldvormend onderzoek vereist om deze aandoening te diagnosticeren.

Behandeling van dermografisme

Medicijnen

Dermografisme reageert goed op antihistaminica, welke het stofje histamine remmen. Het is dan wel zaak om deze middelen dagelijks te nemen, anders heeft het geen zin. Verder is het belangrijk om huidaandoeningen die jeuk veroorzaken goed te behandelen, zoals een droge huid of eczeem. Dit voorkomt dat je gaat krabben, wat dermografisme kan uitlokken. Voorts is bekend dat blootstelling aan zonlicht de huid minder minder gevoelig maakt en daarom wordt weleens lichttherapie geprobeerd bij mensen die niet goed reageren op antihistaminica.

Zelfzorgmaatregelen

De volgende zelfzorgmaatregelen zijn zinvol:

• Krab zo weinig mogelijk;
• Voorzichtig afdrogen (na douchen of baden niet wrijven maar deppen);
• Draag geen strakke kleding dragen.

Alternatieve behandelingen

Alternatieve remedies kunnen ook verlichting bieden bij dermografisme. Remedies die rechtstreeks op de huid worden aangebracht, lijken het meeste effect te sorteren. Deze zijn

• colloïdale havermout
• tea tree olie
• aloë vera

Leefstijlveranderingen

Stressmanagement kan ook het risico op opflakkeringen van dermografisme te verminderen. Ontspanningsoefeningen kunnen stress helpen verminderen. Regelmatige lichaamsbeweging kan ook de endorfines in de hersenen stimuleren, die op hun beurt stress kunnen voorkomen.

Prognose en vooruitzichten

Hoewel de symptomen van dermografisme niet lang duren, kan de aandoening zelf jaren aanhouden. Dit betekent dat je er herhaaldelijk last van kunt krijgen als je over je huid krabt, te strakke kleding draagt, etc.. Dermografisme kan evenwel vanzelf overgaan, soms na enkele maanden maar het kan ook vele jaren duren.

Preventie

Ondanks het ongemak dat dermografisme kan veroorzaken, kunnen de negatieve reacties voorkomen worden. Overweeg de volgende veranderingen in levensstijl en preventieve maatregelen:

• Vermijd jeukende kleding en beddengoed. Wol en synthetische materialen zijn veelvoorkomende irriterende stoffen voor de huid. Katoenen en linnen kleding irriteren niet.
• Gebruik zeep zonder geur. Deze toegevoegde chemicaliën en kleurstoffen kunnen je huid jeuken.
• Neem koele of lauwe douches.
• Gebruik een luchtbevochtiger tijdens droge maanden in de winter.
• Bevochtig je huid dagelijks. Gebruik voor de beste resultaten binnen enkele minuten na het baden een vochtinbrengende lotion of crème.
• Vermijd krassen op je huid indien mogelijk. Het behandelen van een jeukende huid kan helpen krassen te voorkomen.
• Beheer je stress. Lichaamsbeweging, voldoende slaap en ontspanningsoefeningen kunnen een stressvolle levensstijl verlichten.

Casus: Dermografisme

Patiënt

Mark, 28 jaar, accountant.

Presentatie

Mark merkte op dat zijn huid snel rood en gezwollen werd na lichte wrijving of krabben. De zwelling en roodheid verdwenen meestal binnen 30 minuten.

Onderzoek door de huisarts

Bij lichamelijk onderzoek werd een striem op zijn huid getrokken met een stomp voorwerp. Binnen enkele minuten verscheen er een verheven, rode lijn. De diagnose: dermografisme (urticaria factitia).

Behandeling

• Antihistaminica: Dagelijkse inname om symptomen te verminderen.
• Vermijden van triggers: Zachte kleding dragen en plotselinge temperatuursveranderingen vermijden.

Advies

• Geduld: Symptomen kunnen maanden tot jaren aanhouden, maar zijn vaak beheersbaar.
• Stressmanagement: Stress kan symptomen verergeren. De arts beveelt ontspanningstechnieken aan.

Prognose

Mark kon zijn symptomen effectief beheersen met antihistaminica en aanpassingen in zijn dagelijks leven. Zijn huidreacties werden minder frequent en minder ernstig.

Preventie

Preventieve maatregelen:

• Vermijden van strakke kleding.
• Regelmatige huidverzorging.
• Voorkomen van overmatige huidirritatie.

Lees verder

• Huidaandoeningen A-Z: symptomen, oorzaak en behandeling
• Galbulten (netelroos): symptomen, oorzaak en behandeling
• Netelroos (galbulten, urticaria): symptomen en oorzaken
• Urticaria: rode jeukende bultjes op huid, buik, armen, benen
• Huiduitslag: oorzaken en behandeling van uitslag op de huid