Podoconiose: Ziekte met zwelling, pijn en jeuk van voet

Podoconiose (letterlijk vertaald: stofziekte van de voet) is een tropische ziekte die optreedt bij patiënten die langdurig zijn blootgesteld aan de rode kleibodem van vulkanische oorsprong. Deze progressieve, niet-infectieuze ziekte gaat gepaard met diverse symptomen zoals jeuk, voetpijn en een zwelling van de voet. De niet-besmettelijke ziekte veroorzaakt niet alleen lichamelijke symptomen maar ook een sociaal stigma voor de patiënt, hetgeen leidt tot een verminderde kwaliteit van leven. De aandoening is te behandelen door middel van zorgvuldige hygiëne, verbandmiddelen, en het steeds dragen van beschermende schoenen en sokken.

• Synoniemen van podoconiose
• Epidemiologie
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Genetische factoren
• Blootstelling van voeten aan irriterende grond
• Armoede
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie
• Praktische omgangstips bij podoconiose
• Behandeling en preventie van voetproblemen
• Levensstijl en zelfzorg
• Misvattingen rond podoconiose
• Podoconiose is alleen een probleem voor mensen die in Afrika wonen
• Podoconiose kan alleen worden behandeld met medicijnen
• Podoconiose is te genezen met een eenmalige behandeling
• Podoconiose wordt altijd veroorzaakt door een infectie
• Mensen met podoconiose hebben altijd ernstige zwellingen en ontstekingen
• Podoconiose komt alleen voor bij mensen die geen toegang hebben tot gezondheidszorg
• Als je eenmaal podoconiose hebt, kun je niet meer werken of normaal functioneren

Synoniemen van podoconiose

'Endemische niet-filariële elefantiasis' en een 'bemoste voet' zijn synoniemen voor podoconiose.

Epidemiologie

Podoconiose komt voor in gebieden in Afrika, Midden-Amerika en Noordwest-India. In ten minste tien Afrikaanse landen is podoconiose endemisch. Podoconiose is enkel aanwezig in gebieden die zich minimaal duizend meter boven zeeniveau bevinden en een jaarlijkse neerslag hebben van meer dan duizend millimeter. Wereldwijd lijden circa vier miljoen mensen aan de verwaarloosbare tropische ziekte (Ethiop Med J., 2017).

Oorzaken

Podoconiose wordt veroorzaakt door langdurige blootstelling aan vulkanische rode kleigrond. De mineralen in deze grond dringen de huid binnen bij gevoelige personen en veroorzaken ernstige jeuk en pijn. Deze mineralen worden opgenomen door witte bloedcellen en veroorzaken ontstekingen, wat leidt tot een verdikking van littekenweefsel en zwelling in de onderste ledematen.

Risicofactoren

Verschillende factoren verhogen het risico op het ontwikkelen van podoconiose:

Genetische factoren

Veranderingen in de HLA-DQA1-, HLA-DQB1- en HLA-DRB1-genen zijn mogelijk betrokken bij het ontstaan van podoconiose.

Blootstelling van voeten aan irriterende grond

Cumulatieve blootstelling van de blote voeten aan irriterende grond draagt bij aan de aandoening. De mineralen in de grond dringen de huid binnen, veroorzaken ernstige jeuk (voetenjeuk) en pijn. Deze mineralen worden opgenomen door witte bloedcellen, wat leidt tot ontstekingen en een verdikking van littekenweefsel, met zwelling en huidzweren in de onderste ledematen.

Armoede

Patiënten die lijden aan armoede en onvoldoende toegang hebben tot water voor de voethygiëne lopen een verhoogd risico op podoconiose.

Symptomen

Zwelling

Podoconiose is een vorm van lymfoedeem die de onderste ledematen aantast. De ziekte blijft meestal tien tot twintig jaar onopgemerkt en veroorzaakt dan geleidelijk symptomen. De ziekte veroorzaakt bijna altijd een zwelling van beide onderbenen, al is deze zwelling meestal asymmetrisch. Ofwel is er sprake van een zachte en vloeibare zwelling (waterzak-type) of een hard en fibrotisch 'leerachtig' type, waarbij vaak meerdere harde huidknobbels ontstaan. De fibrotische vorm van de zwelling van de onderste ledematen kan leiden tot acute episodes van lymfadenitis (ontsteking van de lymfeklieren).

Andere afwijkingen

Daarnaast komen tal van afwijkingen voor zoals:

• bloktenen en spreiding de voorvoet, waardoor de grote tenen tegen elkaar stoten.
• een ruw huidoppervlak
• jeuk en/of een branderig gevoel aan de voeten en de onderste ledematen
• knobbeltjes op de voeten en tenen
• korstvorming
• misvorming van de voeten, enkels en benen
• onderste ledematen zijn veel groter en vele kilo’s zwaar dan normaal
• verhoogde huidruggen
• voetpijn
• zweren aan de voeten (voetzweren)

Lymfoedeem start in de voeten en loopt proximaal door de onderste extremiteit. De zwelling stopt meestal voor de lies. De geslachtsorganen zijn in tegenstelling tot parasitaire elefantiasis (verdikking en verharding van de huid) zelden getroffen.

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen die op podoconiose kunnen wijzen, zijn onder andere:

• Onverklaarbare en aanhoudende zwelling van de voeten en enkels.
• Ernstige jeuk en pijn in de voeten.
• Aanwezigheid van huidknobbels en zweren die niet genezen.
• Aanhoudende, progressieve vergroting van de onderste ledematen.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van podoconiose wordt gesteld op basis van de symptomen, de medische en persoonlijke geschiedenis van de patiënt en door andere oorzaken van lymfadenitis uit te sluiten. Er kunnen ook huidbiopten worden afgenomen om de diagnose te bevestigen.

Behandeling

De behandeling van podoconiose omvat:

• Het dragen van schoenen en sokken om de blootstelling aan irriterende grond te minimaliseren.
• Het regelmatig verzorgen van de voeten met schoonmaken en het aanbrengen van vochtinbrengende crème om de barrièrefunctie van de huid te verbeteren.
• Het dragen van een drukverband op de getroffen gebieden.
• In ernstige gevallen kan het nodig zijn om het aangetaste ledemaat minimaal achttien uur per dag in hoogstand te plaatsen.

Prognose

Podoconiose resulteert in een progressieve zwelling en misvorming van de ledematen. Onbehandelde patiënten ervaren doorgaans constant pijn en ongemak en kunnen lijden aan chronische infecties. De ziekte heeft een aanzienlijke invloed op de kwaliteit van leven van de patiënt, vooral door de sociale stigma en het lichamelijk ongemak.

Complicaties

Mogelijke complicaties van podoconiose zijn onder andere:

• Secundaire bacteriële infecties, die behandeld moeten worden met antibiotica.
• Acute aanvallen van lymfadenitis, gekenmerkt door koorts, pijn, warmte aan de ledematen, gevoelige lymfeklieren in de hals en verdere zwelling van de ledematen.
• Verhoogde mentale problemen en depressie door de sociale en fysieke impact van de aandoening.

Preventie

Er is momenteel geen gegarandeerde manier om podoconiose te voorkomen. Mensen moeten echter altijd schoeisel en sokken dragen, en zorgen voor een goede vloerbedekking in huis om het risico op blootstelling aan irriterende grond te minimaliseren. Het handhaven van een goede voethygiëne is cruciaal.

Praktische omgangstips bij podoconiose

Behandeling en preventie van voetproblemen

Podoconiose is een aandoening waarbij langdurige blootstelling aan irritante stoffen in de bodem, vaak in tropische gebieden, leidt tot zwelling, pijn en jeuk in de voeten. De belangrijkste behandeling is het verminderen van de blootstelling aan de irriterende stoffen door schone, droge sokken en schoenen te dragen.

Patiënten moeten hun voeten regelmatig wassen en verzorgen om infecties te voorkomen. Het gebruik van anti-schimmelcrèmes kan helpen als er een risico op schimmelinfecties is. Het dragen van beschermende schoenen die de voeten volledig bedekken, kan de belasting van de voet helpen verminderen. In sommige gevallen kan een operatie nodig zijn om de verwaarloosde zwelling te verminderen.

Levensstijl en zelfzorg

Naast medische behandeling is het belangrijk om preventieve maatregelen te nemen, zoals het vermijden van blootsvoets lopen in gebieden die mogelijk besmet zijn met irriterende stoffen. Patiënten moeten zich regelmatig laten controleren op complicaties, zoals infecties of verergering van de zwelling, zodat ze tijdig behandeld kunnen worden.

Gezondheidseducatie voor de patiënt en diens omgeving is essentieel om de ziekte beter te begrijpen en de juiste zorgmaatregelen te nemen.

Misvattingen rond podoconiose

Podoconiose is een aandoening die voornamelijk voorkomt in tropische gebieden en wordt veroorzaakt door langdurige blootstelling aan bepaalde mineralen in de grond. Er bestaan echter verschillende misvattingen over deze ziekte die de bewustwording en behandeling ervan kunnen belemmeren.

Podoconiose is alleen een probleem voor mensen die in Afrika wonen

Hoewel podoconiose vaker voorkomt in tropische gebieden zoals Afrika, komt de aandoening ook voor in andere delen van de wereld, zoals Azië en Zuid-Amerika. Het wordt veroorzaakt door contact met bepaalde mineralen in de bodem, die kunnen leiden tot ontstekingen en zwellingen in de benen.

Podoconiose kan alleen worden behandeld met medicijnen

Hoewel medicijnen, zoals ontstekingsremmers, nuttig kunnen zijn in de behandeling van podoconiose, is het vaak effectiever om de aandoening te behandelen met gezonde voeding, het dragen van beschermende kleding en het regelmatig reinigen van de voeten. Het vermijden van langdurige blootstelling aan verontreinigde grond kan ook helpen om de symptomen te verminderen.

Podoconiose is te genezen met een eenmalige behandeling

Podoconiose is een chronische aandoening die vereist dat patiënten voortdurend aandacht besteden aan hun voeten en het vermijden van risicofactoren. Er is geen permanente genezing, maar de symptomen kunnen worden beheerd met een langdurige behandelingsaanpak.

Podoconiose wordt altijd veroorzaakt door een infectie

In tegenstelling tot veel andere tropische aandoeningen, zoals tropische infectie, wordt podoconiose niet veroorzaakt door een infectie, maar door de blootstelling aan bepaalde stoffen in de bodem. Dit maakt het anders dan veel andere huidaandoeningen die vaak geassocieerd worden met virussen of bacteriën.

Mensen met podoconiose hebben altijd ernstige zwellingen en ontstekingen

Hoewel zwelling en ontsteking van de benen een veelvoorkomend symptoom van podoconiose zijn, kunnen de symptomen variëren van mild tot ernstig. Sommige mensen ervaren alleen lichte symptomen die eenvoudig te beheren zijn, terwijl anderen ernstigere zwellingen en pijn kunnen hebben die medische interventie vereisen.

Podoconiose komt alleen voor bij mensen die geen toegang hebben tot gezondheidszorg

Podoconiose kan zich ontwikkelen bij mensen in zowel stedelijke als landelijke gebieden, ongeacht de toegang tot gezondheidszorg. De aandoening is sterk gerelateerd aan de omgeving en de blootstelling aan bepaalde stoffen in de bodem, niet aan het al dan niet beschikbaar zijn van medische zorg.

Als je eenmaal podoconiose hebt, kun je niet meer werken of normaal functioneren

Hoewel podoconiose de mobiliteit kan beïnvloeden, kunnen mensen met de aandoening vaak een normaal leven leiden door effectieve zelfzorg en medische behandeling. Het dragen van stevige schoenen en het zorgen voor een evenwichtig voedingspatroon kan helpen om de symptomen te beheersen en de levenskwaliteit te verbeteren.

Lees verder

• Jeukende voeten: Oorzaak van jeuk aan de voet
• Brandende voeten: Oorzaken van branderige, hete voeten
• Gezwollen enkels en voeten: Oorzaken en behandelingen
• Voetpijn: Oorzaken van pijnlijke voet of pijn aan voeten