Papillitis: symptomen en behandeling ontstoken papillen
Papillitis betekent 'ontsteking van een papil' oftewel papilontsteking. Tijdelijke linguale papillitis duidt op ontsteking van de smaakpapillen op de tong. Symptomen zijn rode of witte bultjes op de tong en pijn. Linguale papillitis is een veel voorkomende pijnlijke ontstekingsaandoening van een of meerdere fungiforme papillen op de tong. De fungiforme papillen zijn kleine, paddenstoelvormige papillen met een roze tot dieprode kleur, wat we gewoonlijk de 'smaakpapillen' noemen. Hoewel de oorzaak van papilitis anno 2024 nog niet met zekerheid bekend is, ontstaat het waarschijnlijk als gevolg van lokaal trauma (wrijven, schrapen of bijten), maar mogelijk dat het ook kan ontstaan als reactie op bepaalde voedingsmiddelen. Ontstoken papillen zijn niet besmettelijk en het ongemak is relatief gering. Meestal genezen deze laesies binnen een paar dagen zonder behandeling.
Wat is papillitis?
Papillitis duidt op ontstoken papillen. Er is heel weinig geschreven over papillitis in wetenschappelijke artikelen of studieboeken. Het is anno 2024 niet helemaal duidelijk wat de oorzaak is. Mogelijke oorzaken zijn: stress, maag-darmproblemen, menstruatie, zuur of gekruid voedsel, roken en lokaal trauma van de
tong. Bij papillitis zijn kleine, witte bultjes op de basis van de tong zichtbaar. Ontstoken papillen is een onschadelijk probleem, zonder verdere complicaties.
Kleine, paddenstoelvormige papillen
Fungiforme papillen zijn kleine, paddenstoelvormige papillen op het oppervlak van de tong. Fungiforme papillen bevatten smaakpapillen, temperatuurreceptoren en hebben een goede bloedtoevoer. Daarom hebben ze een dieprode kleur. Ze zijn verspreid over de bovenkant en zijkanten van de tong, voornamelijk naar de punt toe. Meestal zijn ze niet duidelijk te zien, omdat ze plat en roze tot dieprood zijn.
Mannen en vrouwen
Het aantal en de grootte van fungiforme papillen varieert. Vrouwen hebben meer fungiforme papillen dan mannen en ze worden nog talrijker na de overgang. Zenuwbeschadiging kan resulteren in een verminderd aantal fungiforme papillen en verminderde smaaksensatie. Fungiforme papillen kunnen in een aantal omstandigheden duidelijk te zien zijn, waarvan de '
aardbeitong' bij roodvonk het bekendst is.
Wie krijgen er last van ontstoken papillen?
Klassieke papillitis
Klassieke papillitis treft meer dan 50% van de bevolking op enig moment in het leven. Het lijkt het meest voor te komen bij jonge vrouwen, maar alle leeftijdsgroepen kunnen het krijgen De meest waarschijnlijke oorzaak van ontstoken papillen is lokale irritatie of trauma aan een fungiforme papil. Er zijn echter veel andere mogelijke triggers gesuggereerd waaronder stress, hormoonschommelingen, gastro-intestinale klachten en specifieke voedingsmiddelen.
Fungiforme papillaire glossitis (glossitis betekent
tongontsteking) komt voor bij mensen met een voorgeschiedenis van
eczeem,
astma of
hooikoorts. Het heeft veel weg van 'gewone' papillitis.
Eruptieve linguale papillitis
Eruptieve linguale papillitis wordt waarschijnlijk veroorzaakt door een virus en treft vooral (jonge) kinderen.
Symptomen van ontstoken papillen
Rode of witte bultjes op de tong
De symptomen van papillitis of ontstoken papillen zijn:
- rode of witte gezwollen bultjes op de tong
- deze bultjes lijken op puistjes lijken
- de bultjes kunnen pijnlijk zijn, zelfs als je niet eet of drinkt
- soms brandende sensaties
- soms jeukende sensaties
- soms tintelingen in je tong
Het kan ook zijn dat je helemaal geen last hebt van andere symptomen afgezien van de bultjes op de tong.
Eruptieve linguale papillitis
Als papillitis gepaard gaan met andere symptomen, kun je last krijgen van eruptieve linguale papillitis. Eruptieve linguale papillitis heeft dezelfde opvallende rode of witte pijnlijke bultjes, maar wordt mogelijk veroorzaakt door een virus. Dit betekent dat het besmettelijk is. Het gaat gepaard met
gezwollen klieren en
koorts en komt het meest voor bij kinderen. Deze vorm van papillitis kan tot twee weken duren voordat genezing is ingetreden, in plaats van een paar dagen bij de klassieke vorm.
Puntje van de tong
Acute papillitis beïnvloedt in het algemeen het puntje van de tong, hetzij in een geïsoleerd gebied of aan beide zijden. De bultjes kunnen verschijnen in de normale kleur van de tong, of ze kunnen rood, wit of geel zijn. De aandoening komt plotseling op, waardoor acute
pijn, een brandend gevoel, tinteling of jeuk ontstaat. Het kan ook een
droge mond, eetproblemen en ongemak veroorzaken tijdens het eten van warm voedsel. De ontsteking en symptomen kunnen variëren van een paar uur tot een paar dagen tot enkele weken, afhankelijk van het geval.
Gewone papillitis versus eruptieve linguale papillitis
Als je bijkomende symptomen ervaart, kan dit duiden op eruptieve linguale papillitis. De bultjes op de tong bij eruptieve linguale papillitis zien er mogelijk hetzelfde uit als bij 'gewone' papillitis. Eruptieve linguale papillitis verschilt op de volgende manieren van klassieke papillitis:
- het kan tot 2 weken duren
- het kan worden veroorzaakt door een virus
- het is besmettelijk
- het kan gezwollen klieren veroorzaken
- het kan gepaard gaan met koorts
- het komt vaker voor bij kinderen dan bij volwassenen
Oorzaken van papillitis
Anno 2024 is niet precies bekend wat de oorzaak is van beide soorten papillitis. Wel is bekend dat ze vaker voorkomen bij mensen die veel zeer zure voedingsmiddelen (inclusief fruit en groenten) en suikerhoudend voedsel consumeren. Andere mogelijke oorzaken zijn:
- overmatige stress, wat een ontstekingsreactie kan veroorzaken
- trauma, bijvoorbeeld door het bijten op je tong of verbranden van de tong
- pittig voedsel eten
- problemen met de spijsvertering, waaronder obstipatie
- voedselallergie
Papillitis wordt beschouwd als een ontstekingsziekte. De onderliggende oorzaken van de aandoening blijven onduidelijk. Hoewel de ontstaanswijze van de aandoening slecht begrepen wordt, is de aandoening goedaardig en leidt het niet tot complicaties.
Wanneer huisarts raadplegen?
Bij aanhoudende of vaak terugkerende papillitis is het verstandig een afspraak te maken met je huisarts of tandarts. Raadpleeg ook in de volgende gevallen een arts:
- de bultjes gaan niet vanzelf weg binnen een week
- papillitis komt regelmatig terug
- de aangedane plek is erg pijnlijk
- de plek bloedt bij aanraking
Onderzoek en diagnose
Je huisarts (of tandarts) onderzoekt de
bultjes op de tong en zal ze waarschijnlijk diagnosticeren op basis van het uiterlijk. Als de arts niet zeker weet of de bult op papillitis duidt of een andere aandoening, dan kan hij een biopsie nemen om te testen op een differentiële diagnose. Dit gebeurt onder plaatselijke verdoving. De arts verwijdert dan een klein deel van de bult om het te onderzoeken onder een microscoop.
Behandeling van papillitis
Papillitis verdwijnt meestal vanzelf na 2 of 3 dagen. Behandeling van papillitis bestaat uit de volgende zelfzorgmaatregelen:
- spoelen en gorgelen met zout water (of met zuiveringszout)
- minstens twee keer per dag je tanden poetsen, flossen en tanden stoken en mondwater gebruiken (op basis van zuiveringszout) om de mond van schadelijke bacteriën te ontdoen
- het vermijden van zure of gekruide voedingsmiddelen
In geval van pijn kan
paracetamol helpen.
Prognose en vooruitzichten
Hoewel papillitis pijnlijk kan zijn, lossen de bultjes vaak vrij snel op na het verschijnen ervan, zonder enige vorm van behandeling. Zelfzorgmaatregelen kunnen helpen bij het verlichten van de klachten.
Complicaties
Papillitis is over het algemeen een milde en zelflimiterende aandoening. Desalniettemin kunnen er in zeldzame gevallen complicaties optreden, vooral wanneer de onderliggende oorzaak niet wordt aangepakt of wanneer de ontsteking herhaaldelijk terugkeert.
Chronische Papillitis
Bij sommige mensen kan papillitis chronisch worden, wat betekent dat de ontsteking vaker terugkeert of langer aanhoudt dan normaal. Dit kan leiden tot langdurig ongemak en een grotere gevoeligheid voor verdere irritaties. Chronische papillitis kan worden veroorzaakt door aanhoudende irritatie van de tong, zoals het voortdurend bijten op de tong of het gebruik van schurende tandpasta’s.
Infecties
Papillitis is op zichzelf niet besmettelijk. Open of beschadigde papillen kunnen evenwel een toegangspoort vormen voor bacteriën of virussen, wat kan leiden tot secundaire infecties. In zeldzame gevallen kan een bacteriële infectie in de mond zich verspreiden naar andere delen van de mondholte of zelfs naar de keel, wat de behandeling ingewikkelder maakt en medische interventie noodzakelijk kan maken.
Smaakverlies
In gevallen waar de papillitis ernstig of aanhoudend is, kan er tijdelijk verlies van smaak optreden. Dit komt doordat de ontstoken papillen minder goed functioneren. Hoewel dit verlies meestal tijdelijk is en herstelt zodra de ontsteking afneemt, kan het storend zijn voor de eetervaring en kan het herstel langer duren als de papillen regelmatig geïrriteerd raken.
Ongemak bij eten en praten
Papillitis veroorzaakt doorgaans slechts mild ongemak. Toch kunnen sommige mensen moeite hebben met eten of praten wanneer de papillen ontstoken zijn. Heet, gekruid of zuur voedsel kan de pijn verergeren, wat kan leiden tot verminderde eetlust of zelfs gewichtsverlies bij ernstige gevallen van pijn.
Preventie
Hieronder staan enkele tips om papillitis te voorkomen en je tong gezond te houden:
Voorkom tongtrauma
Probeer te vermijden dat je per ongeluk op je tong bijt tijdens het eten en wees voorzichtig tijdens het poetsen van je tong. Laat scherp of ruw voedsel links liggen om je papillen niet te irriteren.
Kies voor zachte tandpasta
Gebruik tandpasta’s en mondwater die niet te schurend zijn en vermijd producten met agressieve ingrediënten. Zachte tandpasta’s helpen je om je tong vriendelijk te behandelen.
Wees slim met wat je eet
Hete, pittige, zure of zoute voedingsmiddelen kunnen je papillen flink irriteren. Als je merkt dat je tong gevoelig is, eet deze dingen dan met mate of vermijd ze tijdelijk om problemen te voorkomen.
Houd je mond schoon
Goede mondhygiëne is key. Poets regelmatig, flos en gebruik een tongschraper om bacteriën en voedselresten die je papillen kunnen irriteren weg te halen. Zo help je je mond fris en gezond te blijven.
Drink genoeg water
Zorg dat je gehydrateerd blijft. Als je te weinig drinkt, kan je mond droog aanvoelen en worden je papillen gevoeliger. Drink dus genoeg water om je tong in topvorm te houden.
Vermijd kauwen op harde voorwerpen
Kauw niet op harde dingen zoals pennen of ijsblokjes. Dit kan je papillen beschadigen en de kans op ontstekingen vergroten. Wees bewust van deze gewoontes en geef je tong wat rust.
Lees verder