Papillitis: symptomen en behandeling ontstoken papillen

Papillitis betekent 'ontsteking van een papil' oftewel papilontsteking. Tijdelijke linguale papillitis duidt op ontsteking van de smaakpapillen op de tong. Symptomen zijn rode of witte bultjes op de tong en pijn. Linguale papillitis is een veel voorkomende pijnlijke ontstekingsaandoening van een of meerdere fungiforme papillen op de tong. De fungiforme papillen zijn kleine, paddenstoelvormige papillen met een roze tot dieprode kleur, wat we gewoonlijk de 'smaakpapillen' noemen. Hoewel de oorzaak van papilitis anno 2022 nog niet met zekerheid bekend is, ontstaat het waarschijnlijk als gevolg van lokaal trauma (wrijven, schrapen of bijten), maar mogelijk dat het ook kan ontstaan als reactie op bepaalde voedingsmiddelen. Ontstoken papillen zijn niet besmettelijk en het ongemak is relatief gering. Meestal genezen deze laesies binnen een paar dagen zonder behandeling.

• Wat is papillitis?
• Wat zijn fungiforme papillen?
• Kleine, paddenstoelvormige papillen
• Mannen en vrouwen
• Wie krijgen er last van ontstoken papillen?
• Klassieke papillitis
• Fungiforme papillaire glossitis
• Eruptieve linguale papillitis
• Symptomen van ontstoken papillen
• Rode of witte bultjes op de tong
• Eruptieve linguale papillitis
• Puntje van de tong
• Gewone papillitis versus eruptieve linguale papillitis
• Oorzaken van papillitis
• Wanneer huisarts raadplegen?
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling van papillitis
• Prognose en vooruitzichten

Wat is papillitis?

Papillitis duidt op ontstoken papillen. Er is heel weinig geschreven over papillitis in wetenschappelijke artikelen of studieboeken. Het is anno 2022 niet helemaal duidelijk wat de oorzaak is. Mogelijke oorzaken zijn: stress, maag-darmproblemen, menstruatie, zuur of gekruid voedsel, roken en lokaal trauma van de tong. Bij papillitis zijn kleine, witte bultjes op de basis van de tong zichtbaar. Ontstoken papillen is een onschadelijk probleem, zonder verdere complicaties.

Wat zijn fungiforme papillen?

Kleine, paddenstoelvormige papillen

Fungiforme papillen zijn kleine, paddenstoelvormige papillen op het oppervlak van de tong. Fungiforme papillen bevatten smaakpapillen, temperatuurreceptoren en hebben een goede bloedtoevoer. Daarom hebben ze een dieprode kleur. Ze zijn verspreid over de bovenkant en zijkanten van de tong, voornamelijk naar de punt toe. Meestal zijn ze niet duidelijk te zien, omdat ze plat en roze tot dieprood zijn.

Mannen en vrouwen

Het aantal en de grootte van fungiforme papillen varieert. Vrouwen hebben meer fungiforme papillen dan mannen en ze worden nog talrijker na de overgang. Zenuwbeschadiging kan resulteren in een verminderd aantal fungiforme papillen en verminderde smaaksensatie. Fungiforme papillen kunnen in een aantal omstandigheden duidelijk te zien zijn, waarvan de 'aardbeitong' bij roodvonk het bekendst is.

Wie krijgen er last van ontstoken papillen?

Klassieke papillitis

Klassieke papillitis treft meer dan 50% van de bevolking op enig moment in het leven. Het lijkt het meest voor te komen bij jonge vrouwen, maar alle leeftijdsgroepen kunnen het krijgen De meest waarschijnlijke oorzaak van ontstoken papillen is lokale irritatie of trauma aan een fungiforme papil. Er zijn echter veel andere mogelijke triggers gesuggereerd waaronder stress, hormoonschommelingen, gastro-intestinale klachten en specifieke voedingsmiddelen.

Fungiforme papillaire glossitis

Fungiforme papillaire glossitis (glossitis betekent tongontsteking) komt voor bij mensen met een voorgeschiedenis van eczeem, astma of hooikoorts. Het heeft veel weg van 'gewone' papillitis.

Eruptieve linguale papillitis

Eruptieve linguale papillitis wordt waarschijnlijk veroorzaakt door een virus en treft vooral (jonge) kinderen.

Symptomen van ontstoken papillen

Rode of witte bultjes op de tong

De symptomen van papillitis of ontstoken papillen zijn:

• rode of witte gezwollen bultjes op de tong
• deze bultjes lijken op puistjes lijken
• de bultjes kunnen pijnlijk zijn, zelfs als je niet eet of drinkt
• soms brandende sensaties
• soms jeukende sensaties
• soms tintelingen in je tong

Het kan ook zijn dat je helemaal geen last hebt van andere symptomen afgezien van de bultjes op de tong.

Eruptieve linguale papillitis

Als papillitis gepaard gaan met andere symptomen, kun je last krijgen van eruptieve linguale papillitis. Eruptieve linguale papillitis heeft dezelfde opvallende rode of witte pijnlijke bultjes, maar wordt mogelijk veroorzaakt door een virus. Dit betekent dat het besmettelijk is. Het gaat gepaard met gezwollen klieren en koorts en komt het meest voor bij kinderen. Deze vorm van papillitis kan tot twee weken duren voordat genezing is ingetreden, in plaats van een paar dagen bij de klassieke vorm.

Puntje van de tong

Acute papillitis beïnvloedt in het algemeen het puntje van de tong, hetzij in een geïsoleerd gebied of aan beide zijden. De bultjes kunnen verschijnen in de normale kleur van de tong, of ze kunnen rood, wit of geel zijn. De aandoening komt plotseling op, waardoor acute pijn, een brandend gevoel, tinteling of jeuk ontstaat. Het kan ook een droge mond, eetproblemen en ongemak veroorzaken tijdens het eten van warm voedsel. De ontsteking en symptomen kunnen variëren van een paar uur tot een paar dagen tot enkele weken, afhankelijk van het geval.

Gewone papillitis versus eruptieve linguale papillitis

Als je bijkomende symptomen ervaart, kan dit duiden op eruptieve linguale papillitis. De bultjes op de tong bij eruptieve linguale papillitis zien er mogelijk hetzelfde uit als bij 'gewone' papillitis. Eruptieve linguale papillitis verschilt op de volgende manieren van klassieke papillitis:

• het kan tot 2 weken duren
• het kan worden veroorzaakt door een virus
• het is besmettelijk
• het kan gezwollen klieren veroorzaken
• het kan gepaard gaan met koorts
• het komt vaker voor bij kinderen dan bij volwassenen

Oorzaken van papillitis

Anno 2022 is niet precies bekend wat de oorzaak is van beide soorten papillitis. Wel is bekend dat ze vaker voorkomen bij mensen die veel zeer zure voedingsmiddelen (inclusief fruit en groenten) en suikerhoudend voedsel consumeren. Andere mogelijke oorzaken zijn:

• overmatige stress, wat een ontstekingsreactie kan veroorzaken
• trauma, bijvoorbeeld door het bijten op je tong of verbranden van de tong
• pittig voedsel eten
• problemen met de spijsvertering, waaronder obstipatie
• voedselallergie

Papillitis wordt beschouwd als een ontstekingsziekte. De onderliggende oorzaken van de aandoening blijven onduidelijk. Hoewel de ontstaanswijze van de aandoening slecht begrepen wordt, is de aandoening goedaardig en leidt het niet tot complicaties.

Wanneer huisarts raadplegen?

Bij aanhoudende of vaak terugkerende papillitis is het verstandig een afspraak te maken met je huisarts of tandarts. Raadpleeg ook in de volgende gevallen een arts:

• de bultjes gaan niet vanzelf weg binnen een week
• papillitis komt regelmatig terug
• de aangedane plek is erg pijnlijk
• de plek bloedt bij aanraking

Onderzoek en diagnose

Je huisarts (of tandarts) onderzoekt de bultjes op de tong en zal ze waarschijnlijk diagnosticeren op basis van het uiterlijk. Als de arts niet zeker weet of de bult op papillitis duidt of een andere aandoening, dan kan hij een biopsie nemen om te testen op een differentiële diagnose. Dit gebeurt onder plaatselijke verdoving. De arts verwijdert dan een klein deel van de bult om het te onderzoeken onder een microscoop.

Behandeling van papillitis

Papillitis verdwijnt meestal vanzelf na 2 of 3 dagen. Behandeling van papillitis bestaat uit de volgende zelfzorgmaatregelen:

• spoelen en gorgelen met zout water (of met zuiveringszout)
• minstens twee keer per dag je tanden poetsen, flossen en tanden stoken en mondwater gebruiken (op basis van zuiveringszout) om de mond van schadelijke bacteriën te ontdoen
• het vermijden van zure of gekruide voedingsmiddelen

In geval van pijn kan paracetamol helpen.

Prognose en vooruitzichten

Hoewel papillitis pijnlijk kan zijn, lossen de bultjes vaak vrij snel op na het verschijnen ervan, zonder enige vorm van behandeling. Zelfzorgmaatregelen kunnen helpen bij het verlichten van de klachten.

Lees verder

• Bultjes op de tong: oorzaken van witte of rode tongbultjes
• Rode tong: symptomen, oorzaken en behandeling rode tong
• Vlekken op de tong: oorzaken rode, witte en zwarte vlekken
• Tongontsteking: symptomen, oorzaak en behandeling glossitis
• Witte aanslag op de tong: oorzaken en symptomen witte tong