Papillitis: symptomen en behandeling ontstoken papillen

Papillitis betekent 'ontsteking van een papil' oftewel papilontsteking. Tijdelijke linguale papillitis duidt op ontsteking van de smaakpapillen op de tong. Symptomen zijn rode of witte bultjes op de tong en pijn. Linguale papillitis is een veel voorkomende pijnlijke ontstekingsaandoening van een of meerdere fungiforme papillen op de tong. De fungiforme papillen zijn kleine, paddenstoelvormige papillen met een roze tot dieprode kleur, wat we gewoonlijk de 'smaakpapillen' noemen. Hoewel de oorzaak van papilitis anno 2025 nog niet met zekerheid bekend is, ontstaat het waarschijnlijk als gevolg van lokaal trauma (wrijven, schrapen of bijten), maar mogelijk dat het ook kan ontstaan als reactie op bepaalde voedingsmiddelen. Ontstoken papillen zijn niet besmettelijk en het ongemak is relatief gering. Meestal genezen deze laesies binnen een paar dagen zonder behandeling.

• Wat is papillitis?
• Wat zijn fungiforme papillen?
• Kleine, paddenstoelvormige papillen
• Mannen en vrouwen
• Wie krijgen er last van ontstoken papillen?
• Klassieke papillitis
• Fungiforme papillaire glossitis
• Eruptieve linguale papillitis
• Symptomen van ontstoken papillen
• Rode of witte bultjes op de tong
• Eruptieve linguale papillitis
• Puntje van de tong
• Gewone papillitis versus eruptieve linguale papillitis
• Oorzaken van papillitis
• Wanneer huisarts raadplegen?
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling van papillitis
• Prognose en vooruitzichten
• Complicaties
• Chronische Papillitis
• Infecties
• Smaakverlies
• Ongemak bij eten en praten
• Preventie
• Voorkom tongtrauma
• Kies voor zachte tandpasta
• Wees slim met wat je eet
• Houd je mond schoon
• Drink genoeg water
• Vermijd kauwen op harde voorwerpen

Wat is papillitis?

Tijdens het avondeten merkte Jonas ineens een scherpe pijn op zijn tong, alsof hij per ongeluk op een splinter had gebeten. Hij liep naar de spiegel en zag kleine rode bultjes op zijn tongpunt. "Wat is dit nu weer?" dacht hij, terwijl de pijn steeds vervelender werd. De volgende dag vertelde zijn tandarts dat het waarschijnlijk tijdelijke linguale papillitis was – een ontsteking van de smaakpapillen. "Niet gevaarlijk, maar wel irritant," zei de tandarts geruststellend. Jonas leerde dat zelfs zoiets kleins als een smaakpapil je hele dag kan verpesten.

Papillitis duidt op ontstoken papillen. Er is heel weinig geschreven over papillitis in wetenschappelijke artikelen of studieboeken. Het is anno 2025 niet helemaal duidelijk wat de oorzaak is. Mogelijke oorzaken zijn: stress, maag-darmproblemen, menstruatie, zuur of gekruid voedsel, roken en lokaal trauma van de tong. Bij papillitis zijn kleine, witte bultjes op de basis van de tong zichtbaar. Ontstoken papillen is een onschadelijk probleem, zonder verdere complicaties.

Wat zijn fungiforme papillen?

Kleine, paddenstoelvormige papillen

Fungiforme papillen zijn kleine, paddenstoelvormige papillen op het oppervlak van de tong. Fungiforme papillen bevatten smaakpapillen, temperatuurreceptoren en hebben een goede bloedtoevoer. Daarom hebben ze een dieprode kleur. Ze zijn verspreid over de bovenkant en zijkanten van de tong, voornamelijk naar de punt toe. Meestal zijn ze niet duidelijk te zien, omdat ze plat en roze tot dieprood zijn.

Mannen en vrouwen

Het aantal en de grootte van fungiforme papillen varieert. Vrouwen hebben meer fungiforme papillen dan mannen en ze worden nog talrijker na de overgang. Zenuwbeschadiging kan resulteren in een verminderd aantal fungiforme papillen en verminderde smaaksensatie. Fungiforme papillen kunnen in een aantal omstandigheden duidelijk te zien zijn, waarvan de 'aardbeitong' bij roodvonk het bekendst is.

Wie krijgen er last van ontstoken papillen?

Klassieke papillitis

Klassieke papillitis treft meer dan 50% van de bevolking op enig moment in het leven. Het lijkt het meest voor te komen bij jonge vrouwen, maar alle leeftijdsgroepen kunnen het krijgen De meest waarschijnlijke oorzaak van ontstoken papillen is lokale irritatie of trauma aan een fungiforme papil. Er zijn echter veel andere mogelijke triggers gesuggereerd waaronder stress, hormoonschommelingen, gastro-intestinale klachten en specifieke voedingsmiddelen.

Fungiforme papillaire glossitis

Fungiforme papillaire glossitis (glossitis betekent tongontsteking) komt voor bij mensen met een voorgeschiedenis van eczeem, astma of hooikoorts. Het heeft veel weg van 'gewone' papillitis.

Eruptieve linguale papillitis

Eruptieve linguale papillitis wordt waarschijnlijk veroorzaakt door een virus en treft vooral (jonge) kinderen.

Symptomen van ontstoken papillen

Rode of witte bultjes op de tong

De symptomen van papillitis of ontstoken papillen zijn:

• rode of witte gezwollen bultjes op de tong
• deze bultjes lijken op puistjes lijken
• de bultjes kunnen pijnlijk zijn, zelfs als je niet eet of drinkt
• soms brandende sensaties
• soms jeukende sensaties
• soms tintelingen in je tong

Het kan ook zijn dat je helemaal geen last hebt van andere symptomen afgezien van de bultjes op de tong.

Eruptieve linguale papillitis

Als papillitis gepaard gaan met andere symptomen, kun je last krijgen van eruptieve linguale papillitis. Eruptieve linguale papillitis heeft dezelfde opvallende rode of witte pijnlijke bultjes, maar wordt mogelijk veroorzaakt door een virus. Dit betekent dat het besmettelijk is. Het gaat gepaard met gezwollen klieren en koorts en komt het meest voor bij kinderen. Deze vorm van papillitis kan tot twee weken duren voordat genezing is ingetreden, in plaats van een paar dagen bij de klassieke vorm.

Puntje van de tong

Acute papillitis beïnvloedt in het algemeen het puntje van de tong, hetzij in een geïsoleerd gebied of aan beide zijden. De bultjes kunnen verschijnen in de normale kleur van de tong, of ze kunnen rood, wit of geel zijn. De aandoening komt plotseling op, waardoor acute pijn, een brandend gevoel, tinteling of jeuk ontstaat. Het kan ook een droge mond, eetproblemen en ongemak veroorzaken tijdens het eten van warm voedsel. De ontsteking en symptomen kunnen variëren van een paar uur tot een paar dagen tot enkele weken, afhankelijk van het geval.

Gewone papillitis versus eruptieve linguale papillitis

Als je bijkomende symptomen ervaart, kan dit duiden op eruptieve linguale papillitis. De bultjes op de tong bij eruptieve linguale papillitis zien er mogelijk hetzelfde uit als bij 'gewone' papillitis. Eruptieve linguale papillitis verschilt op de volgende manieren van klassieke papillitis:

• het kan tot 2 weken duren
• het kan worden veroorzaakt door een virus
• het is besmettelijk
• het kan gezwollen klieren veroorzaken
• het kan gepaard gaan met koorts
• het komt vaker voor bij kinderen dan bij volwassenen

Oorzaken van papillitis

Anno 2025 is niet precies bekend wat de oorzaak is van beide soorten papillitis. Wel is bekend dat ze vaker voorkomen bij mensen die veel zeer zure voedingsmiddelen (inclusief fruit en groenten) en suikerhoudend voedsel consumeren. Andere mogelijke oorzaken zijn:

• overmatige stress, wat een ontstekingsreactie kan veroorzaken
• trauma, bijvoorbeeld door het bijten op je tong of verbranden van de tong
• pittig voedsel eten
• problemen met de spijsvertering, waaronder obstipatie
• voedselallergie

Papillitis wordt beschouwd als een ontstekingsziekte. De onderliggende oorzaken van de aandoening blijven onduidelijk. Hoewel de ontstaanswijze van de aandoening slecht begrepen wordt, is de aandoening goedaardig en leidt het niet tot complicaties.

Wanneer huisarts raadplegen?

Bij aanhoudende of vaak terugkerende papillitis is het verstandig een afspraak te maken met je huisarts of tandarts. Raadpleeg ook in de volgende gevallen een arts:

• de bultjes gaan niet vanzelf weg binnen een week
• papillitis komt regelmatig terug
• de aangedane plek is erg pijnlijk
• de plek bloedt bij aanraking

Onderzoek en diagnose

Je huisarts (of tandarts) onderzoekt de bultjes op de tong en zal ze waarschijnlijk diagnosticeren op basis van het uiterlijk. Als de arts niet zeker weet of de bult op papillitis duidt of een andere aandoening, dan kan hij een biopsie nemen om te testen op een differentiële diagnose. Dit gebeurt onder plaatselijke verdoving. De arts verwijdert dan een klein deel van de bult om het te onderzoeken onder een microscoop.

Behandeling van papillitis

Papillitis verdwijnt meestal vanzelf na 2 of 3 dagen. Behandeling van papillitis bestaat uit de volgende zelfzorgmaatregelen:

• spoelen en gorgelen met zout water (of met zuiveringszout)
• minstens twee keer per dag je tanden poetsen, flossen en tanden stoken en mondwater gebruiken (op basis van zuiveringszout) om de mond van schadelijke bacteriën te ontdoen
• het vermijden van zure of gekruide voedingsmiddelen

In geval van pijn kan paracetamol helpen.

Prognose en vooruitzichten

Hoewel papillitis pijnlijk kan zijn, lossen de bultjes vaak vrij snel op na het verschijnen ervan, zonder enige vorm van behandeling. Zelfzorgmaatregelen kunnen helpen bij het verlichten van de klachten.

Complicaties

Papillitis is over het algemeen een milde en zelflimiterende aandoening. Desalniettemin kunnen er in zeldzame gevallen complicaties optreden, vooral wanneer de onderliggende oorzaak niet wordt aangepakt of wanneer de ontsteking herhaaldelijk terugkeert.

Chronische Papillitis

Bij sommige mensen kan papillitis chronisch worden, wat betekent dat de ontsteking vaker terugkeert of langer aanhoudt dan normaal. Dit kan leiden tot langdurig ongemak en een grotere gevoeligheid voor verdere irritaties. Chronische papillitis kan worden veroorzaakt door aanhoudende irritatie van de tong, zoals het voortdurend bijten op de tong of het gebruik van schurende tandpasta’s.

Infecties

Papillitis is op zichzelf niet besmettelijk. Open of beschadigde papillen kunnen evenwel een toegangspoort vormen voor bacteriën of virussen, wat kan leiden tot secundaire infecties. In zeldzame gevallen kan een bacteriële infectie in de mond zich verspreiden naar andere delen van de mondholte of zelfs naar de keel, wat de behandeling ingewikkelder maakt en medische interventie noodzakelijk kan maken.

Smaakverlies

In gevallen waar de papillitis ernstig of aanhoudend is, kan er tijdelijk verlies van smaak optreden. Dit komt doordat de ontstoken papillen minder goed functioneren. Hoewel dit verlies meestal tijdelijk is en herstelt zodra de ontsteking afneemt, kan het storend zijn voor de eetervaring en kan het herstel langer duren als de papillen regelmatig geïrriteerd raken.

Ongemak bij eten en praten

Papillitis veroorzaakt doorgaans slechts mild ongemak. Toch kunnen sommige mensen moeite hebben met eten of praten wanneer de papillen ontstoken zijn. Heet, gekruid of zuur voedsel kan de pijn verergeren, wat kan leiden tot verminderde eetlust of zelfs gewichtsverlies bij ernstige gevallen van pijn.

Preventie

Hieronder staan enkele tips om papillitis te voorkomen en je tong gezond te houden:

Voorkom tongtrauma

Probeer te vermijden dat je per ongeluk op je tong bijt tijdens het eten en wees voorzichtig tijdens het poetsen van je tong. Laat scherp of ruw voedsel links liggen om je papillen niet te irriteren.

Kies voor zachte tandpasta

Gebruik tandpasta’s en mondwater die niet te schurend zijn en vermijd producten met agressieve ingrediënten. Zachte tandpasta’s helpen je om je tong vriendelijk te behandelen.

Wees slim met wat je eet

Hete, pittige, zure of zoute voedingsmiddelen kunnen je papillen flink irriteren. Als je merkt dat je tong gevoelig is, eet deze dingen dan met mate of vermijd ze tijdelijk om problemen te voorkomen.

Houd je mond schoon

Goede mondhygiëne is key. Poets regelmatig, flos en gebruik een tongschraper om bacteriën en voedselresten die je papillen kunnen irriteren weg te halen. Zo help je je mond fris en gezond te blijven.

Drink genoeg water

Zorg dat je gehydrateerd blijft. Als je te weinig drinkt, kan je mond droog aanvoelen en worden je papillen gevoeliger. Drink dus genoeg water om je tong in topvorm te houden.

Vermijd kauwen op harde voorwerpen

Kauw niet op harde dingen zoals pennen of ijsblokjes. Dit kan je papillen beschadigen en de kans op ontstekingen vergroten. Wees bewust van deze gewoontes en geef je tong wat rust.

Lees verder

• Bultjes op de tong: oorzaken van witte of rode tongbultjes
• Rode tong: symptomen, oorzaken en behandeling rode tong
• Vlekken op de tong: oorzaken rode, witte en zwarte vlekken
• Tongontsteking: symptomen, oorzaak en behandeling glossitis
• Witte aanslag op de tong: oorzaken en symptomen witte tong