Ooreczeem: Huidaandoening met droge, rode en jeukende oren

Eczeem (atopische dermatitis) is een veel voorkomende chronische huidziekte die zich overal op het lichaam kan manifesteren, inclusief de buitenkant van het oor en de gehoorgang. Patiënten met eczeem in het oor ervaren vaak een droge, schilferige huid in of rond de oren. Deze symptomen kunnen spontaan ontstaan of na contact met specifieke uitlokkende factoren zoals schoonheidsproducten of metalen sieraden. Met diverse behandelings- en preventiemethoden kunnen de klachten van eczeem vaak effectief verminderd worden. De vooruitzichten zijn meestal goed, hoewel de aandoening vervelend kan zijn en het soms tijd kost om een effectieve behandeling te vinden.

• Anatomie oor en relatie tot ooreczeem
• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken van huidaandoening
• Risicofactoren voor ooreczeem
• Risicogroepen
• Symptomen: Droge, rode en jeukende oren
• Milde tot matige klachten
• Ernstige klachten
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van eczeem in het oor
• Huismiddeltjes
• Professionele medische behandeling
• Prognose van huidaandoening aan oor of oren
• Complicaties van eczeem in het oor
• Preventie van ooreczeem

Anatomie oor en relatie tot ooreczeem

De anatomie van het oor is een complexe structuur die uit verschillende delen bestaat, waarvan elk essentieel is voor het functioneren van het gehoor en de balans. Het oor kan worden verdeeld in drie hoofdsecties: het uitwendige oor, het middenoor, en het binnenoor. Ooreczeem, een vorm van eczeem die zich in de oren kan manifesteren, kan zowel in de uitwendige gehoorgang als het uitwendige oor optreden en is vaak het resultaat van een verstoorde huidbarrière, die een reactie op interne of externe prikkels veroorzaakt.

Het uitwendige oor en de gehoorgang
Het uitwendige oor bestaat uit de oorschelp en de gehoorgang. De gehoorgang is bedekt met een dunne huid die gevoelig is voor verschillende prikkels zoals allergenen, irriterende stoffen of infecties. De huid van de gehoorgang kan ontsteken door bijvoorbeeld allergieën, huidaandoeningen, of het gebruik van agressieve schoonmaakmiddelen. Ooreczeem in de gehoorgang kan leiden tot jeuk, roodheid en zelfs schilfering van de huid.

Het middenoor en de relatie tot ooreczeem
Het middenoor bevat de gehoorbeentjes en is verbonden met de neus- en keelholte via de buis van Eustachius. Hoewel ooreczeem meestal beperkt blijft tot de huid van het uitwendige oor en de gehoorgang, kan het indirect het middenoor beïnvloeden. Chronische ontsteking van de gehoorgang kan leiden tot een verstoorde werking van de buis van Eustachius, wat kan bijdragen aan een verhoogd risico op middenoorinfecties.

Het binnenoor en de mogelijke complicaties van ooreczeem
Het binnenoor bevat de structuren die verantwoordelijk zijn voor het gehoor en het evenwicht. Hoewel ooreczeem doorgaans niet direct het binnenoor aantast, kunnen complicaties ontstaan als de infectie zich uitbreidt of als de aandoening langdurig onbehandeld blijft. In ernstige gevallen kunnen secundaire infecties leiden tot schade aan het binnenoor en de bijbehorende functies.

Epidemiologie

Ooreczeem is een veelvoorkomende aandoening, hoewel het moeilijk te kwantificeren is door variatie in de ernst en presentatie van de symptomen. Het kan op elke leeftijd voorkomen, maar sommige risicogroepen zijn gevoeliger voor het ontwikkelen van ooreczeem.

Prevalentie in de algemene bevolking
De prevalentie van ooreczeem is niet precies vast te stellen, maar het wordt geschat dat ongeveer 1-3% van de algemene bevolking last heeft van huidproblemen in het oor, inclusief eczeem. In sommige gevallen kan ooreczeem zich ontwikkelen als gevolg van atopisch eczeem, wat vaak voorkomt bij patiënten die ook andere vormen van allergieën ervaren, zoals hooikoorts of astma.

Geografische en demografische variaties
Ooreczeem komt vaker voor in ontwikkelde landen, mogelijk als gevolg van factoren zoals luchtvervuiling, allergieën en veranderingen in huidverzorging. Leeftijd en geslacht spelen een rol, waarbij jonge volwassenen en ouderen vaak meer vatbaar zijn voor ooreczeem. Bij ouderen komt ooreczeem vaker voor door het verouderende immuunsysteem en de afname van de huidbarrières.

Verband met andere aandoeningen
Ooreczeem wordt vaak gezien in combinatie met andere huidaandoeningen, zoals atopisch eczeem, psoriasis, of seborrhoïsch eczeem. Het komt ook vaak voor bij mensen met een voorgeschiedenis van allergieën of astma. Het verband tussen ooreczeem en allergieën wordt steeds duidelijker, met name voor allergieën voor bepaalde stoffen die in contact komen met de huid van de gehoorgang.

Mechanisme

Het mechanisme van ooreczeem is meestal gerelateerd aan een verstoring van de huidbarrière in het oor, die het gevoelig maakt voor irritaties en allergieën. Het oor is bijzonder vatbaar voor ontstekingen, omdat de huid in de gehoorgang dun en delicaat is.

Verstoorde huidbarrière
Bij ooreczeem is er vaak sprake van een verstoorde huidbarrière, waardoor de huid niet goed in staat is om zich te beschermen tegen externe prikkels zoals allergenen, irriterende stoffen, en infecties. Dit kan leiden tot een verhoogde gevoeligheid voor ontstekingen en allergische reacties, wat uiteindelijk resulteert in jeuk, roodheid, en schilfering van de huid in de gehoorgang.

Immuunreacties en ontstekingsprocessen
De ontsteking bij ooreczeem is vaak het gevolg van een abnormale immuunreactie. Wanneer de huid in het oor wordt blootgesteld aan prikkels zoals allergenen, kan het immuunsysteem een ontstekingsreactie triggeren, die zich uit in jeuk en irritatie. Bij atopisch eczeem bijvoorbeeld reageert het immuunsysteem vaak te heftig op stoffen die normaal gesproken geen reactie zouden veroorzaken.

Invloed van vocht en infecties
Een ander mechanisme bij ooreczeem is de invloed van vocht in de gehoorgang, wat de kans op infecties vergroot. Oorontstekingen kunnen het risico op eczeem in de gehoorgang verhogen, omdat de geïrriteerde huid door vochtige omgevingen vatbaarder wordt voor infecties door bacteriën of schimmels.

Oorzaken van huidaandoening

Artsen weten anno augustus 2024 niet precies wat de oorzaak van eczeem is, maar mogelijk spelen diverse factoren een rol. Een mogelijke oorzaak is een genmutatie waarbij het eiwit filaggrine aangetast is. Filaggrine is essentieel voor het vormen van een beschermende barrière op de huid. Door de genmutatie is de huid kwetsbaarder voor irritatie en infectie. Veel patiënten met eczeem hebben ook een overactief immuunsysteem dat reageert op uitlokkende factoren door een huidontsteking te veroorzaken.

Veel voorkomende uitlokkende factoren voor eczeem aan het oor zijn onder andere:

• geurende lotions, zepen en parfums
• infecties
• ruwe stoffen, zoals wol
• sigarettenrook
• sommige metalen, waaronder nikkel
• sommige ontsmettingsmiddelen
• stress
• warmte
• zepen, afwasmiddelen en babydoekjes

Risicofactoren voor ooreczeem

Ooreczeem kan soms zonder uitlokkende factoren verschijnen, wat bekend staat als ‘auditieve eczematoïde dermatitis’. Patiënten die vatbaar zijn voor seborroïsche dermatitis of psoriasis hebben een verhoogd risico op auditieve eczematoïde dermatitis.

Contact met bepaalde irriterende stoffen kan ook ooreczeem veroorzaken. Dit type eczeem staat bekend als ‘contactdermatitis’. Zepen, haarkleurmiddelen en metalen sieraden kunnen contactdermatitis veroorzaken in en rond de oren. Baby's en kinderen krijgen vaak eczeem op het gezicht (gezichtseczeem), waaronder de oren. Deze inflammatoire huidaandoening is niet besmettelijk.

Droog weer en droge lucht zijn andere risicofactoren, omdat patiënten in de wintermaanden meer last kunnen hebben van ooreczeem.

Risicogroepen

Bepaalde patiënten lopen een hoger risico op het ontwikkelen van ooreczeem door genetische aanleg, omgevingsfactoren, of andere medische aandoeningen.

Patiënten met een voorgeschiedenis van allergieën
Patiënten die een geschiedenis van allergieën hebben, vooral atopisch eczeem, astma, of hooikoorts, lopen een verhoogd risico op ooreczeem. Het immuunsysteem van deze patiënten is gevoeliger voor omgevingsprikkels die ontstekingen in de huid van de gehoorgang kunnen veroorzaken.

Patiënten die vaak in vochtige omgevingen verkeren
Mensen die vaak in vochtige omgevingen verkeren, zoals zwemmers of mensen die in tropische klimaten wonen, kunnen meer vatbaar zijn voor ooreczeem. De verhoogde blootstelling aan water kan de huid in de gehoorgang verzwakken, waardoor deze gevoeliger wordt voor infecties en ontstekingen.

Ouderen
Ouderen hebben vaak een verzwakte huidbarrière en een verminderde immuunrespons, wat hen vatbaarder maakt voor huidaandoeningen zoals ooreczeem. Bovendien hebben ouderen meer kans op bijkomende aandoeningen zoals artritis of diabetes, die de kans op ontstekingen kunnen verhogen.

Symptomen: Droge, rode en jeukende oren

De symptomen van ooreczeem lijken vaak op die van eczeem op andere lichaamsdelen. Bij ooreczeem ontstaat een rode, jeukende huiduitslag aan de buitenkant van het oor of in de gehoorgang.

Milde tot matige klachten

Patiënten met ooreczeem kunnen last hebben van de volgende klachten:

• een droge, schilferige huid rond het oor
• een droge, geschubde huid in de gehoorgang
• rode oren
• gezwollen oren
• jeuk in of rond de gehoorgang (jeukende oren)
• een heldere oorafscheiding

De symptomen van ooreczeem kunnen ook het gebied achter het oor aantasten, evenals de plooi waar het oor aan het hoofd vastzit.

Ernstige klachten

Ooreczeem kan leiden tot een infectie en ontsteking van de gehoorgang (acute otitis externa). Dit kan de volgende symptomen veroorzaken:

• een geïnfecteerde huid in de gehoorgang
• een rode, gezwollen of donkere huid
• gebieden met een zeer droge, gevoelige huid
• oorpijn
• schilferige vlekken die mogelijk ruw of leerachtig aanvoelen
• sijpelende, bloedende of met een korst bedekte gebieden door de ontstoken huid
• zeer ernstige jeuk

Patiënten moeten krabben vermijden, omdat dit kan leiden tot ernstig ontstoken huidgebieden die gaan bloeden en de klachten verergeren.

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen bij ooreczeem kunnen wijzen op ernstigere complicaties, zoals infecties of gehoorschade. Het is belangrijk om snel medische hulp te zoeken wanneer symptomen zoals pijn, afname van het gehoor of afscheiding uit het oor optreden.

Ernstige pijn of ongemak
Wanneer ooreczeem gepaard gaat met hevige pijn of ongemak in de gehoorgang, kan dit wijzen op een secundaire infectie die onmiddellijke behandeling vereist. Pijn die aanhoudt of verergert, moet niet worden genegeerd.

Afname van gehoor of afscheiding uit het oor
Een plotselinge afname van het gehoor of de aanwezigheid van afscheiding uit het oor kan duiden op een onderliggende infectie of complicatie, zoals otitis externa. Dit vereist een grondige evaluatie door een arts om verdere schade aan het gehoor te voorkomen.

Koorts en algemene malaise
Koorts of algemene malaise in combinatie met ooreczeem kan wijzen op een systemische infectie die zich heeft verspreid naar andere delen van het lichaam. Het is essentieel om snel medische zorg te zoeken om verdere complicaties te voorkomen.

Diagnose en onderzoeken

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek
Artsen diagnosticeren vaak eczeem met een routine lichamelijk onderzoek. Naast een visuele beoordeling van het gebied stelt de arts vragen over de medische geschiedenis en eventuele symptomen. In sommige gevallen wordt een huidtest uitgevoerd om de specifieke vorm van eczeem vast te stellen of te bepalen welke allergenen de symptomen veroorzaken.

Differentiële diagnose
Patiënten kunnen ooreczeem verwarren met andere huidaandoeningen met vergelijkbare symptomen, waaronder:

• psoriasis (chronische huidziekte met droge huid en schilfers)
• huidallergieën
• schimmelinfecties
• roos

Behandeling van eczeem in het oor

Huismiddeltjes

Veel patiënten hebben baat bij huismiddeltjes en veranderingen in de levensstijl.

Volgende huismiddeltjes kunnen ooreczeem behandelen:

• een hoed dragen die de oren bedekt bij koud weer, omdat koude temperaturen soms opflakkeringen veroorzaken
• elke avond de oren wassen met warm, maar niet te heet water
• irriterende stoffen vermijden die in het verleden eczeemaanvallen hebben veroorzaakt
• onmiddellijk na het baden geurvrije vochtinbrengende middelen op de oren gebruiken om vocht vast te houden
• overschakelen naar zachte reinigingsmiddelen en producten die geschikt zijn voor de gevoelige huid
• uitlokkende factoren vermijden, zoals sieraden die in contact komen met de oren
• vrij verkrijgbare anti-jeuk crèmes met hydrocortison gebruiken, wat de jeuk en zwelling vermindert

Professionele medische behandeling

Niet altijd zijn veranderingen in de levensstijl en huismiddeltjes effectief voor het behandelen van eczeem in het oor. Diverse (combinaties van) professionele behandelingen kunnen de klachten verminderen:

• biologische geneesmiddelen (medicijnen die zijn gericht op de reactie van het immuunsysteem)
• fototherapie (UV-B-lichttherapie op de getroffen huidgebieden)
• oordruppels (als het eczeem zich in de gehoorgang bevindt)
• systemische medicijnen (die de reactie van het immuunsysteem op uitlokkende factoren verminderen)
• voorgeschreven huidcrèmes, zoals schimmelwerende crèmes, steroïden of barrièrecrèmes

Prognose van huidaandoening aan oor of oren

Ooreczeem is meestal niet ernstig. De jeuk en de droge huid kunnen echter frustrerend zijn voor veel patiënten en deze symptomen kunnen verergeren als patiënten het getroffen gebied beschadigen. Eczeem in het oor maakt patiënten ook gevoelig voor oorinfecties. Dankzij de juiste behandeling verdwijnt eczeem zonder complicaties, hoewel het soms enige tijd kan duren voordat de juiste behandeling gevonden is.

Complicaties van eczeem in het oor

Eczeem in het oor kan leiden tot verschillende complicaties. Hieronder volgen de belangrijkste:

• Infecties: Krabben en wrijven aan de jeukende huid kan leiden tot scheuren en wondjes, wat de kans op bacteriële infecties vergroot. Deze infecties kunnen de ontsteking verergeren en extra behandeling vereisen.
• Acute otitis externa: Eczeem kan een ontsteking van de gehoorgang veroorzaken, bekend als acute otitis externa. Dit kan leiden tot pijn, zwelling en soms gehoorverlies.
• Chronische otitis externa: Langdurige ontsteking kan leiden tot chronische otitis externa, wat resulteert in aanhoudende pijn, jeuk en afscheiding uit het oor.
• Oorinfecties: Secundaire oorinfecties kunnen optreden, wat kan leiden tot meer pijn en complicaties zoals gehoorverlies of verspreiding van de infectie naar andere delen van het oor.
• Littekenvorming: Herhaaldelijk krabben en chronische ontsteking kunnen leiden tot littekenvorming en verdikking van de huid, wat het oor kan vervormen en verdere complicaties kan veroorzaken.
• Gehoorproblemen: Ernstige of chronische gevallen van ooreczeem kunnen leiden tot tijdelijke of permanente gehoorproblemen als gevolg van zwelling, ontsteking of littekenvorming in de gehoorgang.

Preventie van ooreczeem

Preventieve maatregelen kunnen helpen om de frequentie en ernst van eczeemuitbraken te verminderen. Hier zijn enkele tips:

• Hydratatie: Gebruik regelmatig vochtinbrengende crèmes om de huid gehydrateerd te houden.
• Mijd irriterende stoffen: Vermijd contact met bekende irriterende stoffen zoals bepaalde zepen, parfums en metalen.
• Kledingkeuze: Draag zachte, ademende stoffen zoals katoen en vermijd wol.
• Bescherming tegen kou: Draag een hoed of oorwarmers bij koud weer om de oren te beschermen tegen extreme temperaturen.
• Stressmanagement: Stress kan eczeem verergeren, dus het beheersen van stress door middel van ontspanningstechnieken kan nuttig zijn.
• Luchtbevochtigers: Gebruik luchtbevochtigers in huis om de luchtvochtigheid op peil te houden, vooral tijdens de wintermaanden wanneer de lucht droger is.

Lees verder

• Eczeem: Chronische huidziekte met droge en jeukende huid
• Droge oren: Oorzaken en symptomen van uitgedroogde oren
• Jeukende oren: Oorzaken, symptomen en behandelingen
• Rode oren: Oorzaken en behandeling van roodheid oor of oren
• Eczeem op het gezicht: Behandeling van gezichtseczeem