Oogparasieten: Soorten en types van parasitaire ooginfecties

Parasieten zijn organismen die hun voedingsstoffen verkrijgen door in of op een ander organisme, de gastheer, te leven. Wereldwijd komen parasieten voor en kunnen ze ook mensen infecteren. Soms kunnen deze parasieten de ogen aantasten. Niet alle parasieten zijn in staat om mensen te infecteren, maar diegenen die dat wel kunnen, dringen meestal via de huid (vaak de voeten) of de mond het lichaam binnen. Eenmaal binnen kunnen de parasieten zich naar andere organen, zoals de ogen, verplaatsen. Een parasitaire ooginfectie vertoont niet altijd symptomen, maar wanneer klachten optreden, kunnen deze variëren van oogontsteking en veranderingen in het gezichtsvermogen tot oogpijn. Het is cruciaal om snel een oogarts te raadplegen bij het optreden van deze symptomen, omdat onbehandelde infecties kunnen leiden tot permanent verlies van gezichtsvermogen.

• Epidemiologie
• Mechanisme
• Soorten parasieten
• Typen parasieten die ooginfecties veroorzaken
• Acanthamoebiasis
• Demodex folliculorum
• Gnathostomiasis
• Loiasis
• Rivierblindheid (onchocerciasis)
• Schaamluizen
• Toxocariasis
• Toxoplasmose
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen van oogparasieten
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie van parasitaire infecties aan de ogen
• Goede contactlenshygiëne
• Goede hygiëne
• Voorkomen van insectenbeten
• Juiste voedselbereiding

Epidemiologie

Oogparasieten zijn micro-organismen of dieren die infecties in de ogen veroorzaken. Deze infecties zijn wereldwijd verbreid, maar de prevalentie verschilt per regio, afhankelijk van milieuomstandigheden, hygiëne en toegang tot gezondheidszorg. In ontwikkelingslanden komen oogparasieten vaker voor, vaak als gevolg van slechte sanitaire voorzieningen en beperkte medische zorg. In westerse landen zijn oogparasieten minder gebruikelijk, maar kunnen zich nog steeds voordoen bij mensen met een verminderde weerstand, of na reizen naar gebieden met hogere prevalentie van parasitaire infecties.

Globale verspreiding
Oogparasieten komen wereldwijd voor, maar in tropische en subtropische gebieden is de prevalentie hoger. Deze regio’s hebben vaak warmere en vochtigere klimaten, die gunstig zijn voor de ontwikkeling van parasieten. Oogparasieten zoals Acanthamoeba en Loa loa komen vaker voor in Afrikaanse landen, terwijl Toxoplasma gondii wereldwijd wordt aangetroffen. In geïndustrialiseerde landen is de incidentie lager, maar de aanwezigheid van reizigers die terugkeren van tropische gebieden kan de verspreiding van dergelijke parasieten beïnvloeden.

Epidemiologie van specifieke parasieten
Er zijn verschillende parasieten die de ogen kunnen infecteren, en hun prevalentie varieert:

• Acanthamoeba kan leiden tot keratitis, vaak geassocieerd met contactlensgebruik en blootstelling aan besmet water.
• Toxoplasma gondii, veroorzaakt toxoplasmose, en komt wereldwijd voor, maar de infectie is meestal asymptomatisch tenzij het oog wordt aangetast.
• Loa loa, een parasiet die trachoma en conjunctivitis kan veroorzaken, komt voornamelijk voor in West- en Centraal-Afrika.
• Onchocerca volvulus veroorzaakt rivierblindheid, en wordt voornamelijk aangetroffen in tropische gebieden van Afrika, Zuid-Amerika en het Midden-Oosten.

Mechanisme

Oogparasieten infecteren het oog door verschillende mechanismen, afhankelijk van de parasiet. Deze parasieten kunnen het oog binnenkomen door direct contact met besmette waterbronnen, de handen, of via bloedzuigende insecten. Nadat ze het oog binnendringen, kunnen ze ontstekingen veroorzaken, de weefsels beschadigen en in ernstige gevallen blijvende schade of zelfs blindheid veroorzaken.

Infectie via water en lucht
Een belangrijke manier waarop oogparasieten het oog kunnen infecteren is via besmet water. Parasitische amfibieën zoals Acanthamoeba komen voor in zoetwatermeren, rivierwater en zelfs in contactlensvloeistoffen. Mensen die in deze wateren zwemmen, kunnen het parasiet in hun ogen krijgen. In tropische gebieden kan ook de luchtinfectie een rol spelen, waarbij parasieten zoals Loa loa via insectenbeten het oog bereiken.

Infectie door insecten en bloedzuigers
Insecten zoals de zwarte vlieg kunnen parasieten zoals Onchocerca volvulus overdragen. Deze parasieten veroorzaken rivierblindheid, waarbij de larven de huid en ogen aantasten. De parasieten verspreiden zich door de bloedbaan, en kunnen uiteindelijk de ogen infecteren, wat leidt tot blindheid door littekens en ontstekingen in de oogbol.

Immune respons en ontstekingen
Wanneer een oogparasiet het oog binnendringt, veroorzaakt dit meestal een immuunreactie van het lichaam, wat leidt tot ontsteking van het oogweefsel. Deze ontsteking kan de hoornvlies, de iris of het netvlies aantasten. In sommige gevallen, zoals bij Toxoplasma gondii, kan de parasiet in de oogbol blijven zonder symptomen te veroorzaken, maar later kan de ontsteking het netvlies beschadigen, wat zichtverlies tot gevolg kan hebben.

Soorten parasieten

Parasieten kunnen worden onderverdeeld in drie hoofdgroepen:

• Ectoparasieten: Deze parasieten, zoals luizen, teken en mijten, leven aan de oppervlakte van de gastheer en hechten zich aan de huid of haren.
• Helminten: Dit zijn grotere wormachtige parasieten, zoals rondwormen en platwormen.
• Protozoa: Protozoa zijn eencellige organismen die zich binnen de gastheer ontwikkelen en vermenigvuldigen. Voorbeelden hiervan zijn Plasmodium-soorten (verantwoordelijk voor malaria) en Giardia-soorten (veroorzakers van giardiasis).

Typen parasieten die ooginfecties veroorzaken

Acanthamoebiasis

Acanthamoebiasis wordt veroorzaakt door de protozoaire parasiet Acanthamoeba. Deze parasiet komt veel voor in zoetwater- en andere natte omgevingen over de hele wereld. Hoewel Acanthamoeba normaal gesproken geen ooginfecties veroorzaakt, kan het direct contact met het hoornvlies schade veroorzaken. Onvoldoende contactlenshygiëne is een belangrijke risicofactor voor het ontwikkelen van acanthamoebiasis.

Demodex folliculorum

De haarzakjesmijt Demodex folliculorum komt voor in de wimpers en kan demodicose veroorzaken. Deze mijten kunnen irritatie van de wimpers, verlies van wimpers (madarosis), conjunctivitis (oogontsteking) en verminderd gezichtsvermogen veroorzaken.

Gnathostomiasis

Gnathostomiasis wordt veroorzaakt door helminten die in delen van Zuidoost-Azië, Thailand, Japan, Afrika, Zuid-Amerika en Midden-Amerika voorkomen. Het eten van rauw of onvoldoende verhit vlees of vis is een risicofactor voor deze ziekte. Na het verlaten van het maag-darmkanaal kan de parasiet naar andere delen van het lichaam, zoals de ogen, migreren, wat kan leiden tot gedeeltelijke of volledige blindheid.

Loiasis

Loiasis wordt veroorzaakt door een wormparasiet die vooral voorkomt in Afrika. De infectie ontstaat door de beet van een geïnfecteerde vlieg. De parasiet ontwikkelt zich in het lichaam en migreert naar verschillende weefsels. Zowel de volwassen wormen als de larven (microfilariae) kunnen symptomen veroorzaken, waaronder oogpijn, verminderde oogbewegingen, overgevoeligheid voor licht en andere visuele problemen.

Rivierblindheid (onchocerciasis)

Rivierblindheid, of onchocerciasis, wordt veroorzaakt door een wormparasiet die vooral voorkomt in delen van Afrika, het Midden-Oosten, Zuid-Amerika en Midden-Amerika. De beet van een geïnfecteerde zwarte vlieg leidt tot deze infectie. De larven van de parasiet dringen door de huid en ontwikkelen zich tot volwassen wormen, die meer larven produceren die naar de ogen migreren en leiden tot blindheid.

Schaamluizen

Schaamluizen, of pubische luizen, zijn kleine insecten die het schaamhaar, okselhaar, gezichts- en soms wimpers en wenkbrauwen koloniseren. Deze luizen kunnen een ooginfectie (soort conjunctivitis) en oogirritatie veroorzaken, vooral bij kinderen. Schaamluizen verspreiden zich voornamelijk via seksueel contact, maar kunnen ook worden overgedragen via besmette persoonlijke voorwerpen zoals kleding en handdoeken.

Toxocariasis

Toxocariasis wordt veroorzaakt door een wormparasiet die vaak voorkomt bij huiskatten en honden. De infectie ontstaat door inname van eieren die in besmette grond aanwezig zijn. Nadat de eieren in de darmen uitkomen, migreren de larven naar andere lichaamsdelen, waaronder de ogen. Hoewel ooginfecties zeldzaam zijn, kan de aanwezigheid van de parasiet in de ogen leiden tot verminderd gezichtsvermogen.

Toxoplasmose

Toxoplasmose wordt veroorzaakt door een protozoaire parasiet die veel voorkomt in dierlijk afval van huiskatten. De overdracht gebeurt via besmet voedsel, ontlasting of van moeder op kind tijdens de zwangerschap. In zeldzame gevallen kan de infectie ook worden overgedragen via een bloedtransfusie of een orgaantransplantatie. Hoewel de meeste mensen geen oogproblemen ervaren, kunnen sommige patiënten oculaire toxoplasmose ontwikkelen, vooral als hun immuunsysteem verzwakt is. Onbehandeld kan deze aandoening leiden tot littekens op het netvlies en verlies van gezichtsvermogen.

Oorzaken

Oogparasieten kunnen worden veroorzaakt door verschillende soorten parasieten die het oog infecteren. Deze parasieten kunnen direct via besmet water, insectenbeten of andere omgevingsfactoren het oog binnendringen. De oorzaken van oogparasitaire infecties variëren afhankelijk van het type parasiet en de route van besmetting.

Contaminatie door besmet water
Veel oogparasieten komen voor in besmet water, vooral in zoetwaterbronnen zoals meren, rivieren en vijvers. Parasieten zoals Acanthamoeba kunnen zich in deze wateren bevinden en het oog binnendringen bij blootstelling, bijvoorbeeld tijdens het zwemmen of het dragen van contactlenzen in besmet water. Het drinken van of in contact komen met besmet water kan ook leiden tot infectie.

Infectie door insectenbeten
Bepaalde oogparasieten worden overgedragen door insectenbeten. Bijvoorbeeld, de zwarte vlieg is een vector voor Onchocerca volvulus, die rivierblindheid veroorzaakt. Insectenbeten kunnen de parasieten in de bloedbaan overbrengen, waarna ze zich naar het oog verplaatsen, wat kan leiden tot ontsteking en schade aan het oogweefsel.

Indirecte besmetting door contact met besmette oppervlakken
Naast direct contact met water kan een oogparasiet ook via besmette oppervlakken of voorwerpen in het oog terechtkomen. Het aanraken van besmette oppervlakken met ongewassen handen kan parasieten overdragen naar het oog. Dit geldt bijvoorbeeld voor parasieten zoals Toxoplasma gondii, die via de handen in het oog kunnen komen.

Risicofactoren

Oogparasieten worden vaak geassocieerd met een aantal risicofactoren die de kans op infectie verhogen. Deze factoren kunnen zowel met de omgeving als met de persoonlijke gewoonten van een patiënt te maken hebben.

Slechte hygiëne en sanitatie
In regio’s met beperkte toegang tot schoon water en sanitaire voorzieningen is de kans groter dat oogparasieten zich verspreiden. Mensen die geen toegang hebben tot schoon drinkwater of die in dichtbevolkte, onverzorgde omgevingen wonen, kunnen meer in contact komen met parasitaire besmettingen. Dit geldt vooral voor Toxoplasma gondii en Acanthamoeba die vaak via besmet water of vuil de ogen binnendringen.

Gebruik van contactlenzen
Personen die contactlenzen dragen, lopen een verhoogd risico op oogparasieten, vooral als ze hun lenzen niet goed reinigen of deze dragen in besmet water. Het dragen van contactlenzen kan het oog kwetsbaarder maken voor infecties, omdat de lens het oog afdekt en een beschermende barrière vormt die de toegang van parasieten tot het oog vergemakkelijkt.

Reizen naar endemische gebieden
Mensen die naar tropische of subtropische gebieden reizen, vooral naar gebieden waar rivierblindheid of trachoma voorkomt, lopen een verhoogd risico om oogparasieten op te lopen. Het is belangrijk dat reizigers zich bewust zijn van deze risico’s en voorzorgsmaatregelen nemen om infecties te voorkomen, zoals het vermijden van contact met besmet water of het gebruik van beschermende middelen tegen insectenbeten.

Risicogroepen

Er zijn verschillende groepen patiënten die een verhoogd risico lopen om oogparasieten op te lopen, afhankelijk van hun levensomstandigheden, gewoonten en reisgedrag.

Bewoners van tropische en subtropische gebieden
Mensen die in tropische of subtropische gebieden wonen, zoals delen van Afrika, Zuid-Amerika of Azië, hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van oogparasieten. Dit komt door de hoge prevalentie van parasitaire infecties in deze regio's en de blootstelling aan vectoren zoals bloedzuigende insecten of besmet water.

Patiënten met een verzwakt immuunsysteem
Patiënten met een verzwakt immuunsysteem, zoals diegenen die immunosuppressiva gebruiken of die HIV-positief zijn, hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van ernstige oogparasitaire infecties. Deze patiënten zijn vatbaarder voor infecties zoals toxoplasmose, die zich vaak in de ogen kunnen manifesteren.

Atleten en mensen die in water werken
Atleten die regelmatig in open water zwemmen of mensen die werken in watergerelateerde beroepen, zoals vissers of arbeiders in rivieren en meren, lopen een verhoogd risico op het oplopen van oogparasieten. Parasieten zoals Acanthamoeba kunnen via besmet water het oog bereiken, vooral bij het dragen van contactlenzen.

Symptomen van oogparasieten

Parasitaire ooginfecties vertonen niet altijd symptomen, wat het herkennen moeilijk kan maken. Wanneer symptomen optreden, kunnen deze omvatten:

• Oogafscheiding
• Oogcyste
• Oogontsteking
• Overgevoeligheid voor licht (fotofobie)
• Rood oog
• Verlies van gezichtsvermogen en blindheid
• Wazig gezichtsvermogen
• Floaters (kleine vlekjes of vliegjes in het gezichtsveld)
• Jeuk rond het oog
• Korstvorming rond de oogleden en wimpers
• Littekens op het netvlies
• Oogpijn
• Roodheid rond het oog
• Tranende ogen

Alarmsymptomen

Bij oogparasieten kunnen er verschillende alarmsymptomen optreden die aangeven dat er sprake is van een infectie die mogelijk ernstige schade aan het oog kan veroorzaken. Het is essentieel om deze symptomen tijdig te herkennen om blijvende schade of verlies van gezichtsvermogen te voorkomen.

Pijn en roodheid van het oog
Een van de meest voorkomende alarmsymptomen van een oogparasiet is pijn of ongemak in het oog, samen met een rode of ontstoken uitstraling. De pijn kan variëren van mild tot ernstig, en wordt vaak gepaard met een branderig gevoel, jeuk of een gevoel van zand in het oog.

Verlies van gezichtsvermogen en wazig zicht
Als een oogparasiet zich heeft verspreid naar diepere weefsels van het oog, zoals het netvlies of de hoornvlies, kan dit leiden tot wazig of verminderd zicht. In ernstige gevallen kan het zelfs leiden tot tijdelijk of permanent verlies van gezichtsvermogen.

Overgevoeligheid voor licht en afscheiding
Overgevoeligheid voor licht (fotofobie) kan optreden wanneer het oog wordt aangetast door een parasiet. Er kan ook sprake zijn van overmatige afscheiding uit het oog, die waterig of etterig kan zijn, afhankelijk van de aard van de infectie.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van oogparasieten vereist een grondige beoordeling van de symptomen en een aantal diagnostische tests om de specifieke parasiet te identificeren. Artsen moeten rekening houden met de klinische presentatie van de patiënt, evenals met eventuele risicofactoren die de kans op een oogparasitaire infectie verhogen.

Klinisch onderzoek en anamnese
Een gedetailleerde medische anamnese is essentieel bij het diagnosticeren van oogparasieten. Artsen zullen vragen naar de voorgeschiedenis van reizen naar risicogebieden, contact met besmet water, gebruik van contactlenzen, en eventuele andere symptomen die verband houden met parasitaire infecties. Klinisch onderzoek zal gericht zijn op het inspecteren van het oog op tekenen van ontsteking, roodheid, afscheiding en pijn.

Microscopisch onderzoek van oogafscheiding
Een veelgebruikte methode om een oogparasiet te diagnosticeren, is het microscopisch onderzoeken van afscheidingen uit het oog. Dit kan helpen om de parasiet te identificeren door het zoeken naar parasitaire cysten of trofozoïeten in het oogvocht. Voor Acanthamoeba bijvoorbeeld, kan een cultuurtest van het oogvocht noodzakelijk zijn om de aanwezigheid van de parasiet te bevestigen.

Serologische tests en PCR
In sommige gevallen kunnen serologische tests of polymerasekettingreactie (PCR) worden gebruikt om parasieten zoals Toxoplasma gondii op te sporen. PCR is een gevoelige techniek die het DNA van de parasiet in oogweefsel kan detecteren, zelfs als de infectie nog niet zichtbaar is bij een microscopisch onderzoek. Dit is vooral nuttig bij patiënten met subtiele of asymptomatische infecties.

Oogscans en beeldvorming
Afhankelijk van de ernst van de infectie kunnen artsen beeldvormingstechnieken gebruiken, zoals een oogscan of een echografie, om schade aan het oog te beoordelen. Deze technieken helpen om te zien of er complicaties zijn, zoals schade aan het hoornvlies of het netvlies, veroorzaakt door de parasiet.

Behandeling

De behandeling van een parasitaire ooginfectie hangt af van het type parasiet dat de infectie veroorzaakt. Meestal worden orale (via de mond ingenomen) of lokale medicijnen voorgeschreven, zoals pyrimethamine, ivermectine en diethylcarbamazine. In sommige gevallen kan het nodig zijn om wormen chirurgisch uit het oog te verwijderen, bijvoorbeeld bij loiasis, gnathostomiasis en rivierblindheid.

Prognose

De prognose voor oogparasieten hangt sterk af van het type parasiet, de ernst van de infectie en hoe snel de behandeling wordt gestart. Vroegtijdige diagnose en behandeling kunnen de prognose verbeteren, maar onbehandelde gevallen kunnen leiden tot blijvende schade of zelfs blindheid.

Korte termijn prognose
Bij een tijdige behandeling van oogparasieten is de prognose meestal goed. Veel ooginfecties veroorzaakt door parasieten kunnen succesvol worden behandeld met antibiotica, antivirale middelen of andere therapeutische benaderingen, waardoor de symptomen verminderen en het gezichtsvermogen behouden blijft.

Lange termijn prognose
Indien de infectie laat wordt behandeld, kunnen er blijvende schade en littekens in het oog optreden. Bijvoorbeeld, Acanthamoeba-keratitis kan leiden tot permanente visusproblemen en zelfs de noodzaak voor een cornea-transplantatie. Het herstel kan variëren, afhankelijk van de ernst van de infectie en de effectiviteit van de behandeling.

Complicaties

Oogparasieten kunnen verschillende complicaties veroorzaken, vooral wanneer de infectie niet op tijd wordt gediagnosticeerd of behandeld. Deze complicaties kunnen variëren van tijdelijke ongemakken tot ernstige schade aan het gezichtsvermogen en zelfs blindheid.

Hoornvliesbeschadiging
Een van de meest voorkomende complicaties van oogparasieten is schade aan het hoornvlies, het doorzichtige deel van het oog dat licht naar de retina geleidt. Acanthamoeba-keratitis, bijvoorbeeld, kan leiden tot littekens op het hoornvlies, wat het gezichtsvermogen permanent kan verminderen als de infectie niet wordt behandeld.

Glaucoom en oogdrukproblemen
Oogparasieten kunnen ook complicaties veroorzaken zoals verhoogde oogdruk, wat kan leiden tot glaucoom. Dit kan optreden als gevolg van ontsteking van het oog en verstoring van de normale vochtstroom in het oog. Glaucoom kan het gezichtsvermogen beschadigen en vereist vaak langdurige behandeling.

Netvliesbeschadiging en verlies van gezichtsvermogen
In gevallen waar parasieten zoals Toxoplasma gondii de retina bereiken, kunnen ze ernstige schade aan het netvlies veroorzaken. Dit kan leiden tot maculadegeneratie en verlies van centrale zicht. In sommige gevallen kan dit onomkeerbare schade aan het gezichtsvermogen veroorzaken.

Secundaire infecties
Oogparasieten kunnen de oogstructuren verzwakken, waardoor het risico op secundaire bacteriële infecties toeneemt. Deze secundaire infecties kunnen de behandeling bemoeilijken en de kans op langdurige schade vergroten. Antibiotica of antivirale middelen zijn vaak nodig om deze bijkomende infecties te behandelen.

Chroniciteit en blijvende visusverlies
Bij onvoldoende of vertraagde behandeling kunnen oogparasieten chronische aandoeningen veroorzaken die leiden tot blijvend verlies van gezichtsvermogen. Dit is vooral het geval bij infecties die diep in het oog doordringen, zoals bij Onchocerca volvulus, waar ontsteking van het oog kan leiden tot blindheid na langdurige infectie.

Preventie van parasitaire infecties aan de ogen

Hoewel het niet altijd mogelijk is om parasitaire ooginfecties volledig te voorkomen, kunnen de volgende maatregelen helpen om het risico te verminderen:

Goede contactlenshygiëne

Het is essentieel om een goede contactlenshygiëne te handhaven. Reinig contactlenzen nooit met leidingwater en gebruik altijd steriele producten voor het reinigen. Vervang de contactlensvloeistof regelmatig en zorg voor goede handhygiëne voordat je de lenzen inbrengt. Vermijd het dragen van contactlenzen tijdens het slapen en na het zwemmen.

Goede hygiëne

Regelmatig handen wassen is cruciaal, vooral voor het eten, na toiletbezoek en na het opruimen van dierlijk afval. Deel geen persoonlijke voorwerpen zoals kleding, handdoeken en beddengoed.

Voorkomen van insectenbeten

Gebruik insecticiden op blootgestelde huid of draag beschermende kleding om insectenbeten te voorkomen.

Juiste voedselbereiding

In gebieden waar parasitaire infecties veel voorkomen, is het belangrijk om voedsel goed te koken. Vermijd het eten van rauw of onvoldoende verhit voedsel en gebruik handschoenen bij de verwerking van rauw voedsel. Was altijd je handen na het hanteren van rauw voedsel.

Lees verder

• Oogwormen: Soorten en symptomen van worminfectie aan ogen
• Ooginfecties door parasieten: Parasitaire infecties aan ogen
• Loiasis: Infectie met zwelling rond gewrichten en oogworm
• Acanthamoeba keratitis: Ooginfectie bij contactlensdragers
• Toxocariase: Infectie met symptomen aan ogen of organen