Paarse urinezaksyndroom: symptomen, oorzaak en behandeling

Paarse urinezaksyndroom (PBS) is een zeldzaam verschijnsel waarbij de plastic urinekatheter en slangetjes paars worden. De verkleuring is te wijten aan de aanwezigheid van indigo en indirubinepigmenten die metabolieten zijn van tryptofaan. Het is geassocieerd met urineweginfectie. Bacteriën die sulfatase en fosfatase produceren, zijn betrokken bij de vorming van deze pigmenten. Het paars urinezakensyndroom is geassocieerd met hogere morbiditeit en mortaliteit, in vergelijking met urineweginfecties zonder dit fenomeen.

• Wat is het paarse urinezaksyndroom?
• Vóórkomen
• Geschiedenis
• Oorzaak
• Symptomen
• Behandeling paarse urinezaksyndroom
• Preventie
• Urineweginfecties voorkomen
• Zorg voor een regelmatig darmprogramma

Wat is het paarse urinezaksyndroom?

Het paarse urinezaksyndroom (in het Engels: Purple Urine bag Syndrome of PUBS) treedt op wanneer urinekatheters en urinezakken een paarse kleur krijgen. De urine verkleurt niet paars.

Vóórkomen

Paarse urinezakensyndroom komt vaker voor bij vrouwelijke verpleeghuisbewoners. Andere risicofactoren zijn onder meer alkalische urine, obstipatie en het gebruik van polyvinylchloride (PVC) katheters.

Geschiedenis

Het syndroom werd in de medische literatuur voor het eerst beschreven door Barlow en Dickson in 1978.[1]

Oorzaak

De oorzaak van de paarse kleur is anno 2024 niet bekend; er is geen wetenschappelijk bewijs om te verklaren waarom dit gebeurt. Uit onderzoek tot nu toe is niet gebleken dat het verband houdt met het type of merk van urinezakken of katheters dat wordt gebruikt; het kan in alle katheters voorkomen. Er zijn echter veel theorieën in omloop over waarom het voorkomt.

Tryptofaan uit de voeding wordt door darmbacteriën omgezet in de stof 'indol' en het is daarmee het afbraakproduct van tryptofaan. Tryptofaan komt in eiwitrijke voeding voor. De lever zet indol om in 'indoxysulfaat', wat in de urine uitgescheiden. Patiënten die langere tijd een urinekatheter hebben, kunnen pepaalde bacteriën in de urine hebben, zoals Providencia stuartii, Klebsiella pneumoniae en Proteus mirabilis. Deze micro-organismen zorgen ervoor dat dit inoxysulfaat wordt omgezet in indigokristallen (blauw) en indirubine (rood) en wanneer rood en blauw worden gemengd krijg je de kleur paars. De mate van paars hangt af van de unieke concentratie rode kleurstof en geproduceerde blauwe kleurstof; soms is het meer blauw, soms meer rood en soms heeft het een paarse tint. Volgens het Slingeland Ziekenhuis is het zo dat indirubine zich oplost in het plastic van de zak en de katheter en indigokristallen zich hechten aan de binnenkant van de katheter en de zak zodat deze paars verkleuren.[2]

Normaal wordt tryptofaan afgebroken in de dunne darm en eventueel in de dikke darm. Bij obstipatie of een vertraagde darm (vaak aangetroffen bij mensen met een dwarslaesie) blijft tryptofaan langer in het systeem. Eenmaal in de dikke darm reageren bacteriën met tryptofaan om de bovengenoemde rode en blauwe kleurstoffen te maken.

Volgens het Slingeland Ziekenhuis kan de aanwezigheid van de bacteriën in de urine van patiënten met een katheter mogelijk ook samenhangen met bacteriële overgroei van de darmflora. Dit is volgens het ziekenhuis een predisponerende factor voor verhoogde productie van indol, wat uiteindelijk mede het ontstaan van de paarse kleur verklaart.[3]

Symptomen

Mensen met het paarse urinezakensyndroom klagen meestal niet over symptomen. Een paarsige verkleuring van de urinezak is vaak de enige bevinding, vaak opgemerkt door zorgverleners. Het wordt meestal als een goedaardig fenomeen of verschijnsel beschouwd, hoewel het bij een recidiverende of chronische urineweginfectie kan worden geassocieerd met geneesmiddelresistente bacteriën.

Behandeling paarse urinezaksyndroom

Antibiotica zoals ciprofloxacine kan worden toegediend bij een urineweginfectie en de katheter moet worden vervangen. Als obstipatie aanwezig is, moet dit ook worden behandeld.

Preventie

Urineweginfecties voorkomen

De beste manier om een urineweginfectie te voorkomen is om veel vocht te drinken. Het is belangrijk om elke dag 2 tot 3 liter water te drinken. Het is het beste om dranken met suiker, cafeïne en alcohol te vermijden. Deze dranken kunnen de irritatie van de blaas verhogen en bijdragen aan het ontstaan van urineweginfecties.

Zorg voor een regelmatig darmprogramma

Een gezond functionerend darmprogramma is de combinatie van vele factoren:

• Neem je medicijnen iedere dag op een vast tijdstip zoals voorgeschreven door je arts. Medicijnen die je neemt voor de stoelgang moeten op hetzelfde tijdstip en in dezelfde dosis worden ingenomen; je lichaam houdt niet van verrassingen.
• Eet een dieet rijk aan vezels.
• Drink dagelijks voldoende water.
• Zorg voor een regelmatig dieet en vermijd cafeïne, alcohol en voedsel dat je maag van streek maakt.
• Zorg voor dagelijkse beweging, want dat stimuleert de darmwerking.

Noten:

1. Barlow, GB; Dickson JAS (March 1978). "Purple urine bags". Lancet. 1 (8062): 502
2. Slingeland Ziekenhuis. Paarse urinezaksyndroom PBS. https://urologie.slingeland.nl/professionals/Kathetermanagement/Paarse-urinezaksyndroom/1350/1430 (ingezien op 24-11-2018)
3. Ibid.