Depersonalisatiestoornis: Verstoorde perceptie van lichaam

Een depersonalisatiestoornis is een psychische aandoening waarbij een patiënt perioden ervaart waarin hij zich los voelt van zijn eigen lichaam en gedachten. Trauma's en intense stress kunnen bijdragen aan het ontstaan van depersonalisatie, hoewel de stoornis ook een symptoom kan zijn van andere onderliggende aandoeningen. De diagnose van deze stoornis wordt gesteld door een specialist in de geestelijke gezondheidszorg. De behandeling bestaat doorgaans uit psychotherapie, medicatie, gezinstherapie, creatieve therapie en/of klinische hypnose. Een episode van depersonalisatie kan enkele minuten duren, maar in sommige gevallen aanhouden tot bijna meerdere jaren. De prognose is over het algemeen goed, omdat de symptomen vaak vanzelf verdwijnen of dankzij een gerichte behandeling van de onderliggende oorzaak.

• Dissociatieve stoornis
• Oorzaken van depersonalisatiestoornis
• Symptoom van andere aandoeningen
• Symptomen
• Diagnose en Onderzoeken
• Behandeling van Depersonalisatie
• Psychotherapie
• Medicatie
• Gezinstherapie
• Creatieve therapie
• Klinische hypnose
• Prognose
• Complicaties van depersonalisatiestoornis
• Preventie van depersonalisatiestoornis

Dissociatieve stoornis

Depersonalisatiestoornis is een vorm van een dissociatieve stoornis. Dissociatieve stoornissen zijn psychische aandoeningen waarbij er een verstoring is in het geheugen, het bewustzijn, de identiteit en/of de perceptie. Wanneer een of meer van deze functies aangetast zijn, kan de patiënt symptomen van depersonalisatie ervaren. Deze symptomen interfereren vaak met het dagelijks leven, zoals sociale en werkactiviteiten en relaties.

Oorzaken van depersonalisatiestoornis

Anno augustus 2024 is er nog steeds weinig bekend over de exacte oorzaken van depersonalisatiestoornis. Wel spelen biologische, psychologische en omgevingsfactoren een rol. Intense stress of traumatische gebeurtenissen, zoals oorlog, misbruik, ongelukken, rampen of extreem geweld, zijn mogelijke uitlokkende factoren.

Symptoom van andere aandoeningen

Depersonalisatie kan ook een symptoom zijn van andere aandoeningen, waaronder bepaalde vormen van drugsmisbruik, persoonlijkheidsstoornissen, epileptische aanvallen, en bepaalde neurologische aandoeningen. Daarnaast kan depersonalisatie optreden na het ervaren van een gevaarlijke situatie, zoals een aanval, een ongeval of een ernstige ziekte.

Symptomen

Het belangrijkste symptoom van een depersonalisatiestoornis is een verstoorde perceptie van het eigen lichaam. De patiënt kan het gevoel hebben een robot te zijn, in een droom te leven, of de wereld om zich heen waar te nemen alsof hij naar een film kijkt in plaats van hier deel van uit te maken. Deze verstoring van het zelfbewustzijn gaat vaak gepaard met een gevoel van volledige onthechting, gekenmerkt door een afwezigheid van emoties, zowel positieve als negatieve. Ondanks deze vervreemde gevoelens, verliezen patiënten niet het contact met de realiteit; ze beseffen dat hun ervaringen niet overeenkomen met de werkelijkheid. Veel patiënten ervaren depersonalisatie tijdens een paniekaanval, waarbij de depersonalisatie het hoogtepunt is van hun angst. Sommige patiënten vrezen gek te worden, wat kan leiden tot depressie, angst of paniek. Voor sommigen zijn de symptomen mild en kortdurend (enkele minuten), terwijl anderen chronische of terugkerende symptomen ervaren die het dagelijks functioneren ernstig kunnen verstoren.

Diagnose en Onderzoeken

Wanneer een patiënt symptomen van een depersonalisatiestoornis vertoont, begint de arts doorgaans met het doorlopen van de volledige medische geschiedenis en het uitvoeren van een lichamelijk onderzoek. Anno augustus 2024 zijn er geen specifieke laboratoriumtesten beschikbaar om dissociatieve stoornissen zoals depersonalisatie direct te diagnosticeren. De arts zal echter diverse diagnostische onderzoeken inzetten om andere mogelijke oorzaken van de klachten uit te sluiten, zoals beeldvormende onderzoeken en bloedonderzoeken. Fysieke aandoeningen of bijwerkingen van medicijnen kunnen ook symptomen veroorzaken die lijken op die van depersonalisatie. Als lichamelijke oorzaken zijn uitgesloten, kan een doorverwijzing naar een psycholoog of psychiater noodzakelijk zijn. Deze specialisten gebruiken specifieke interviews en beoordelingsinstrumenten om een diagnose van dissociatieve stoornis te stellen.

Behandeling van Depersonalisatie

De meeste patiënten met een depersonalisatiestoornis die behandeling zoeken, maken zich vaak meer zorgen over symptomen zoals depressie of angst, dan over de stoornis zelf. In veel gevallen verdwijnen de symptomen vanzelf met de tijd.

Behandeling is meestal alleen nodig als de stoornis aanhoudend of recidiverend is, of als de symptomen bijzonder verontrustend zijn voor de patiënt. De arts zal zich richten op het verminderen van de stress die bijdraagt aan depersonalisatie. De meest geschikte behandelmethode hangt af van de individuele patiënt en de ernst van de symptomen.

Psychotherapie

Psychotherapie is vaak de voorkeursbehandeling voor depersonalisatie. Dit type therapie maakt gebruik van psychologische technieken om patiënten te helpen hun gedachten en gevoelens over psychologische conflicten beter te begrijpen en te communiceren, wat kan bijdragen aan depersonalisatie. Cognitieve therapie, een specifiek type psychotherapie, richt zich op het veranderen van disfunctionele denkpatronen en het verbeteren van copingstrategieën.

Medicatie

In de meeste gevallen worden geen specifieke medicijnen voorgeschreven voor depersonalisatiestoornissen. Echter, als een patiënt ook lijdt aan depressie of angst, kunnen antidepressiva of medicatie voor angststoornissen (anti-angstmedicatie) nuttig zijn. Antipsychotica kunnen ook helpen bij symptomen zoals ongeordend denken en verstoorde waarnemingen die gerelateerd zijn aan depersonalisatie.

Gezinstherapie

Gezinstherapie kan nuttig zijn om het gezin te informeren over de stoornis en de oorzaken ervan. Het helpt gezinsleden om de symptomen van een terugval te herkennen en effectief te reageren.

Creatieve therapie

Creatieve therapieën zoals kunsttherapie, muziektherapie en andere vormen van expressieve therapie helpen patiënten om hun gedachten en gevoelens op een veilige en creatieve manier te verkennen en te uiten. Deze therapieën kunnen bijdragen aan emotionele verwerking en zelfontdekking.

Klinische hypnose

Klinische hypnose maakt gebruik van diepe ontspanning, concentratie en gerichte aandacht om een gewijzigde bewustzijnstoestand te bereiken. Dit kan patiënten helpen om gedachten, gevoelens en herinneringen te ontdekken die anders misschien onbewust zouden blijven.

Prognose

Veel patiënten herstellen volledig van een depersonalisatiestoornis. De symptomen verdwijnen vaak vanzelf of na behandeling van de stress of trauma die de symptomen heeft veroorzaakt. Echter, zonder behandeling kunnen er soms terugkerende episodes van depersonalisatie optreden.

Complicaties van depersonalisatiestoornis

Hoewel depersonalisatiestoornis zelf niet vaak leidt tot ernstige complicaties, kunnen de symptomen ernstige gevolgen hebben voor de dagelijkse levenskwaliteit van de patiënt. Mogelijke complicaties zijn onder andere:

• Chronische angst en depressie: Aanhoudende depersonalisatie kan leiden tot ernstige angst of depressie.
• Problemen met dagelijks functioneren: De symptomen kunnen het vermogen van de patiënt om normaal te functioneren in het dagelijks leven belemmeren, wat kan leiden tot problemen op het werk of in sociale relaties.
• Verhoogd risico op zelfmoord: In ernstige gevallen kan de aanhoudende onthechting en de psychische belasting leiden tot gedachten aan zelfmoord.

Preventie van depersonalisatiestoornis

Het voorkomen van depersonalisatiestoornis kan moeilijk zijn, vooral omdat veel risicofactoren buiten de controle van de patiënt liggen. Het is echter cruciaal om psychische klachten en stress zo vroeg mogelijk te behandelen en professioneel advies te zoeken zodra de eerste symptomen optreden. Vroegtijdige interventie kan helpen om de ernst van de symptomen te verminderen en de algehele prognose te verbeteren.

Lees verder

• Conversiestoornissen en dissociatieve stoornissen
• Paniekaanval en paniekstoornis: Oorzaken en symptomen
• Angst & angstgevoelens: Soorten & symptomen angststoornissen
• Stress: Symptomen, gevolgen en tips bij gestrest zijn
• Depressie: Oorzaken en behandeling van depressieve gevoelens