Depersonalisatiestoornis: Verstoorde perceptie van lichaam

Een depersonalisatiestoornis is een psychische aandoening waarbij een patiënt perioden ervaart waarin hij los is van het eigen lichaam en de gedachten. Een trauma en intense stress dragen bij aan de totstandkoming van depersonalisatie. Soms is dit eveneens een teken van een andere aandoening. De diagnose van de psychische stoornis gebeurt door een specialist in de geestelijke gezondheidszorg. De behandeling bestaat uit psychotherapie, medicatie, gezinstherapie, creatieve therapie en/of klinische hypnose. Een aflevering van depersonalisatie houdt enkele minuten tot (bijna) vele jaren aan. De prognose is meestal goed omdat de symptomen vanzelf of dankzij een behandeling van het onderliggend probleem verdwijnen.

• Dissociatieve stoornis
• Oorzaken van depersonalisatiestoornis
• Symptoom van andere ziekte
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van depersonalisatie
• Psychotherapie
• Medicatie
• Gezinstherapie
• Creatieve therapie
• Klinische hypnose
• Prognose van verstoorde perceptie van lichaam
• Preventie van psychische aandoening

Dissociatieve stoornis

Depersonalisatiestoornis is een vorm van een dissociatieve stoornis. Dissociatieve stoornissen zijn psychische aandoeningen waarbij een storing aanwezig is in het geheugen, het bewustzijn, de identiteit en/of de perceptie. Wanneer één of meer van deze functies aangetast zijn, kampt de patiënt mogelijk met symptomen van depersonalisatie. Deze symptomen interfereren vaak met het dagelijks leven zoals de sociale en werkactiviteiten en relaties.

Oorzaken van depersonalisatiestoornis

Er is anno december 2018 weinig bekend over de oorzaken van een depersonalisatiestoornis, maar biologische, psychologische en omgevingsfactoren spelen mogelijk wel een rol. Intense stress of een traumatische gebeurtenis, zoals oorlog, misbruik, ongelukken, rampen of extreem geweld zijn mogelijke uitlokkende factoren.

Symptoom van andere ziekte

Depersonalisatie is soms ook een symptoom van andere stoornissen, waaronder sommige vormen van drugsmisbruik, bepaalde persoonlijkheidsstoornissen, convulsies en bepaalde andere neurologische aandoeningen. Ook treedt een depersonalisatiestoornis soms op na het ervaren van een gevaarlijke situatie, zoals een aanval, een ongeval of een ernstige ziekte.

Symptomen

Het primaire symptoom van een depersonalisatiestoornis is een verstoorde perceptie van het lichaam. De patiënt heeft namelijk het gevoel dat hij een robot is, leeft in een droom of de wereld rond hem heen voelt als een film die ze bekijken in plaats van hiervan deel uit te maken. Er treedt een verstoring van het zelfbewustzijn op. Patiënten met depersonalisatie beschrijven namelijk een gevoel van volledige onthechting, gekenmerkt door een afwezigheid van emoties, goed of slecht. Patiënten met deze aandoening verliezen niet het contact met de realiteit; ze beseffen dat de dingen niet zijn zoals ze lijken. Veel patiënten ervaren depersonalisatie tijdens een paniekaanval en de depersonalisatie is dan het piekniveau van angst. Sommige patiënten vrezen misschien dat ze gek worden en depressief, angstig of paniekerig kunnen worden. Voor sommige patiënten zijn de symptomen mild en duren ze slechts kort (enkele minuten). Voor anderen zijn de symptomen echter chronisch of keren ze terug gedurende vele jaren, wat leidt tot problemen met het dagelijks functioneren of zelfs invaliditeit.

Diagnose en onderzoeken

Als de patiënt symptomen ervaart van een depersonalisatiestoornis, besluit de arts om eerst de volledige medische geschiedenis te doorlopen en vervolgens een lichamelijk onderzoek uit te voeren. Er zijn anno december 2018 er geen laboratoriumtesten voorhanden om dissociatieve stoornissen zoals een depersonalisatiestoornis te diagnosticeren. Wel zet de arts diverse diagnostische onderzoeken in om andere oorzaken van de klachten uit te sluiten, zoals beeldvormende onderzoeken en bloedonderzoeken. Fysieke ziekten of bijwerkingen van medicijnen veroorzaken namelijk af en toe ook dergelijke tekenen. Is een lichamelijke ziekte uitgesloten, dan is een doorverwijzing naar een psycholoog of psychiater aanbevolen. Zij gebruiken speciaal ontworpen interviews en beoordelingsinstrumenten om een patiënt persoon te beoordelen op een dissociatieve stoornis.

Behandeling van depersonalisatie

De meeste patiënten met een depersonalisatiestoornis die een behandeling zoeken, maken zich zorgen over de symptomen zoals depressie of angst, in plaats van de stoornis zelf. In veel gevallen verdwijnen de symptomen na verloop van tijd.

Een behandeling is meestal alleen nodig als de stoornis blijvend of recidiverend is, of als de symptomen bijzonder schrijnend zijn voor de patiënt. De arts wil bij een eventuele behandeling alle stress aanpakken die aanleiding geeft tot depersonalisatie. De beste behandelmethode hangt af van de patiënt en de ernst van de symptomen.

Psychotherapie

Psychotherapie is meestal de voorkeursbehandeling bij depersonalisatie. Dit soort therapie maakt gebruik van psychologische technieken waarbij een patiënt leert om de gedachten en gevoelens over psychologische conflicten beter te herkennen en te communiceren die mogelijk leiden tot depersonalisatie. Cognitieve therapie is een specifiek type psychotherapie dat zich richt op veranderende disfunctionele denkpatronen.

Medicatie

Normaal gesproken schrijft de arts geen medicijnen voor voor de behandeling van dissociatieve stoornissen. Als een patiënt met een dissociatieve stoornis echter ook lijdt aan een depressie of angst, heeft hij soms baat bij een antidepressivum of medicatie voor de behandeling van een angststoornis (anti-angst-medicatie). Antipsychotica verbeteren ook met ongeordend denken en de waarneming gerelateerd aan depersonalisatie.

Gezinstherapie

Dit soort therapie helpt het gezin te informeren over de stoornis en de oorzaken ervan, en helpt gezinsleden om de symptomen van een recidief te herkennen.

Creatieve therapie

Kunsttherapie, muziektherapie en andere vormen van creatieve therapie helpen de patiënt om zijn gedachten en gevoelens op een veilige en creatieve manier te verkennen en uiten.

Klinische hypnose

Bij klinische hypnose gebruikt de arts intense ontspanning, concentratie en gerichte aandacht om een veranderde of bewustzijnsstaat te bereiken, waardoor patiënten gedachten, gevoelens en herinneringen kunnen ontdekken die ze voor hun bewuste geest verborgen kunnen houden.

Prognose van verstoorde perceptie van lichaam

Veel patiënten herstellen volledig van een depersonalisatiestoornis. De symptomen die met deze stoornis verdwijnen vaak vanzelf of anders verdwijnen ze na de behandeling van de stress of het trauma dat de symptomen veroorzaakt heeft. Zonder behandeling verschijnen soms echter extra episodes van depersonalisatie.

Preventie van psychische aandoening

Het is niet altijd mogelijk om een verstoorde perceptie van het lichaam te voorkomen. Het is wel belangrijk om de behandeling van een depersonalisatiestoornis zo snel mogelijk na het optreden van de klachten op te starten.

Lees verder

• Conversiestoornissen en dissociatieve stoornissen
• Paniekaanval en paniekstoornis: Oorzaken en symptomen
• Angst & angstgevoelens: Soorten & symptomen angststoornissen
• Stress: Symptomen, gevolgen en tips bij gestrest zijn
• Depressie: Oorzaken en behandeling van depressieve gevoelens