Knobbeltje onder de huid: oorzaken van een onderhuidse bult

Een knobbeltje onder de huid is vaak goedaardig, alhoewel je er veel hinder van kunt ondervinden. Bij een onderhuidse knobbel kan er sprake zijn van een vaste of een beweegbare bult, een grote of een kleine knobbel, een harde of een zachte bult. De meeste knobbeltjes onder de huid zijn geen reden tot bezorgdheid. Er zijn verschillende soorten oorzaken, zoals infecties, een cyste of een lipoom (vetbultje). Soms gaat een bultje onder de huid gepaard met andere symptomen, zoals pijn, irritatie, roodheid en zwelling. Het is belangrijk om niet te knijpen in de bult of deze anderszins te manipuleren. Het wordt ten zeerste afgeraden om de knobbel proberen te verwijderen. Dat kan leiden tot complicaties, zoals een infectie of littekenvorming. Als je last hebt van een onderhuids knobbeltje, dan kun je het beste je huisarts raadplegen. Deze kan bekijken wat er aan de hand is en een behandeling voorstellen. Soms is eerst nog aanvullend onderzoek nodig of volgt een verwijzing naar een specialist.

• Hoe voelt een knobbeltje onder de huid?
• Hard en vast
• Zacht en rubberachtig
• Pijnlijk en gevoelig
• Glad en rond
• Onregelmatig en hobbelig
• Beweeglijk en verschuifbaar
• Vastgehecht aan de huid
• Warm aanvoelend
• Epidemiologie van knobbeltje onder de huid
• Oorzaken knobbeltje onder de huid
• Gezwollen lymfeklieren door een infectie
• Wat is een lymfeklier?
• Vaak voorkomende infecties
• Minder vaak voorkomende infecties
• Immuunsysteemaandoeningen
• Kanker
• Andere oorzaken lymfeklierzwelling
• Onderhuidse bult door goedaardige gezwellen
• Lipoom
• Cyste
• Talgbult of atheroomcyste
• Erythema nodosum
• Dermatofibroom
• Bindweefselknobbel
• Keloïd
• Fibroadenoom
• Liesbreuk
• Wat is een liesbreuk?
• Oorzaken
• Symptomen
• Liesbreuk bij een baby of kind
• Aneurysma
• Schildklierknobbeltjes
• Onderhuidse knobbel door kanker
• Andere oorzaken onderhuids bultje
• Bijwerking van een medicijn
• Andere aandoeningen
• Onderzoek en diagnose
• Anamnese
• Lichamelijk onderzoek
• Aanvullend onderzoek
• Differentiële diagnose
• Definitieve diagnose
• Behandeling van een onderhuidse bult
• Gezwollen lymfeklieren door een infectie
• Lipoom (vetbultje)
• Cyste
• Talgbult of atheroomcyste
• Erythema nodosum
• Dermatofibroom
• Bindweefselknobbel (fibroadenoom)
• Liesbreuk
• Aneurysma
• Schildklierknobbeltjes
• Onderhuidse knobbel door kanker
• Bijwerking van een medicijn
• Andere aandoeningen
• Prognose
• Preventie

Hoe voelt een knobbeltje onder de huid?

Een knobbeltje onder de huid kan aanvoelen als een vreemd, onverwacht bezoek. Maar elk knobbeltje heeft zijn eigen ‘karakter’. Soms is het stevig en vast, alsof het zich stevig in je huid heeft genesteld. Andere keren voelt het soepel en beweeglijk, alsof het elk moment weg kan glijden. Elk van deze kenmerken geeft je een hint over wat er onder de huid speelt. Laten we eens in detail kijken naar de verschillende manieren waarop zo’n knobbeltje zich kan manifesteren, elk met een voorbeeld om het beeld compleet te maken.

Hard en vast

Een knobbeltje dat stevig en vast aanvoelt, lijkt als het ware aan de huid vastgeplakt. Het geeft niet mee als je erop drukt en blijft resoluut op zijn plek. Dit kan wijzen op een bindweefselknobbel, zoals een dermatofibroom of, als het zich in de borst bevindt, een fibroadenoom. Deze knobbels laten zich niet zomaar wegduwen; ze blijven staan alsof ze zeggen: "Ik zit hier, en ik ga nergens heen."

• Voorbeeld: Linda voelt een klein, hard knobbeltje op de achterkant van haar hand. Het is niet groot, maar als ze erop drukt, geeft het niet mee. Het lijkt vast te zitten aan de onderliggende huid en beweegt niet. De dokter legt uit dat het waarschijnlijk een dermatofibroom is, een goedaardige bindweefselknobbel die stevig verankerd zit. Het voelt een beetje alsof er een klein steentje onder haar huid vastzit.

Zacht en rubberachtig

Soms voelt een knobbeltje zacht, bijna als een kussentje, en heeft het een beetje een elastische textuur. Wanneer je erop drukt, veert het lichtjes mee en keert het terug naar zijn oorspronkelijke vorm. Dit is typisch voor een vetbult, ook wel een lipoom genoemd. Deze bultjes zijn meestal onschuldig en bewegen soepel mee als je ze tussen je vingers rolt.

• Voorbeeld: Paul voelt een zacht, kussentje-achtig bultje aan de zijkant van zijn bovenarm. Hij drukt erop, en het lijkt een beetje mee te geven, zoals rubber. Het voelt glad en veerkrachtig. Zijn huisarts bevestigt dat het een lipoom is – een goedaardige vetophoping die zacht en buigzaam aanvoelt. Het is alsof er een klein stukje gel onder zijn huid verborgen zit.

Pijnlijk en gevoelig

Wanneer een knobbeltje pijn doet of gevoelig is bij aanraking, is dit meestal een teken dat er een ontsteking of irritatie gaande is. Dit kan wijzen op een infectie, een abces, of een ontstoken talgklier. De pijn kan variëren van een lichte gevoeligheid tot een scherpe, brandende sensatie, vooral als je het bultje per ongeluk aanraakt of er druk op uitoefent.

• Voorbeeld: Tim voelt een pijnlijk bultje op zijn vinger. Het is klein en rood, en elke keer dat hij het aanraakt, voelt hij een stekende pijn. Zijn arts vertelt hem dat het een ontstoken talgklier is. Het bultje voelt alsof er een speldenprik onder zijn huid zit, klaar om elk moment te barsten.

Glad en rond

Sommige knobbeltjes hebben een perfect ronde vorm en een glad oppervlak. Ze voelen bijna aan als een klein balletje dat net onder de huid verstopt zit. Vetbultjes of ganglioncysten hebben vaak dit kenmerkende, gladde gevoel. Ze voelen stevig, maar niet hard, en hun ronde vorm maakt ze makkelijk te herkennen.

• Voorbeeld: Sandra ontdekt een klein, glad knobbeltje op haar pols. Het voelt perfect rond aan, alsof er een marmerknikker onder haar huid zit. Het is niet pijnlijk, maar ze kan er niet van afblijven. Haar arts stelt haar gerust en zegt dat het waarschijnlijk een ganglioncyste is – een met vocht gevuld bolletje dat zich aanvoelt als een glad knikkerbolletje onder de huid.

Onregelmatig en hobbelig

Een knobbeltje dat niet symmetrisch is en een hobbelig, onregelmatig oppervlak heeft, kan een stuk complexer zijn. Deze knobbels kunnen ontstaan door verschillende oorzaken, zoals een littekenweefsel, een ontsteking, of zelfs een goedaardige tumor. Ze voelen aan alsof er meerdere kleine bobbeltjes aan elkaar zitten, wat het moeilijk maakt om hun precieze vorm te bepalen.

• Voorbeeld: Carla merkt een onregelmatig knobbeltje op haar arm. Als ze erover wrijft, voelt het hobbelig en lijkt het meerdere kleine uitstulpingen te hebben. De dermatoloog legt uit dat het waarschijnlijk een ophoping van littekenweefsel is. Het knobbeltje voelt alsof er een klein hoopje steentjes onder haar huid ligt, met allerlei rare hoekjes en kantjes.

Beweeglijk en verschuifbaar

Sommige knobbeltjes lijken los onder de huid te liggen en bewegen mee wanneer je ze probeert te verschuiven. Dit zijn meestal vetbulten of cysten die niet aan de huid of het onderliggende weefsel vastzitten. Ze glijden bijna als kleine balletjes onder je huid, wat soms een vreemd, maar vaak onschuldig gevoel geeft.

• Voorbeeld: Mark voelt een knobbeltje aan de zijkant van zijn nek. Hij drukt erop, en tot zijn verbazing beweegt het knobbeltje mee. Het voelt los en glijdt onder zijn huid heen en weer als hij het tussen zijn vingers beweegt. De arts stelt hem gerust: het is een lipoom. Het is alsof er een klein, zacht balletje verstopt zit dat vrij door de ruimte onder zijn huid kan glijden.

Vastgehecht aan de huid

Een knobbeltje dat stevig vastzit aan de huid en niet los kan worden bewogen, kan wijzen op een ontsteking of een type huidkanker. Deze knobbeltjes zijn vaak stevig en onbuigzaam. Ze voelen alsof ze diep in de huid zijn ingebed, wat het moeilijk maakt om ze te verplaatsen of in te drukken.

• Voorbeeld: Jolanda ontdekt een stevig knobbeltje aan de binnenkant van haar elleboog. Ze probeert het te verschuiven, maar het zit vast. Het is alsof het knobbeltje zichzelf aan de huid heeft vastgehaakt. Haar arts adviseert verder onderzoek, want een knobbeltje dat zo vastzit kan soms een serieuzere oorzaak hebben, zoals een huidtumor.

Warm aanvoelend

Een knobbeltje dat warm aanvoelt is vaak een teken van een ontsteking of infectie. Het lijkt alsof er een klein vuurtje onder je huid smeult. Dit kan voorkomen bij abcessen, erythema nodosum, of geïnfecteerde cysten. De warmte komt voort uit de verhoogde bloedtoevoer naar het gebied als reactie op de ontsteking.

• Voorbeeld: Els voelt een warm, rood knobbeltje aan de zijkant van haar been. Het is pijnlijk bij aanraking en lijkt te pulseren. De huisarts stelt vast dat het erythema nodosum is – een ontsteking van de vetcellen onder de huid. Het knobbeltje voelt alsof er een klein kampvuurtje onder de huid brandt, met een constante warmte die de aandacht trekt.

Epidemiologie van knobbeltje onder de huid

Knobbeltjes onder de huid komen wereldwijd veel voor en kunnen door allerlei oorzaken ontstaan. Het is een breed verschijnsel dat zowel mannen als vrouwen, kinderen en volwassenen treft, en de factoren die de kans op een knobbeltje beïnvloeden zijn veelzijdig. Denk aan genetische aanleg, leeftijd, leefomgeving en zelfs klimatologische invloeden. Hier volgt een uitgebreide verkenning van de epidemiologie van deze knobbeltjes.

Vóórkomen bij mannen, vrouwen, kinderen en volwassenen
Knobbeltjes onder de huid, zoals lipomen, cysten of ganglionen, kunnen op elke leeftijd en bij iedereen ontstaan. Toch zijn er wel verschillen te vinden tussen verschillende leeftijds- en geslachtsgroepen.

Bij volwassenen zijn knobbeltjes, zoals lipomen (goedaardige vetgezwellen), het meest voorkomend. Ongeveer 1 op de 1000 mensen ontwikkelt op enig moment in het leven een lipoom. Deze knobbeltjes komen vaker voor bij mensen tussen de 40 en 60 jaar, en mannen hebben een iets grotere kans dan vrouwen. Een voorbeeld hiervan is het ganglion: een knobbeltje gevuld met geleiachtig vocht dat vooral voorkomt op de hand of pols. Mannen en vrouwen krijgen beiden ganglionen, maar ze komen iets vaker voor bij vrouwen boven de 40.

Bij kinderen komen knobbeltjes onder de huid minder vaak voor dan bij volwassenen. Toch kunnen kinderen last hebben van bijvoorbeeld dermoidcysten, een knobbeltje dat vaak aangeboren is en gevuld kan zijn met haar, huidcellen of zelfs stukjes bot. Ongeveer 1 op de 20.000 kinderen wordt geboren met een dermoidcyste, en deze kan overal op het lichaam voorkomen, hoewel vaak rond het hoofd en de nek.

Klimatologische en geografische verschillen
Ofschoon knobbeltjes onder de huid overal voorkomen, zijn er interessante verschillen te zien op basis van klimaat en locatie. In gematigde klimaten, zoals in Nederland en België, worden knobbeltjes als lipomen en cysten relatief vaak gezien. Warme klimaten hebben soms een lagere incidentie van bepaalde knobbeltjes, omdat bijvoorbeeld infectieuze huidknobbeltjes, zoals abcessen door bacteriën, minder vaak voorkomen door andere hygiënische omstandigheden en leefstijlen.

In de Nederlandse overzeese gebiedsdelen, zoals Aruba, Curaçao en Bonaire, zijn knobbeltjes onder de huid ook geen onbekend fenomeen. Een voorbeeld hiervan zijn abcessen, die vaker voorkomen in tropische gebieden vanwege de combinatie van hitte en een hogere kans op kleine huidverwondingen die geïnfecteerd raken. De warmte bevordert de groei van bacteriën, waardoor abcessen sneller ontstaan. De algemene tropische leefstijl met blootvoets lopen en werken in de buitenlucht kan bijdragen aan een verhoogde kans op huidinfecties.

In België is de situatie vergelijkbaar met Nederland. Ook hier zijn knobbeltjes zoals lipomen en ganglionen veelvoorkomend, vooral bij volwassenen. Belgische statistieken tonen aan dat ongeveer 1 op de 1500 volwassenen te maken krijgt met een knobbeltje onder de huid dat medisch ingrijpen behoeft. Het Belgische zorgsysteem is vergelijkbaar met dat van Nederland, waardoor preventie en behandeling van deze knobbeltjes goed op elkaar aansluiten.

Wereldwijd zien we dat knobbeltjes onder de huid overal ter wereld voorkomen, maar de aard van de knobbeltjes kan verschillen afhankelijk van het klimaat, de cultuur en de genetische populatie. In Azië bijvoorbeeld komen ganglioncysten relatief vaak voor bij mensen die intensief handwerk doen, zoals bij rijstteelt, terwijl in westerse landen lipomen vaker geassocieerd worden met obesitas en genetische aanleg.

Genetische factoren
Genetica speelt een grote rol bij het ontstaan van sommige knobbeltjes onder de huid. Lipomen, bijvoorbeeld, hebben vaak een erfelijke component. Als meerdere familieleden een lipoom hebben, is de kans groter dat jij er ook één krijgt. Ongeveer 5% van de mensen met een lipoom heeft een familiegeschiedenis van deze knobbeltjes, wat erop wijst dat genetica bijdraagt aan de vatbaarheid.

Een ander voorbeeld van genetische invloed is het Gardner-syndroom, een zeldzame genetische aandoening waarbij meerdere knobbeltjes, zoals cysten en lipomen, ontstaan. Deze aandoening komt voor bij ongeveer 1 op de 10.000 mensen en verhoogt het risico op het ontwikkelen van verschillende soorten goedaardige en kwaadaardige knobbels.

• Feitje: Lipomen komen vaker voor bij mensen met obesitas. Hoewel een lipoom op zich goedaardig is, laat onderzoek zien dat overgewicht de kans op meerdere lipomen aanzienlijk vergroot. Het is dus een combinatie van genetische aanleg en leefstijl die bepaalt hoe groot de kans is dat je hiermee te maken krijgt.

Voorbeelden en cijfers

• Lipomen: Ongeveer 1 op de 1000 volwassenen ontwikkelt een lipoom. Deze knobbeltjes zijn vaak pijnloos en voelen zacht aan. Ze komen het meest voor op de schouders, nek en rug.
• Ganglioncysten: Deze komen veel voor op de pols en hand en treffen vooral vrouwen boven de 40 jaar. Ongeveer 70% van de ganglioncysten verdwijnt vanzelf binnen enkele maanden, zonder dat behandeling nodig is.
• Abcessen: In tropische gebieden, zoals de Nederlandse Cariben, komen abcessen vaker voor vanwege de hoge temperatuur en vochtigheid, die de groei van bacteriën bevorderen.

Oorzaken knobbeltje onder de huid

Het ontdekken van een al dan niet harde bult onder de huid kan alarmerend zijn, maar het is zelden een reden tot bezorgdheid. Verschillende factoren kunnen knobbeltjes onder de huid veroorzaken en deze zijn meestal goed te behandelen. De belangrijkste oorzaken van een onderhuidse bult zijn:

• gezwollen lymfeklieren door een infectie
• goedaardige gezwellen, zoals een cyste of lipoom (vetbultje)
• liesbreuk
• schildklierknobbeltje

Gezwollen lymfeklieren door een infectie

De klieren (lymfeklieren) aan weerszijden van de hals, onder de kaak of achter de oren zwellen gewoonlijk op als je verkouden bent of griep hebt. Meer ernstige infecties kunnen ervoor zorgen dat de klieren groter worden en erg stevig en gevoelig worden. Klieren kunnen ook zwellen en gevoelig worden na een verwonding, zoals een snee of een beet, of wanneer een infectie in de mond, het hoofd of de nek optreedt.

Wat is een lymfeklier?

Een lymfeklier is een kleine, ronde of boonvormige cluster van cellen bedekt met een kapsel van bindweefsel. Het is een orgaantje op het verloop van lymfevaten, bestaande uit een combinatie van lymfocyten (die eiwitdeeltjes produceren die indringers vangen, zoals virussen) en macrofagen (die het gevangen materiaal afbreken). Lymfocyten en macrofagen filteren je lymfevocht tijdens hun reis door je lichaam en beschermen je door indringers te vernietigen.

Lymfeklieren bevinden zich in groepen en elke groep draineert een specifiek deel van je lichaam. Je kunt een zwelling of knobbel opmerken in bepaalde gebieden, zoals in de lymfeklieren in je nek, onder je kin, in de oksels en in de lies. De plaats van de gezwollen lymfeklieren kan helpen de onderliggende oorzaak te identificeren.

De meest voorkomende oorzaak van gezwollen klieren is een infectie, met name een virale infectie, zoals verkoudheid. Er zijn ook andere mogelijke oorzaken van gezwollen lymfeklieren.

Vaak voorkomende infecties

Vaak voorkomende infecties die lymfeklierzwelling kunnen veroorzaken zijn:

• keelontsteking door streptokokken
• mazelen
• oorontsteking
• tandabces
• ziekte van Pfeiffer of klierkoorts
• huid- of wondinfecties, zoals cellulitis
• hiv, het virus dat aids veroorzaakt

Minder vaak voorkomende infecties

Minder vaak voorkomende oorzaken van gezwollen lymfeklieren zijn:

• tuberculose (tbc)
• bepaalde seksueel overdraagbare aandoeningen (soa's), zoals syfilis
• toxoplasmose (een parasitaire infectie als gevolg van contact met de ontlasting van een geïnfecteerde kat of het eten van onvoldoende verhit vlees)
• kattenkrabziekte (een bacteriële infectie van een kat krabt of bijt)

Immuunsysteemaandoeningen

Aandoeningen aan het immuunsysteem kunnen ook zwelling van de lymfeklieren veroorzaken, welke je kunt waarnemen als onderhuidse knobbeltjes:

• Lupus: een chronische ontstekingsziekte die zich kan richten op je gewrichten, huid, nieren, bloedcellen, hart en longen
• Reumatoïde artritis: een chronische ontstekingsziekte waarbij gewrichten ontstoken zijn.

Kanker

Een knobbeltje onder de huid als gevolg van een lymfeklierzwelling kan ook ontstaan door kanker:

• Lymfoom: kanker die ontstaat in je lymfestelsel.
• Leukemie: kanker van het bloedvormende weefsel van je lichaam, waaronder je beenmerg en lymfevatenstelsel.
• Andere kankers die zich hebben verspreid (gemetastaseerd) naar de lymfeklieren.

Andere oorzaken lymfeklierzwelling

Andere mogelijke maar zeldzame oorzaken zijn bepaalde medicijnen, zoals de anti-epileptische medicatie fenytoïne (dit middel onderdrukt de abnormale hersenactiviteit die de epileptische aanval veroorzaakt), en preventieve medicijnen tegen malaria.

Onderhuidse bult door goedaardige gezwellen

Er zijn verschillende soorten goedaardige gezwellen, die meestal onschadelijk zijn, en die een onderhuidse knobbel kunnen vormen:

Lipoom

Een lipoom of vetbultje is een gladde, rubberachtige, koepelvormige knobbel die gemakkelijk onder de huid kan worden verplaatst. Het is een goed beweegbaar onderhuids bultje. Het is een langzaam groeiende vetbultje die zich meestal tussen de huid en de onderliggende spierlaag bevindt. Je kunt het knobbeltje gemakkelijk bewegen met een lichte vingerdruk. Vaak ontstaat een dergelijk knobbel op middelbare leeftijd. Sommige mensen hebben meer dan één lipoom.

Lipomen kunnen overal in het lichaam voorkomen. Je kunt ze herkennen aan de volgende kenmerken:

• een vetbultje ligt net onder de huid
• voorkeursplekken zijn de nek, schouders, rug, buik, armen en dijen
• een vetbult voelt zacht en deegachtig aan
• het bultje beweegt gemakkelijk met een lichte vingerdruk
• een lipoom is over het algemeen klein en hebben meestal een diameter van minder dan 5 centimeter
• een lipoom kan langzaamaan groeien en groter worden
• soms pijnlijk, vooral als ze groeien en op nabijgelegen zenuwen drukken of als het bultje veel bloedvaten bevat

Cyste

Een cyste is een is een abnormale lichaamsholte, afgelijnd is door epitheelweefsel en gevuld met keratine, talg, of ander materiaal, en lucht. Een cyste kan stevig of zacht aanvoelen en zijn volledig goedaardig. Ten minste 20% van de volwassenen zal een soort van cyste in hun leven ontwikkelen.

Talgbult of atheroomcyste

Een talgbult of atheroomcyste (synoniemen: epidermale cyste, epidermoid cyste, sebaceous cyst) is een goedaardig bultje of knobbeltje onder de huid. Deze lastpakken kunnen overal op de huid verschijnen, maar komen het meest voor op het gezicht, de hals en de romp. Een talgbultje groeit langzaam en is vaak pijnloos, waardoor ze zelden problemen veroorzaken of behandeling behoeven. Je kunt deze knobbeltjes herkennen aan de volgende kenmerken:

• een klein onderhuids rond bultje
• voorkeursplekken zijn het gezicht, de nek of de romp
• een kleine mee-eter die de centrale opening van de cyste dichtstopt
• in de bulkt zit een dik, geel, stinkend materiaal
• soms stroomt de inhoud uit de cyste
• roodheid, zwelling en gevoeligheid in het gebied als de bult ontstoken of geïnfecteerd raakt

Erythema nodosum

Erythema nodosum is een ontsteking van vetweefsel onder de huid. Het betreft een vorm van huidontsteking dat zich in een bepaald deel van de vetlaag van de huid bevindt. Het kenmerkt zich door roodachtige, pijnlijke, gevoelige knobbeltjes die zich meestal aan de voorzijde van de benen bevinden.De zachte knobbeltjes variëren in grootte van één tot vijf centimeter. Ontsteking in de vetlaag van de huid veroorzaakt de nodulaire zwelling.

Dermatofibroom

Een dermatofibroom is een harde, solitaire, langzaam groeiende bult die in verschillende kleuren kan voorkomen, meestal bruin tot bruinig, maar grijs, zwart, blauw, geel, rood, paars komen ook voor. Dermatofibromen veroorzaken normaal gesproken weinig of geen ongemak, maar jeuk en gevoeligheid kunnen optreden. Dermatofibromen kunnen overal op het lichaam worden aangetroffen, maar meestal komen ze voor op de benen en armen. Ze komen het vaakst voor bij vrouwen; de verhouding man-vrouw is ongeveer 1:4. De leeftijdsgroep waarin zij het meest voorkomen, is 20 tot 45 jaar. Dermatofibromen hebben meestal een inkeping in het midden. Het bultje of knobbeltje voelt hard aan, alsof er een tablet in de huid zit.

Bindweefselknobbel

Een bindweefselknobbel, ook wel een fibroadenoom genoemd, is een goedaardige tumor die voorkomt in de borst. Deze knobbeltjes komen doorgaans voor bij vrouwen tussen de twintig en dertig jaar oud.

De symptomen van een bindweefselknobbel zijn als volgt:

• Textuur: Het knobbeltje voelt stevig en rubberachtig aan.
• Grootte en vorm: Het is meestal klein en heeft een ronde vorm.
• Oppervlak: De knobbel heeft een duidelijk gladde vorm.
• Pijn: Soms kan de knobbel pijnlijk aanvoelen.
• Beweeglijkheid: Wanneer je het tussen twee vingers vasthoudt, kan je het gemakkelijk heen en weer bewegen.

Het is mogelijk dat er meerdere bindweefselknobbels in de borst aanwezig zijn.

Een bindweefselknobbel is goedaardig en vormt meestal geen reden tot zorg. Toch is het raadzaam om bij het ontdekken van een knobbeltje in de borst altijd je zo snel mgelijk je huisarts raad te plegen.

Keloïd

Een keloïd is een stevige, roze tot rode, jeukende, geïrriteerd bultje die de neiging heeft om geleidelijk groter te worden en te verschijnen op de plaats van een eerdere beschadiging van de huid. Het ontwikkelt zich als gevolg van abnormale littekenvorming. Mensen met een donkere huid hebben meestal meer aanleg om een keloïd te ontwikkelen. Voorkeursplekken zijn de schouders, borst, oren en rug.

Fibroadenoom

Een fibroadenoom is een vaste, goedaardige knobbel in de borst die vooral voorkomt bij vrouwen in de leeftijd van 15 tot 35 jaar. Een fibroadenoom kan stevig, glad, rubberachtig of hard aanvoelen en heeft een goed omlijnde vorm. Meestal is een dergelijk knobbeltje pijnloos; het kan aanvoelen als een knikker in je borst, en het bultje kun je gemakkelijk onder je huid bewegen wanneer het (door de arts) wordt onderzocht. Dergelijke bultjes variëren in grootte.

Liesbreuk

Een liesbreuk kan een zachte knobbel in de lies veroorzaken. Deze uitstulping ontstaat als gevolg van een zwakke plek of een opening in de buikwand, de breukpoort genoemd. Vrouwen hebben een andere anatomie van het lieskanaal dan mannen. Het lieskanaal is de plek waar de liesbreuk ontstaat. Daarom hebben vrouwen veel minder vaak een liesbreuk dan mannen. De breuk veroorzaakt een zichtbare uitstulping in de lies en kan aanleiding geven tot een pijnlijk, soms branderig gevoel in de lies. Sommige mensen worden ook misselijk van een liesbreuk. De klachten verergeren bij het voorover bukken, hoesten, te hard persen of (zwaar) tillen, omdat door deze handelingen de druk in de buikholte wordt vergroot. Behandeling van een liesbreuk bestaat uit een kijkoperatie of een open operatie.

Wat is een liesbreuk?

Een liesbreuk (medische benaming: hernia inguinalis) is een uitstulping van het buikvlies in de liesstreek.

Oorzaken

Een liesbreuk ontstaat ten gevolge van een verhoogde druk in de onderbuik of een zwakke plek in de buikwand, of een combinatie van beide. De zwakke plek in de buikwand kan aangeboren zijn, maar het kan ook later in het leven ontstaan doordat de buikwand uitrekt, bijvoorbeeld als je fors in gewicht toeneemt, veel en zwaar tilt, te hard perst of te veel hoest. Deze factoren vergroten de druk in de buikholte waardoor een liesbreuk kan ontstaan, zeker in geval van een zwakke plek in de buikwand. Verder blijkt dat mensen die roken een verhoogde kans hebben op het krijgen van een liesbreuk.

Vanwege een andere anatomie van het lieskanaal, hebben jongens en mannen meer kan om een liesbreuk te krijgen dan meisjes en vrouwen. Vrouwen hebben echter vier keer meer kans om een liesbreuk te ontwikkelen in de canalis femoralis, dat wil zeggen hoog in de dij, onder de liesstreek. Dit wordt wel een femorale liesbreuk of dijbeenbreuk genoemd.

Symptomen

Sommige liesbreuken veroorzaken geen symptomen. Het komt nogal eens voor dat je niet weet dat je een liesbreuk hebt, totdat deze door een arts wordt ontdekt tijdens een medisch onderzoek. In veel gevallen is er echter een uitstulping zichtbaar. De bobbel is meestal meer zichtbaar als je rechtop staan, vooral als je hoest of blaast op de rug van je hand. Door het blazen of hoesten komt de uitstulping (bij de liesbreuk) naar voren. Bij jongens werd vroeger voor de medische keuring voor militaire dienst door de keuringsarts meestal gecontroleerd op aanwezigheid van een liesbreuk, door je op de rug van je hand te laten blazen.

De symptomen van een liesbreuk zijn onder meer:

• een knobbel, bobbel of zwelling in de liesstreek
• een liesbreuk kan een pijnlijk, soms branderig gevoel in de lies geven
• pijn in de liesstreek kan verergeren bij het voorover bukken, hoesten, te hard persen of (zwaar) tillen, want hierbij wordt de druk in de buik vergroot
• soms kunnen mannen met een liesbreuk last krijgen van pijn en zwelling in het scrotum (balzak)

Als een deel van de darm geblokkeerd raakt door een liesbreuk, wordt de bloedvoorziening afgesnoerd waardoor de darm kan afsterven. Een inklemming geeft vaak veel pijnklachten en gaat niet zelden gepaard met misselijkheid en braken, het uitblijven van de stoelgang en winderigheid.

Liesbreuk bij een baby of kind

Een liesbreuk bij baby's en kinderen is het gevolg van een zwakke plek in de buikwand, dat reeds bij de geboorte aanwezig was. Een liesbreuk bij kinderen is een aangeboren aandoening. Een liesbreuk bij kinderen houdt verband met de indaling van de teelbal bij jongens. Het kan echter ook bij meisjes voorkomen, zij het in veel mindere mate. Soms is de breuk alleen zichtbaar wanneer een kind huilt, hoest of perst tijdens de stoelgang. Bij een duidelijk zichtbare liesbreuk, is de kans op een spontane sluiting vrijwel uitgesloten.

Aneurysma

Een uitpuilende sectie in de wand van een bloedvat (aneurysma) kan aanvoelen als een pulserende knobbel in de buik, in de lies of achter de knie. Het kan ernstige problemen veroorzaken als het gaat om de bloedvaten in de hersenen of de buik. Aneurysmata kunnen een medisch noodgeval zijn en vereisen mogelijk onmiddellijke medische behandeling.

Schildklierknobbeltjes

Een schildkliernodus of schildklierknobbel is een abnormale groei van de schildklier. Een vergrote schildklier (struma) bevindt zich in de hals net onder de adamsappel. Schildklierknobbeltjes zijn eigenlijk heel gewoon. Op 60-jarige leeftijd heeft de helft van alle mensen ze. Deze knobbeltjes zijn vaak erg klein en niet tot nauwelijks voelbaar. Verschillende factoren vergroten de kans op het ontwikkelen van een schildklierknobbel, zoals:

• wonen in een deel van de wereld waar het dieet geen jodium bevat
• een familiegeschiedenis van schildkliernodules hebben
• man zijn
• jonger zijn dan 30 of ouder dan 60 jaar

Onderhuidse knobbel door kanker

Een bult of knobbel veroorzaakt door kanker is meestal hard, onregelmatig (grillig) gevormd en stevig gefixeerd onder de huid of diep in het weefsel. Hoewel ze meestal geen pijn veroorzaken, zijn sommige soorten bultjes als gevolg van kanker pijnlijk. De meeste knobbeltjes worden evenwel niet veroorzaakt door kanker.

Andere oorzaken onderhuids bultje

Zwelling kan ook worden veroorzaakt door:

Bijwerking van een medicijn

Een onderhuidse knobbel kan een bijwerking zijn van een geneesmiddel, zoals fenytoïne (voorgeschreven bij epilepsie en bij hartritmestoornissen). De bijsluiter van fenytoïne vermeldt onder mogelijke bijwerkingen: "Aandoening van de slagaders gekenmerkt door zichtbare knobbels van de slagaders en algemene ziektesymptomen zoals koorts, fors gewichtsverlies, vermoeidheid, spierzwakte en algehele lusteloosheid (periarteritis nodosa)."

Andere aandoeningen

Andere medische aandoeningen en ziekten, zoals lupus, myalgische encefalomyelitis (ME) of reumatoïde artritis, kunnen onderhuidse knobbeltjes veroorzaken.

Onderzoek en diagnose

Onderzoek en diagnose van een onderhuidse knobbel zijn cruciaal om de oorzaak vast te stellen en een passende behandeling te bepalen. Hieronder volgen de stappen en technieken die artsen meestal gebruiken voor het onderzoeken en diagnosticeren van een onderhuidse knobbel:

Anamnese

De arts begint met een gesprek om inzicht te krijgen in de medische geschiedenis van de patiënt en de kenmerken van de knobbel:

• Duur en ontwikkeling: Hoe lang bestaat de knobbel? Is deze recent ontstaan of al langere tijd aanwezig?
• Symptomen: Gaat de knobbel gepaard met pijn, gevoeligheid, jeuk, zwelling, roodheid of andere symptomen?
• Verandering: Is de knobbel in de loop van de tijd groter of kleiner geworden? Zijn er veranderingen in de textuur of beweeglijkheid?
• Andere klachten: Zijn er bijkomende symptomen zoals koorts, vermoeidheid, gewichtsverlies of infecties?

Lichamelijk onderzoek

De arts onderzoekt de knobbel door te kijken naar de grootte, vorm, textuur en beweeglijkheid van de bult:

• Palpatie: De arts voelt de knobbel aan om te beoordelen of deze hard of zacht is, of het beweegt onder de huid, en of het vastzit aan onderliggend weefsel.
• Inspectie van de huid: De arts onderzoekt ook de huid rond de knobbel voor tekenen van roodheid, zwelling of infectie.

Aanvullend onderzoek

Indien nodig kan de arts besluiten tot verder onderzoek om meer informatie te verkrijgen over de aard van de knobbel.

Beeldvormend onderzoek

• Echografie: Een echo kan helpen om de inhoud van de knobbel te visualiseren (bijv. vet, vloeistof, vaste massa) en om te bepalen of de knobbel vastzit aan omliggende structuren.
• Röntgenfoto: Kan worden gebruikt als er een vermoeden is van botbetrokkenheid of verkalking.
• MRI of CT-scan: Deze gedetailleerde beeldvormende technieken kunnen worden ingezet om de aard en omvang van de knobbel te bepalen, vooral als er een vermoeden is van een complexer gezwel of kanker.

Bloedonderzoek

• Algemeen bloedonderzoek: Dit kan worden uitgevoerd om tekenen van ontsteking, infectie of andere systemische aandoeningen te detecteren.
• Specifieke markers: In gevallen van vermoeden van kanker of auto-immuunziekten kunnen specifieke bloedmarkers worden onderzocht, zoals tumormarkers of auto-antistoffen.

Weefselonderzoek (biopsie)

• Fijne naald aspiratie (FNA): Hierbij wordt met een dunne naald een klein beetje weefsel of vocht uit de knobbel gehaald voor onderzoek onder de microscoop. Dit is vooral nuttig bij vermoeden van kanker of infecties.
• Excisiebiopsie: Soms wordt de gehele knobbel chirurgisch verwijderd en vervolgens onderzocht. Dit gebeurt wanneer een definitieve diagnose nodig is of als er een vermoeden van maligniteit bestaat.

Differentiële diagnose

Op basis van de verzamelde gegevens stelt de arts een lijst op van mogelijke oorzaken (differentiële diagnose). Door de onderzoeksresultaten te interpreteren, kan de arts de meest waarschijnlijke oorzaak bepalen, zoals:

• Goedaardige tumoren (bijv. lipoom, cyste)
• Infecties (bijv. gezwollen lymfeklieren door bacteriële of virale infecties)
• Auto-immuunziekten (bijv. lupus, reumatoïde artritis)
• Maligne tumoren (bijv. lymfoom, huidkanker)

Definitieve diagnose

Na het voltooien van alle benodigde onderzoeken en het analyseren van de resultaten, stelt de arts een definitieve diagnose. Afhankelijk van de diagnose wordt een behandelplan opgesteld, dat kan variëren van observatie en conservatieve behandeling tot chirurgie of medicatie.

Het volledige proces is erop gericht om de juiste oorzaak van de onderhuidse knobbel vast te stellen en een gerichte behandeling in te zetten.

Behandeling van een onderhuidse bult

De behandeling van een onderhuidse knobbel hangt af van de onderliggende oorzaak. Hier volgt een korte toelichting van de mogelijke behandelingen voor de eerder genoemde oorzaken:

Gezwollen lymfeklieren door een infectie

In de meeste gevallen is geen specifieke behandeling nodig, omdat gezwollen lymfeklieren vanzelf verdwijnen zodra de infectie is genezen. Als de zwelling langer aanhoudt of gepaard gaat met andere symptomen, zoals koorts, kan een arts antibiotica of antivirale medicatie voorschrijven.

Lipoom (vetbultje)

Een lipoom is meestal goedaardig en hoeft niet te worden behandeld tenzij het pijn veroorzaakt of cosmetische problemen oplevert. In dat geval kan het chirurgisch worden verwijderd.

Cyste

Cysten hoeven meestal niet behandeld te worden, tenzij ze geïnfecteerd of ongemakkelijk worden. In sommige gevallen kan een arts de cyste leegzuigen of chirurgisch verwijderen.

Talgbult of atheroomcyste

Deze knobbeltjes worden meestal verwijderd als ze geïnfecteerd raken of cosmetisch storend zijn. Chirurgische verwijdering is de meest voorkomende behandeling.

Erythema nodosum

De behandeling is gericht op de onderliggende oorzaak. Ontstekingsremmers zoals NSAID's (bijv. ibuprofen) of corticosteroïden kunnen worden voorgeschreven om de pijn en ontsteking te verminderen.

Dermatofibroom

Dermatofibromen hoeven meestal niet te worden behandeld, tenzij ze symptomen veroorzaken of cosmetisch storend zijn. Chirurgische verwijdering is mogelijk, maar kan littekens veroorzaken.

Bindweefselknobbel (fibroadenoom)

Dit type knobbel is goedaardig en hoeft meestal niet verwijderd te worden. In sommige gevallen wordt chirurgische verwijdering aanbevolen, vooral als de knobbel groeit of als er twijfel is over de aard ervan.

Liesbreuk

Een liesbreuk moet meestal chirurgisch worden behandeld om complicaties zoals inklemming te voorkomen. Er zijn twee operatieve methoden: een open operatie of een kijkoperatie.

Aneurysma

Aneurysmata vereisen meestal chirurgische reparatie, vooral als het risico op scheuren groot is. Dit kan door middel van een open operatie of een endovasculaire procedure.

Schildklierknobbeltjes

De meeste schildklierknobbels zijn goedaardig en vereisen geen behandeling. Indien de knobbels de ademhaling of het slikken belemmeren, of als er een vermoeden van kanker is, kan een operatie worden aanbevolen.

Onderhuidse knobbel door kanker

Als een knobbel door kanker wordt veroorzaakt, hangt de behandeling af van het type en de fase van de kanker. Behandelingen kunnen bestaan uit chirurgie, chemotherapie, radiotherapie of een combinatie daarvan.

Bijwerking van een medicijn

Als een knobbel een bijwerking is van een medicijn, kan het staken of aanpassen van de medicatie door de arts worden overwogen.

Andere aandoeningen

Bij auto-immuunziekten zoals lupus of reumatoïde artritis kunnen immunosuppressiva en ontstekingsremmende medicijnen worden voorgeschreven om de onderliggende aandoening te behandelen en knobbels te verminderen.

Prognose

De prognose van een onderhuidse knobbel hangt af van de onderliggende oorzaak:

• Goedaardige knobbels: Zoals lipomen en cysten hebben meestal een uitstekende prognose. Ze zijn vaak onschadelijk en vereisen geen verdere behandeling tenzij ze klachten geven.
• Gezwollen lymfeklieren door infectie: Deze verdwijnen meestal vanzelf zodra de infectie is genezen. De prognose is doorgaans goed.
• Liesbreuken: Na chirurgische ingreep is de prognose meestal positief. De meeste mensen herstellen goed zonder verdere complicaties.
• Kankergerelateerde knobbels: De prognose hangt af van het type en de fase van de kanker. Vroege diagnose en behandeling verbeteren de kans op een goede uitkomst.

Door de bank genomen s de prognose voor de meeste onderhuidse knobbels gunstig, vooral als ze vroeg worden ontdekt en correct worden behandeld.

Preventie

Preventie van onderhuidse knobbels is niet altijd mogelijk, maar er zijn enkele dingen die je kunt doen om je risico te verminderen:

• Vermijd infecties: Zorg voor goede hygiëne en was regelmatig je handen.
• Blijf gezond: Eet gezond, slaap genoeg en versterk je immuunsysteem.
• Check je huid: Controleer regelmatig je huid op knobbels of veranderingen.
• Let op blessures: Vermijd snijwonden of beten die kunnen leiden tot infecties.
• Beweeg regelmatig: Een actieve levensstijl met dagelijkse beweging helpt je spieren en weefsels sterk te houden.
• Stop met roken: Roken kan je risico op liesbreuken en andere complicaties verhogen. Stoppen met roken is daarom een belangrijke preventieve maatregel!
• Gebruik medicijnen bewust: Volg altijd de aanwijzingen van je arts bij het gebruik van medicatie.

Door alert te zijn op je lichaam en gezond te leven, kun je de kans op bepaalde knobbels verminderen.

Lees verder

• Huidaandoeningen A-Z: symptomen, oorzaak en behandeling
• Bultje op de huid: oorzaken van een huidbultje of bultjes
• Knobbeltje onder oksel: oorzaken knobbel of zwelling oksel
• Talgkliercyste: knobbel/knobbeltje oksel, rug, schouder, nek
• Bultje bij anus: oorzaken van bult of knobbeltje bij de anus