Knobbeltje onder de huid: oorzaken van een onderhuidse bult

Een knobbeltje onder de huid is vaak goedaardig, alhoewel je er veel hinder van kunt ondervinden. Bij een onderhuidse knobbel kan er sprake zijn van een vaste of een beweegbare bult, een grote of een kleine knobbel, een harde of een zachte bult. De meeste knobbeltjes onder de huid zijn geen reden tot bezorgdheid. Er zijn verschillende soorten oorzaken, zoals infecties, een cyste of een lipoom (vetbultje). Soms gaat een bultje onder de huid gepaard met andere symptomen, zoals pijn, irritatie, roodheid en zwelling. Het is belangrijk om niet te knijpen in de bult of deze anderszins te manipuleren. Het wordt ten zeerste afgeraden om de knobbel proberen te verwijderen. Dat kan leiden tot complicaties, zoals een infectie of littekenvorming. Als je last hebt van een onderhuids knobbeltje, dan kun je het beste je huisarts raadplegen. Deze kan bekijken wat er aan de hand is en een behandeling voorstellen. Soms is eerst nog aanvullend onderzoek nodig of volgt een verwijzing naar een specialist.

• Hoe voelt een knobbeltje onder de huid?
• Hard en vast
• Zacht en rubberachtig
• Pijnlijk en gevoelig
• Glad en rond
• Onregelmatig en hobbelig
• Beweeglijk en verschuifbaar
• Vastgehecht aan de huid
• Warm aanvoelend
• Oorzaken knobbeltje onder de huid
• Gezwollen lymfeklieren door een infectie
• Wat is een lymfeklier?
• Vaak voorkomende infecties
• Minder vaak voorkomende infecties
• Immuunsysteemaandoeningen
• Kanker
• Andere oorzaken lymfeklierzwelling
• Onderhuidse bult door goedaardige gezwellen
• Lipoom
• Cyste
• Talgbult of atheroomcyste
• Erythema nodosum
• Dermatofibroom
• Bindweefselknobbel
• Keloïd
• Fibroadenoom
• Liesbreuk
• Wat is een liesbreuk?
• Oorzaken
• Symptomen
• Liesbreuk bij een baby of kind
• Aneurysma
• Schildklierknobbeltjes
• Onderhuidse knobbel door kanker
• Andere oorzaken onderhuids bultje
• Bijwerking van een medicijn
• Andere aandoeningen

Hoe voelt een knobbeltje onder de huid?

Een knobbeltje onder de huid kan zich op diverse manieren manifesteren:

Hard en vast

Het onderhuidse knobbeltje voelt stevig aan en lijkt aan de oppervlakte van de huid vast te zitten, alsof het niet kan worden bewogen. Dit kan duiden op een bindweefselknobbel ofwel een fibroadenoom als het zich in een borst bevindt.

Zacht en rubberachtig

Het bultje heeft meer een elastische textuur en kan een beetje worden ingedrukt wanneer je erop drukt. Een vetbult voelt zacht aan.

Pijnlijk en gevoelig

Het onderhuidse bultje of knobbeltje veroorzaakt pijn of ongemak wanneer je het aanraakt of erop drukt.

Glad en rond

Het knobbeltje wat je zich onder de huid bevindt heeft een glad oppervlak zonder ruwe randen en voelt rond aan. Een vetbultje is hier een goed voorbeeld van.

Onregelmatig en hobbelig

Het knobbeltje lijkt niet symmetrisch en heeft een oneffen oppervlak met bobbels of hobbels erin.

Beweeglijk en verschuifbaar

Het onderhuidse knobbeltje lijkt losser en kan enigszins onder de huid bewegen wanneer je het probeert te verschuiven. Een vetbult kun je meestal goed heen en weer bewegen.

Vastgehecht aan de huid

Het onderhuidse bultje lijkt vast te zitten aan de huid eromheen en beweegt niet onafhankelijk.

Warm aanvoelend

Het knobbeltje of bultje voelt warmer aan dan de omliggende huid. Zo veroorzaakt erythema nodosum pijnlijke rode, warme bulten op de benen.

Oorzaken knobbeltje onder de huid

Het ontdekken van een al dan niet harde bult onder de huid kan alarmerend zijn, maar het is zelden een reden tot bezorgdheid. Verschillende factoren kunnen knobbeltjes onder de huid veroorzaken en deze zijn meestal goed te behandelen. De belangrijkste oorzaken van een onderhuidse bult zijn:

• gezwollen lymfeklieren door een infectie
• goedaardige gezwellen, zoals een cyste of lipoom (vetbultje)
• liesbreuk
• schildklierknobbeltje

Gezwollen lymfeklieren door een infectie

De klieren (lymfeklieren) aan weerszijden van de hals, onder de kaak of achter de oren zwellen gewoonlijk op als je verkouden bent of griep hebt. Meer ernstige infecties kunnen ervoor zorgen dat de klieren groter worden en erg stevig en gevoelig worden. Klieren kunnen ook zwellen en gevoelig worden na een verwonding, zoals een snee of een beet, of wanneer een infectie in de mond, het hoofd of de nek optreedt.

Wat is een lymfeklier?

Een lymfeklier is een kleine, ronde of boonvormige cluster van cellen bedekt met een kapsel van bindweefsel. Het is een orgaantje op het verloop van lymfevaten, bestaande uit een combinatie van lymfocyten (die eiwitdeeltjes produceren die indringers vangen, zoals virussen) en macrofagen (die het gevangen materiaal afbreken). Lymfocyten en macrofagen filteren je lymfevocht tijdens hun reis door je lichaam en beschermen je door indringers te vernietigen.

Lymfeklieren bevinden zich in groepen en elke groep draineert een specifiek deel van je lichaam. Je kunt een zwelling of knobbel opmerken in bepaalde gebieden, zoals in de lymfeklieren in je nek, onder je kin, in de oksels en in de lies. De plaats van de gezwollen lymfeklieren kan helpen de onderliggende oorzaak te identificeren.

De meest voorkomende oorzaak van gezwollen klieren is een infectie, met name een virale infectie, zoals verkoudheid. Er zijn ook andere mogelijke oorzaken van gezwollen lymfeklieren.

Vaak voorkomende infecties

Vaak voorkomende infecties die lymfeklierzwelling kunnen veroorzaken zijn:

• keelontsteking door streptokokken
• mazelen
• oorontsteking
• tandabces
• ziekte van Pfeiffer of klierkoorts
• huid- of wondinfecties, zoals cellulitis
• hiv, het virus dat aids veroorzaakt

Minder vaak voorkomende infecties

Minder vaak voorkomende oorzaken van gezwollen lymfeklieren zijn:

• tuberculose (tbc)
• bepaalde seksueel overdraagbare aandoeningen (soa's), zoals syfilis
• toxoplasmose (een parasitaire infectie als gevolg van contact met de ontlasting van een geïnfecteerde kat of het eten van onvoldoende verhit vlees)
• kattenkrabziekte (een bacteriële infectie van een kat krabt of bijt)

Immuunsysteemaandoeningen

Aandoeningen aan het immuunsysteem kunnen ook zwelling van de lymfeklieren veroorzaken, welke je kunt waarnemen als onderhuidse knobbeltjes:

• Lupus: een chronische ontstekingsziekte die zich kan richten op je gewrichten, huid, nieren, bloedcellen, hart en longen
• Reumatoïde artritis: een chronische ontstekingsziekte waarbij gewrichten ontstoken zijn.

Kanker

Een knobbeltje onder de huid als gevolg van een lymfeklierzwelling kan ook ontstaan door kanker:

• Lymfoom: kanker die ontstaat in je lymfestelsel.
• Leukemie: kanker van het bloedvormende weefsel van je lichaam, waaronder je beenmerg en lymfevatenstelsel.
• Andere kankers die zich hebben verspreid (gemetastaseerd) naar de lymfeklieren.

Andere oorzaken lymfeklierzwelling

Andere mogelijke maar zeldzame oorzaken zijn bepaalde medicijnen, zoals de anti-epileptische medicatie fenytoïne (dit middel onderdrukt de abnormale hersenactiviteit die de epileptische aanval veroorzaakt), en preventieve medicijnen tegen malaria.

Onderhuidse bult door goedaardige gezwellen

Er zijn verschillende soorten goedaardige gezwellen, die meestal onschadelijk zijn, en die een onderhuidse knobbel kunnen vormen:

Lipoom

Een lipoom of vetbultje is een gladde, rubberachtige, koepelvormige knobbel die gemakkelijk onder de huid kan worden verplaatst. Het is een goed beweegbaar onderhuids bultje. Het is een langzaam groeiende vetbultje die zich meestal tussen de huid en de onderliggende spierlaag bevindt. Je kunt het knobbeltje gemakkelijk bewegen met een lichte vingerdruk. Vaak ontstaat een dergelijk knobbel op middelbare leeftijd. Sommige mensen hebben meer dan één lipoom.

Lipomen kunnen overal in het lichaam voorkomen. Je kunt ze herkennen aan de volgende kenmerken:

• een vetbultje ligt net onder de huid
• voorkeursplekken zijn de nek, schouders, rug, buik, armen en dijen
• een vetbult voelt zacht en deegachtig aan
• het bultje beweegt gemakkelijk met een lichte vingerdruk
• een lipoom is over het algemeen klein en hebben meestal een diameter van minder dan 5 centimeter
• een lipoom kan langzaamaan groeien en groter worden
• soms pijnlijk, vooral als ze groeien en op nabijgelegen zenuwen drukken of als het bultje veel bloedvaten bevat

Cyste

Een cyste is een is een abnormale lichaamsholte, afgelijnd is door epitheelweefsel en gevuld met keratine, talg, of ander materiaal, en lucht. Een cyste kan stevig of zacht aanvoelen en zijn volledig goedaardig. Ten minste 20% van de volwassenen zal een soort van cyste in hun leven ontwikkelen.

Talgbult of atheroomcyste

Een talgbult of atheroomcyste (synoniemen: epidermale cyste, epidermoid cyste, sebaceous cyst) is een goedaardig bultje of knobbeltje onder de huid. Deze lastpakken kunnen overal op de huid verschijnen, maar komen het meest voor op het gezicht, de hals en de romp. Een talgbultje groeit langzaam en is vaak pijnloos, waardoor ze zelden problemen veroorzaken of behandeling behoeven. Je kunt deze knobbeltjes herkennen aan de volgende kenmerken:

• een klein onderhuids rond bultje
• voorkeursplekken zijn het gezicht, de nek of de romp
• een kleine mee-eter die de centrale opening van de cyste dichtstopt
• in de bulkt zit een dik, geel, stinkend materiaal
• soms stroomt de inhoud uit de cyste
• roodheid, zwelling en gevoeligheid in het gebied als de bult ontstoken of geïnfecteerd raakt

Erythema nodosum

Erythema nodosum is een ontsteking van vetweefsel onder de huid. Het betreft een vorm van huidontsteking dat zich in een bepaald deel van de vetlaag van de huid bevindt. Het kenmerkt zich door roodachtige, pijnlijke, gevoelige knobbeltjes die zich meestal aan de voorzijde van de benen bevinden.De zachte knobbeltjes variëren in grootte van één tot vijf centimeter. Ontsteking in de vetlaag van de huid veroorzaakt de nodulaire zwelling.

Dermatofibroom

Een dermatofibroom is een harde, solitaire, langzaam groeiende bult die in verschillende kleuren kan voorkomen, meestal bruin tot bruinig, maar grijs, zwart, blauw, geel, rood, paars komen ook voor. Dermatofibromen veroorzaken normaal gesproken weinig of geen ongemak, maar jeuk en gevoeligheid kunnen optreden. Dermatofibromen kunnen overal op het lichaam worden aangetroffen, maar meestal komen ze voor op de benen en armen. Ze komen het vaakst voor bij vrouwen; de verhouding man-vrouw is ongeveer 1:4. De leeftijdsgroep waarin zij het meest voorkomen, is 20 tot 45 jaar. Dermatofibromen hebben meestal een inkeping in het midden. Het bultje of knobbeltje voelt hard aan, alsof er een tablet in de huid zit.

Bindweefselknobbel

Een bindweefselknobbel, ook wel een fibroadenoom genoemd, is een goedaardige tumor die voorkomt in de borst. Deze knobbeltjes komen doorgaans voor bij vrouwen tussen de twintig en dertig jaar oud.

De symptomen van een bindweefselknobbel zijn als volgt:

• Textuur: Het knobbeltje voelt stevig en rubberachtig aan.
• Grootte en vorm: Het is meestal klein en heeft een ronde vorm.
• Oppervlak: De knobbel heeft een duidelijk gladde vorm.
• Pijn: Soms kan de knobbel pijnlijk aanvoelen.
• Beweeglijkheid: Wanneer je het tussen twee vingers vasthoudt, kan je het gemakkelijk heen en weer bewegen.

Het is mogelijk dat er meerdere bindweefselknobbels in de borst aanwezig zijn.

Een bindweefselknobbel is goedaardig en vormt meestal geen reden tot zorg. Toch is het raadzaam om bij het ontdekken van een knobbeltje in de borst altijd je zo snel mgelijk je huisarts raad te plegen.

Keloïd

Een keloïd is een stevige, roze tot rode, jeukende, geïrriteerd bultje die de neiging heeft om geleidelijk groter te worden en te verschijnen op de plaats van een eerdere beschadiging van de huid. Het ontwikkelt zich als gevolg van abnormale littekenvorming. Mensen met een donkere huid hebben meestal meer aanleg om een keloïd te ontwikkelen. Voorkeursplekken zijn de schouders, borst, oren en rug.

Fibroadenoom

Een fibroadenoom is een vaste, goedaardige knobbel in de borst die vooral voorkomt bij vrouwen in de leeftijd van 15 tot 35 jaar. Een fibroadenoom kan stevig, glad, rubberachtig of hard aanvoelen en heeft een goed omlijnde vorm. Meestal is een dergelijk knobbeltje pijnloos; het kan aanvoelen als een knikker in je borst, en het bultje kun je gemakkelijk onder je huid bewegen wanneer het (door de arts) wordt onderzocht. Dergelijke bultjes variëren in grootte.

Liesbreuk

Een liesbreuk kan een zachte knobbel in de lies veroorzaken. Deze uitstulping ontstaat als gevolg van een zwakke plek of een opening in de buikwand, de breukpoort genoemd. Vrouwen hebben een andere anatomie van het lieskanaal dan mannen. Het lieskanaal is de plek waar de liesbreuk ontstaat. Daarom hebben vrouwen veel minder vaak een liesbreuk dan mannen. De breuk veroorzaakt een zichtbare uitstulping in de lies en kan aanleiding geven tot een pijnlijk, soms branderig gevoel in de lies. Sommige mensen worden ook misselijk van een liesbreuk. De klachten verergeren bij het voorover bukken, hoesten, te hard persen of (zwaar) tillen, omdat door deze handelingen de druk in de buikholte wordt vergroot. Behandeling van een liesbreuk bestaat uit een kijkoperatie of een open operatie.

Wat is een liesbreuk?

Een liesbreuk (medische benaming: hernia inguinalis) is een uitstulping van het buikvlies in de liesstreek.

Oorzaken

Een liesbreuk ontstaat ten gevolge van een verhoogde druk in de onderbuik of een zwakke plek in de buikwand, of een combinatie van beide. De zwakke plek in de buikwand kan aangeboren zijn, maar het kan ook later in het leven ontstaan doordat de buikwand uitrekt, bijvoorbeeld als je fors in gewicht toeneemt, veel en zwaar tilt, te hard perst of te veel hoest. Deze factoren vergroten de druk in de buikholte waardoor een liesbreuk kan ontstaan, zeker in geval van een zwakke plek in de buikwand. Verder blijkt dat mensen die roken een verhoogde kans hebben op het krijgen van een liesbreuk.

Vanwege een andere anatomie van het lieskanaal, hebben jongens en mannen meer kan om een liesbreuk te krijgen dan meisjes en vrouwen. Vrouwen hebben echter vier keer meer kans om een liesbreuk te ontwikkelen in de canalis femoralis, dat wil zeggen hoog in de dij, onder de liesstreek. Dit wordt wel een femorale liesbreuk of dijbeenbreuk genoemd.

Symptomen

Sommige liesbreuken veroorzaken geen symptomen. Het komt nogal eens voor dat je niet weet dat je een liesbreuk hebt, totdat deze door een arts wordt ontdekt tijdens een medisch onderzoek. In veel gevallen is er echter een uitstulping zichtbaar. De bobbel is meestal meer zichtbaar als je rechtop staan, vooral als je hoest of blaast op de rug van je hand. Door het blazen of hoesten komt de uitstulping (bij de liesbreuk) naar voren. Bij jongens werd vroeger voor de medische keuring voor militaire dienst door de keuringsarts meestal gecontroleerd op aanwezigheid van een liesbreuk, door je op de rug van je hand te laten blazen.

De symptomen van een liesbreuk zijn onder meer:

• een knobbel, bobbel of zwelling in de liesstreek
• een liesbreuk kan een pijnlijk, soms branderig gevoel in de lies geven
• pijn in de liesstreek kan verergeren bij het voorover bukken, hoesten, te hard persen of (zwaar) tillen, want hierbij wordt de druk in de buik vergroot
• soms kunnen mannen met een liesbreuk last krijgen van pijn en zwelling in het scrotum (balzak)

Als een deel van de darm geblokkeerd raakt door een liesbreuk, wordt de bloedvoorziening afgesnoerd waardoor de darm kan afsterven. Een inklemming geeft vaak veel pijnklachten en gaat niet zelden gepaard met misselijkheid en braken, het uitblijven van de stoelgang en winderigheid.

Liesbreuk bij een baby of kind

Een liesbreuk bij baby's en kinderen is het gevolg van een zwakke plek in de buikwand, dat reeds bij de geboorte aanwezig was. Een liesbreuk bij kinderen is een aangeboren aandoening. Een liesbreuk bij kinderen houdt verband met de indaling van de teelbal bij jongens. Het kan echter ook bij meisjes voorkomen, zij het in veel mindere mate. Soms is de breuk alleen zichtbaar wanneer een kind huilt, hoest of perst tijdens de stoelgang. Bij een duidelijk zichtbare liesbreuk, is de kans op een spontane sluiting vrijwel uitgesloten.

Aneurysma

Een uitpuilende sectie in de wand van een bloedvat (aneurysma) kan aanvoelen als een pulserende knobbel in de buik, in de lies of achter de knie. Het kan ernstige problemen veroorzaken als het gaat om de bloedvaten in de hersenen of de buik. Aneurysmata kunnen een medisch noodgeval zijn en vereisen mogelijk onmiddellijke medische behandeling.

Schildklierknobbeltjes

Een schildkliernodus of schildklierknobbel is een abnormale groei van de schildklier. Een vergrote schildklier (struma) bevindt zich in de hals net onder de adamsappel. Schildklierknobbeltjes zijn eigenlijk heel gewoon. Op 60-jarige leeftijd heeft de helft van alle mensen ze. Deze knobbeltjes zijn vaak erg klein en niet tot nauwelijks voelbaar. Verschillende factoren vergroten de kans op het ontwikkelen van een schildklierknobbel, zoals:

• wonen in een deel van de wereld waar het dieet geen jodium bevat
• een familiegeschiedenis van schildkliernodules hebben
• man zijn
• jonger zijn dan 30 of ouder dan 60 jaar

Onderhuidse knobbel door kanker

Een bult of knobbel veroorzaakt door kanker is meestal hard, onregelmatig (grillig) gevormd en stevig gefixeerd onder de huid of diep in het weefsel. Hoewel ze meestal geen pijn veroorzaken, zijn sommige soorten bultjes als gevolg van kanker pijnlijk. De meeste knobbeltjes worden evenwel niet veroorzaakt door kanker.

Andere oorzaken onderhuids bultje

Zwelling kan ook worden veroorzaakt door:

Bijwerking van een medicijn

Een onderhuidse knobbel kan een bijwerking zijn van een geneesmiddel, zoals fenytoïne (voorgeschreven bij epilepsie en bij hartritmestoornissen). De bijsluiter van fenytoïne vermeldt onder mogelijke bijwerkingen: "Aandoening van de slagaders gekenmerkt door zichtbare knobbels van de slagaders en algemene ziektesymptomen zoals koorts, fors gewichtsverlies, vermoeidheid, spierzwakte en algehele lusteloosheid (periarteritis nodosa)."

Andere aandoeningen

Andere medische aandoeningen en ziekten, zoals lupus, myalgische encefalomyelitis (ME) of reumatoïde artritis, kunnen onderhuidse knobbeltjes veroorzaken.

Lees verder

• Huidaandoeningen A-Z: symptomen, oorzaak en behandeling
• Bultje op de huid: oorzaken van een huidbultje of bultjes
• Knobbeltje onder oksel: oorzaken knobbel of zwelling oksel
• Talgkliercyste: knobbel/knobbeltje oksel, rug, schouder, nek
• Bultje bij anus: oorzaken van bult of knobbeltje bij de anus