Glioblastoom: Agressieve hersentumor (kanker aan hersenen)
Glioblastomen (glioblastoma multiforme, GBM), is een uiterst agressieve kanker die in de hersenen begint. Aanvankelijk zijn de symptomen van een glioblastoom niet-specifiek, zoals hoofdpijn, persoonlijkheidsveranderingen, misselijkheid, maar de symptomen breiden zich snel uit en verergeren ook. De behandeling van deze agressieve hersentumor gebeurt door een chirurgische verwijdering van de tumor, radiotherapie en/of chemotherapie. De tumor keert ondanks een snelle en agressieve behandeling snel terug. De vooruitzichten zijn tot slot over het algemeen niet goed.
Epidemiologie van glioblastoom
Glioblastomen vertegenwoordigen 15% van alle
hersentumoren. Het is de meest voorkomende
kanker die begint in de
hersenen en de op één na meest voorkomende hersentumor, na een meningioom. De jaarlijkse incidentie bedraagt 3 per 100.000 mensen. De arts stelt de diagnose gewoonlijk bij patiënten tussen de vijftig en zeventig jaar. Mannen zijn vaker dan vrouwen getroffen door een glioblastoma multiforme.
De oorzaak van de meeste gevallen van een glioblastoom is onduidelijk anno november 2019. Glioblastomen zijn kwaadaardige graad IV-tumoren (hoogwaardig = erg agressief), waarbij een groot deel van de tumorcellen zich op elk willekeurig moment reproduceren en delen. Ze worden gevoed door een ruime en abnormale bloedtoevoer naar de tumorvaten. De tumor bestaat voornamelijk uit abnormale astrocytische cellen (astrocyten), maar bevat ook een combinatie van verschillende celtypen (zoals bloedvaten) en gebieden met dode cellen (necrose). Glioblastomen zijn infiltratief en vallen binnen in nabijgelegen hersengebieden. Ze kunnen zich soms ook verspreiden naar de andere kant van de hersenen via verbindingsvezels (corpus callosum). Glioblastomen verspreiden zich uiterst zeldzaam buiten de hersenen.
Nieuwe tumor
Glioblastomen ontstaan mogelijk de novo (nieuwe tumor). Ze beginnen dan als een graad IV-tumor zonder bewijs van een voorloper van een laaggradige tumor. De novo-tumoren zijn de meest voorkomende vorm van een glioblastoom. Deze zijn het meest agressief en treffen vooral ouderen.
Secundaire tumor
Soms ontstaan ook secundaire glioblastomen die zich ontwikkelen vanuit laaggradige astrocytische tumoren (graad II of graad III). Secundaire glioblastomen groeien iets langzamer, maar ze kunnen wel progressief agressief worden.
Risicofactoren
Aandoeningen
Sommige genetische aandoeningen verhogen de kans op het krijgen van een glioblastoom. Dit soort hersentumor ontstaat echter niet altijd als gevolg van deze aandoening; enkel het risico hierop is verhoogd.
Volgende aandoeningen zijn geassocieerd met glioblastomen:
Omgevingsfactoren
Omgevingsfactoren die gekoppeld zijn aan een glioblastoom zijn:
- de blootstelling aan pesticiden
- de blootstelling aan rook
- eerdere radiotherapie
- werken in de productie van rubber
- werken in de raffinage van aardolie
Symptomen
Patiënten met glioblastomen ontwikkelen snel symptomen als gevolg van een groeieffect van de tumor zelf die op de hersenen drukt of als gevolg van de vloeistof rond de tumor (
oedeem) die een verdere
zwelling van de hersenen veroorzaakt. De klinische presentatie hangt af van de locatie van de tumor. De tumor produceert gewoonlijk snel symptomen, maar is af en asymptomatisch totdat deze een enorme omvang bereikt.
Veel voorkomende symptomen zijn
epileptische aanvallen,
hoofdpijn,
misselijkheid en
braken,
geheugenverlies,
veranderingen in de persoonlijkheid, de
stemming of de
concentratie en gelokaliseerde neurologische problemen (gevoelsuitval, zwakte van één lichaamshelft, spraak- en taalproblemen,
oogproblemen).
Diagnose en onderzoeken
De diagnose van een glioblastoom gebeurt meestal door een combinatie van een
CT-scan en een
MRI-scan. De bevestiging van de diagnose gebeurt met behulp van een
weefselbiopsie.
Behandeling van kanker aan hersenen
De behandeling van deze kankervorm bestaat meestal uit een operatie, waarna de arts
chemotherapie en
radiotherapie inzet. Het
medicijn temozolomide is ook bruikbaar als onderdeel van chemotherapie. Hooggedoseerde
steroïden verminderen de zwelling in de hersenen zodat de symptomen verminderen.
Prognose van agressieve hersentumor
De kanker komt vaak terug (
herhaling van kanker) ondanks een maximale behandeling. Hoewel de arts namelijk de kankercellen tijdens een operatie kan verwijderen, blijven er steeds onzichtbare resterende cellen over die zich blijven vermenigvuldigen en zich in de hersenen verspreiden. De gemiddelde overlevingsduur na de diagnose bedraagt 12 tot 15 maanden. De vijfjaarsoverleving van de patiënten bedraagt minder dan 3 tot 7%. Zonder behandeling is de overleving meestal slechts drie maanden. Jonge patiënten overleven doorgaans iets langer dan oude patiënten.
Preventie van glioblastomen
Er zijn anno november 2019 geen bekende methoden bekend om een glioblastoom te voorkomen.
Lees verder