Hypertensieve crisis: symptomen, oorzaken en behandeling

Een plotselinge, extreme stijging van de bloeddruk wordt een hypertensieve crisis genoemd. Bij een hypertensieve crisis is de bloeddruk extreem hoog. De bovendruk (systolische bloeddruk, de druk wanneer het hart zich samenknijpt) is dan meestal hoger dan 220 en de onderdruk (diastolische bloeddruk, de druk wanneer het hart zich ontspant) hoger dan 120. Door de extreem hoge bloeddruk ontstaan direct klachten. Een hypertensieve crisis is een levensbedreigende toestand die onmiddellijke medische aandacht en zorg vereist. Snelle behandeling van de extreem hoge bloeddruk is bij een hypertensieve crisis geboden om blijvende schade aan vitale organen (zoals hart, nieren en hersenen) te beperken of te voorkomen.

• Wat is een hypertensieve crisis?
• Extreme stijging van de bloeddruk
• Hypertensieve urgentie en noodgeval
• Oorzaken
• Vóórkomen
• Symptomen van een hypertensieve crisis
• Verschijnselen
• Beschrijving
• Complicaties
• Wanneer (huis)arts raadplegen?
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling van een hypertensieve crisis
• Prognose
• Preventie

Wat is een hypertensieve crisis?

Extreme stijging van de bloeddruk

Een hypertensieve crisis duidt op een zeer plotselinge, extreme stijging van de bloeddruk tot een kritieke maar nog niet levensbedreigende waarde. Als deze crisis niet snel genoeg wordt herkend en op de juiste manier wordt behandeld, kunnen organen worden beschadigd. Dit kan leiden tot een levensbedreigende situatie, die een hypertensieve noodsituatie wordt genoemd. Het is een noodsituatie waarbij de bloeddruk zo snel mogelijk moet worden verlaagd.

Hypertensieve urgentie en noodgeval

Een hypertensieve crisis wordt ook wel onderverdeeld in:

• een hypertensieve urgentie (waarbij de bloeddruk binnen enkele uren verlaagt dient te worden om schade te voorkomen);
• een hypertensief noodgeval (waarbij het absoluut noodzakelijk is om de bloeddruk per direct te verlagen om schade te beperken).

Oorzaken

Een hypertensieve crisis kan verschillende oorzaken hebben. De getroffenen zijn vaak al bekend met hoge bloeddruk. Een van de meest voorkomende triggers van de crisis is een onderbreking van de bestaande behandeling, meestal door de voorgeschreven medicijnen niet of te onregelmatig in te nemen. Als andere medicijnen niet worden toegediend zoals voorgeschreven, kunnen ze ook een plotselinge stijging van de bloeddruk veroorzaken. Het gebruik van een klassieke MAO-remmer leidt er bijvoorbeeld toe dat tyramine (een eiwit dat van nature veel in voeding voorkomt, zoals oude kaas) niet wordt afgebroken, wat betekent dat het in hoge concentratie in het bloed komt. Een hoge concentratie tyramine in het bloed kan leiden tot een snelle en sterke stijging van de bloeddruk.

Andere veel voorkomende oorzaken van hypertensieve crises zijn:

• Autonome hyperactiviteit zoals feochromocytoom, een gezwel van het bijniermerg dat teveel stresshormonen (adrenaline, noradrenaline) maakt.
• Bindweefsel-vaatziekten.
• Drugsgebruik, met name stimulantia, cocaïne en amfetaminen.
• Ruggenmergaandoeningen
• Nierfilterontsteking (glomerulonefritis).
• Hoofdtrauma.
• Neoplasieën (nieuwvorming), zowel goedaardige als kwaadaardige tumoren.
• Pre-eclampsie (zwangerschapsvergiftiging) en eclampsie.
• Een te snel werkende schildklier (hyperthyreoïdie).
• Renovasculaire hypertensie. verhoogde bloeddruk als gevolg van een vernauwing in de slagaders naar de nieren.

Vóórkomen

Grofweg één op de 200 patiënten die zich presenteren op de spoedeisende hulp van een ziekenhuis hebben een hypertensieve crisis. Meer dan de helft hunner is reeds bekend met hypertensie.

Symptomen van een hypertensieve crisis

Verschijnselen

Typische symptomen van een hypertensieve crisis zijn:

• hoofdpijn
• duizeligheid of licht gevoel in het hoofd
• wazig zien
• kortademigheid
• een afwezig gevoel / sufheid
• misselijkheid
• braken
• een bloedneus of neusbloedingen
• epileptische aanvallen

Beschrijving

De symptomen van de hypertensieve crisis en de noodsituatie verschillen voornamelijk in de mate waarin ze optreden en in hoeverre verschillende organen worden beïnvloed. In de hypertensieve crisis zijn de symptomen nog steeds niet erg specifiek. Veel patiënten hebben een rood gezicht. Je voelt een gevoel van druk in het hoofd, misselijkheid tot braken, frequente trillingen, af en toe neusbloedingen. Het is bekend dat zowel slaperigheid als verhoogde opwinding symptomen zijn.

Andere organen worden meestal niet aangetast. Als er al een hypertensieve noodsituatie is, zijn er vergelijkbare symptomen, aangevuld met anderen. Patiënten lijden aan angina pectoris, beklemming op de borst. Er treden visuele stoornissen op. Omdat vocht zich ophoopt in de longen, is een reutelende ademhaling vaak hoorbaar, kortademigheid treedt op. Bovendien kunnen organen in een noodgeval worden beschadigd. De plotselinge stijging van de bloeddruk kan leiden tot acute schade aan hersenen, hart, nieren, grote bloedvaten of ogen. Vloeistof kan uit deze bloedvaten lekken en bijvoorbeeld zwelling van de hersenen veroorzaken, wat kan leiden tot bloedingen in de hersenen.

Bloedstolsels vormen zich in de bloedvaten in de nier. Dit beschadigt het orgaan, wat leidt tot een acute functionele beperking en dus nierfalen. In het hart veroorzaakt de toename van de bloeddruk een zware belasting van het linkerhart, dat daardoor met meer kracht bloed in de bloedvaten moet pompen. Als dit niet lukt, treedt een zogenaamd linkerhartfalen op. Er bestaat een risico op een hartinfarct.

Complicaties

Als een hypertensief noodgeval niet direct wordt behandeld, kan dit leiden tot allerlei complicaties en overlijden. Orgaanschade (acute schade aan hersenen, hart, nieren, grote bloed­vaten of ogen) kan optreden in een hypertensieve noodsituatie, die in veel gevallen onherstelbaar is..

Wanneer (huis)arts raadplegen?

Een arts moet worden geraadpleegd als de bloeddruk van de persoon plotseling zeer snel stijgt. De patiënten hebben vaak ook last van hoofdpijn en een rood gezicht. Misselijkheid en braken kunnen ook wijzen op de ziekte. Als de symptomen gepaard gaan met verlamming of kortademigheid, moet ook medische hulp worden gezocht. De patiënt kan ook het bewustzijn verliezen of zichzelf verwonden bij een val. Plotselinge visuele stoornissen kunnen ook wijzen op een hypertensieve crisis. Schakel bij vermoeden van een hypertensieve crisis onverwijld een arts in.

Onderzoek en diagnose

Voor de diagnose is het belangrijk om onderscheid te maken tussen een hypertensieve urgentie en de noodsituatie. De eerste stap hiertoe is het meten van bloeddruk en hartslag, evenals een oogonderzoek om zwelling en bloeding vast te stellen. Het vraaggesprek moet duidelijk maken welke medicatie je hebt ingenomen of dat je bent vergeten anti-hypertensiva te gebruiken. De arts zal ook informeren naar andere medicijnen die je gebruikt. Het is ook belangrijk om te controleren of er sprake is van alcohol- of drugsmisbruik. Bloedonderzoek en urineonderzoek worden ook verricht.

Behandeling van een hypertensieve crisis

De behandeling van een hypertensieve urgentie verschilt fundamenteel van de behandeling van een hypertensief noodgeval. Bij een hypertensieve urgentie mag de bloeddruk alleen langzaam worden verlaagd om andere organen te beschermen die kunnen worden beschadigd in geval van een plotselinge bloeddrukdaling. Het medicijn wordt meestal toegediend via tabletten, een poliklinische monitoring gedurende 48-72 uur wordt aanbevolen. In geval van een noodgeval is onmiddellijke ziekenhuisopname noodzakelijk. Dit geldt vooral voor patiënten met acuut linkerhartfalen, acuut coronair syndroom (ACS), zwangere vrouwen en patiënten met slaperigheid, verlamming of andere neurologische afwijkingen. Als er al orgaanschade is opgetreden, moet zo snel mogelijk actie worden ondernomen. Het is ook belangrijk hier om de bloeddruk langzaam te verlagen, anders kan de cerebrale bloedstroom worden aangetast.

Als er linkszijdig hartfalen is opgetreden, moet de bloeddruk zeer snel worden verlaagd. Om dit te doen, wordt de patiënt gepositioneerd met zijn bovenlichaam omhoog en geïmmobiliseerd. Medicatie is oraal of, indien nodig, intraveneus. De werkzame bestanddelen clonidine, urapidil of dihydralazine worden aanbevolen.

Hypertensieve urgentie vereist vaak het (opnieuw) initiëren, wijzigen of titreren van orale behandeling en meestal is in deze gevallen geen ziekenhuisopname vereist. Het behandelingsdoel voor hypertensieve urgentie is een geleidelijk bloeddrukverlaging gedurende 24–48 uur om deze naar een aanvaardbaar niveau terug te brengen.

Indien maatregelen om de bloeddruk te verlagen de hypertensieve crisis niet verlichten of de bloeddruk snel stijgt na de behandeling, is intramurale behandeling ook geïndiceerd in geval van de hypertensieve urgentie. Bloeddrukniveaus moeten worden verlaagd voordat ze de organen kunnen beschadigen. In hypertensieve noodsituaties hangt de prognose af van de vraag of de functie van de beschadigde organen kan worden hersteld.

Prognose

Extreem hoge bloeddruk is een ernstige en mogelijk levensbedreigende medische aandoening die niet onderschat moet worden. Geschat wordt dat mensen die geen passende behandeling krijgen, slechts gemiddeld drie jaar na het incident leven.[1]

De prognose van een hypertensieve noodsituatie is afhankelijk van de mate waarin vitale organen schade hebben opgelopen en de mate waarin de bloeddruk daarna wordt geregeld. Met goede bloeddrukbeheersing en medicatietrouw benadert het 10-jaars overlevingspercentage van patiënten met hypertensieve crises 70%.[2]

Het risico op het ontwikkelen van een levensbedreigende ziekte die het hart of de hersenen treft, neemt toe naarmate de bloeddruk toeneemt. Vaak zijn ischemische (= onvoldoende bloedtoevoer naar de hartspier) hartaanvallen en beroertes de doodsoorzaken bij personen met ernstige hoge bloeddruk. Geschat wordt dat voor elke 20 mm Hg systolische of 10 mm Hg diastolische stijging van de bloeddruk boven 115/75 mm Hg, het sterftecijfer voor zowel ischemische hartziekte als beroerte verdubbelt.

Preventie

Regelmatig gebruik van voorgeschreven antihypertensiva kan een hypertensieve crisis (hypertensieve noodsituatie) voorkomen. Een gezond en gevarieerd dieet is belangrijk, bij voorkeur een plantaardig dieet. Zodra de crisis is overwonnen, moet de bloeddruk correct worden ingesteld en regelmatig worden gecontroleerd. Dit is de enige manier om een plotselinge stijging van de bloeddruk, het risico op orgaanschade en dus een hypertensieve noodsituatie te voorkomen.

Noten:

1. Walls, Ron; Hockberger, Robert; Gausche-Hill, Marianne (2017-03-09). Rosen's emergency medicine : concepts and clinical practice. Walls, Ron M.,, Hockberger, Robert S.,, Gausche-Hill, Marianne (Ninth ed.). Philadelphia, PA. ISBN 9780323390163. OCLC 989157341.
2. Thomas L (October 2011). "Managing hypertensive emergencies in the ED". Canadian Family Physician. 57 (10): 1137–97. PMC 3192077. PMID 21998228.

Lees verder

• Bloeddrukwaarden: bovendruk en onderdruk en ideale bloeddruk
• Bloeddrukwaarden: leeftijd en tabel man, vrouw en ouderen
• Hoge bloeddruk verlagen door voeding, dieet en leefstijl
• Hoge bloeddruk verlagen zonder medicijnen: voeding en dieet
• Hoge bloeddruk: symptomen, oorzaken, gevolgen en behandeling