Kniepijn bij hardlopen (lopersknie): symptomen & behandeling

Kniepijn komt vaak voor tijdens het hardlopen of joggen. De pijn komt voor aan de buitenkant van de knie en wordt veroorzaakt door overbelasting van de peesplaat. Het ontstaat als gevolg van wrijving in het verloop van de tractus iliotibialis, een peesplaat aan de buitenzijde van de knie. Het is een overbelastingsblessure. Langeafstandslopers worden vooral getroffen door dit symptoom, maar het kan ook voorkomen bij niet-atleten. In de geneeskunde staat kniepijn tijdens het hardlopen ook bekend als het iliotibiale band syndroom (ITBS) of het lliotibiaal frictiesyndroom. Het wordt in de volksmond ook wel 'lopersknie' genoemd. ITBS is een inspanningsgebonden zeurende pijn aan de buitenzijde van de knie. Het tractus iliotibialis frictie syndroom is een hardloopblessure die ook gezien kan worden bij bergwandelaars. Met aangepaste training kunnen de klachten verminderen en binnen enkele weken tot maanden is de knie vaak weer hersteld.

• Wat is kniepijn tijdens het hardlopen?
• Symptomen van een lopersknie
• Verschijnselen
• Verloop
• Oorzaken van een lopersknie
• Mogelijke oorzaken
• Beschrijving
• Huisarts raadplegen
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling van een lopersknie
• Vooruitzichten en prognose
• Preventie van kniepijn bij hardlopen

Wat is kniepijn tijdens het hardlopen?

De tractus iliotibialis is de brede peesplaat aan de buitenzijde van het bovenbeen. Deze loopt vanaf de heupkam langs de zijkant van het bovenbeen en de buitenzijde van de knie, alwaar het zich vasthecht aan het onderbeen. Als er pijn optreedt in het gebied van de tractus iliotibialis, is er sprake van een lopersknie of het iliotibiale band syndroom (ITBS). Het is een van de meest voorkomende redenen voor kniepijn aan de buitenkant van het gewricht en is vooral merkbaar tijdens het hardlopen. De getroffen personen lijden aan een zeurende of scherpe pijn aan de buitenkant van de knie. Bekkenpijn kan ook voorkomen. Hoewel de kniepijn zich aanvankelijk alleen voordoet tijdens het hardlopen, rennen en joggen, komend de klachten later ook voor bij het traplopen en lopen. Langeafstandslopers en wielrenners hebben vooral last van kniepijn tijdens het hardlopen of wielrennen. Vrouwen hebben iets vaker last van een lopersknie dan mannen. Andere sporten die kunnen leiden tot een lopersknie zijn basketballers en handballers. Het kan zich ook manifesteren bij bergwandelaars en niet-sporters.

Symptomen van een lopersknie

Verschijnselen

Er zijn verschillende gradaties van ernst van een lopersknie. De meest voorkomende symptomen zijn:

• zeurende, scherpe of brandende pijn net boven het buitenste deel van de knie (laterale kniepijn)
• pijn die verergert gaandeweg het hardlopen of andere repetitieve activiteiten
• zwelling over de buitenkant van de knie (kniezwelling)
• pijn tijdens het buigen van de knie
• het geleidelijk optreden van symptomen die, als ze langer dan 4 weken aanhouden, ernstig interfereren met sport- of andere activiteiten

Verloop

Het verloop van een hardlopersknie is afhankelijk van je gedrag. Met aangepaste training verdwijnen de symptomen vaak na een week of twee. Om te voorkomen dat de kniepijn opnieuw optreedt, mag het gewricht echter niet opnieuw overmatig worden belast. Anders bestaat er een risico op chronische knieschade met kraakbeenstoornissen die niet omkeerbaar zijn.

Oorzaken van een lopersknie

Mogelijke oorzaken

In wezen wordt een lopersknie veroorzaakt door veranderde biomechanica tijdens het hardlopen als gevolg van onderliggende spieronevenwichtigheden. Je biomechanica kan veranderen als gevolg van een onbalans van de spieren, bijvoorbeeld door spierzwakte of spiervermoeidheid), vermoeidheid en problemen met de ondergrond.

De meest voorkomende oorzaken van een lopersknie zijn:

• slechte biomechanica (looptechniek), vooral naar binnen kantelende knieën en heupen
• zwakke heupspieren / verzwakte gluteale spieren
• verzwakking van de 'bekkenstabilisatoren'
• zwakke binnenste quadriceps
• zwakke kernspieren
• slechte controle over de voetboog
• versleten of ongeschikte hardloopschoenen
• plotselinge intensivering van de training
• overmatige heuveltraining (vooral bergafwaarts)
• trainen voor halve en volledige marathons en ultra-marathons (hardlopen over een afstand die groter is dan de marathon)

Beschrijving

Kniepijn tijdens het hardlopen wordt veroorzaakt door overmatige of onjuiste belasting op de knie. Chronische belasting van het bewegingsapparaat kan optreden bij hardlopen of wielrennen over lange afstanden. Een lopersknie is verantwoordelijk voor tot wel 12% van alle hardloopblessures en tot 24% van de wielrenblessures. Een standsafwijking van de benen, waarbij het kan gaan om een as-afwijking zoals O-benen (varus beenas/genu varum) of X-benen (valgus beenas/genu valgum), zijn risicoverhogende factoren. Hetzelfde geldt voor verkeerd uitgelijnde voeten na een enkelverstuiking.

Voor de stabiliteit van de knie die een flinke belasting moet kunnen incasseren, is een probleemloze interactie van ligamenten, kraakbeen, menisci, spieren, pezen en botten noodzakelijk. Een hardlopersknie interfereert met deze interactie. Een dergelijke blessure wordt bevorderd door typische hardloopfouten zoals onvoldoende rekoefeningen of onvoldoende opwarmen voor het hardlopen. Ongeschikte schoenen, een te hard loopvlak of een verkeerde loophouding spelen ook een belangrijke rol. Een andere risicofactor zijn benen van verschillende lengte (beenlengteverschil).

Het iliotibiale band syndroom wordt veroorzaakt door irritatie van de tractus iliotibialis, een peesplaat aan de buitenzijde van de knie. Irritatie en ontsteking komen voort uit wrijving tussen deze plaat en onderliggende structuren wanneer je herhaalde strekkende (extensie) en buigende (flexie) bewegingen met de knie maakt. Meestal komt de hieruit voortvloeiende kniepijn voor na overbelasting tijdens activiteiten zoals hardlopen of wielrennen. Als gevolg van wrijving in het verloop van de tractus iliotibialis, raakt het aangetaste weefsel ontstoken, wat op zijn beurt stekende pijn in de knie veroorzaakt.

Soms is een verzwakking van de 'bekkenstabilisatoren' verantwoordelijk voor kniepijn tijdens het hardlopen. Het zorgt ervoor dat de heup, die niet overbelast is, wat verzakt. Dit proces veroorzaakt op zijn beurt overmatige tractie van de betreffende peesplaat.

Voor atleten en sporters is een te snelle opbouw van hun training of een te snelle voltooiing van de trainingsprogramma de oorzaak van een hardlopersknie. In sommige gevallen is de kniepijn zo uitgesproken dat de getroffen persoon niet meer kan lopen. Je kunt geïmmobiliseerd raken en hardlopen is dan niet langer mogelijk, zelfs niet bij normaal lopen.

Aanvankelijk verschijnen de symptomen alleen bij langere loopbewegingen. In het verdere verloop van de aandoening worden ze ook merkbaar bij het lopen en traplopen. Ten slotte kan de pijn ook merkbaar zijn bij het zitten wanneer de benen gebogen zijn of wanneer de knieschijf wordt aangeraakt.

Huisarts raadplegen

Kniepijn tijdens het hardlopen kan het gevolg zijn van een overbelasting. Na een lange duurloop, zoals een marathon of een duurloop op een fitnessapparaat, komt kniepijn heel vaak voor. De getroffen persoon moet goed voor zijn benen en knieën zorgen, zodat de symptomen afnemen. In de meeste gevallen verdwijnt de pijn zonder verdere medische behandeling. Als de kniepijn lang aanhoudt, moet je huisarts worden geraadpleegd. Als de kniepijn plotseling en spontaan optreedt tijdens het hardlopen, moet een arts worden geraadpleegd. Er kan schade aan het gewricht, botten of spieren zijn, die moet worden opgehelderd. Als je last krijgt van kniepijn bij een lichte beweging, moet altijd een arts worden geraadpleegd. Er kunnen chronische ziekten zijn die moeten worden onderzocht en behandeld.

Bij overgewicht zul je vaak kniepijn ervaren tijdens het hardlopen. Als je hulp nodig hebt bij het afvallen, wordt een bezoek aan de huisarts of diëtiste aanbevolen. Om de pijn te verlichten kun je desgewenst paracetamol nemen. Dit is een vrij verkrijgbare pijnstiller en hiervoor hoef je niet eerst langs de huisarts. Als er sprake is van zwelling van de knie of een beperkte kniebeweging, is het verstandig dat dit nader onderzocht wordt door je huisarts. Hiervoor is een doktersbezoek nodig.

Onderzoek en diagnose

Als de kniepijn niet verdwijnt, is het verstandig je huisarts te raadplegen. De huisarts kan meestal snel de diagnose 'lopersknie' stellen vanwege de typische symptomen: tijdens of na het sporten pijn aan de buitenzijde van de knie. De tractus iliotibialis is vaak gespannen en ingekort. In sommige gevallen zijn andere verwondingen of ziekten verantwoordelijk door kniepijn tijdens het hardlopen. Dit kan schade aan de meniscus of artrose zijn. Om deze oorzaken uit te sluiten, voert de arts een röntgenonderzoek uit. Soms wordt magnetische resonantiebeeldvorming (MRI-scan) uitgevoerd.

Behandeling van een lopersknie

Vermindering van acute pijn is vaak de eerste maatregel die je neemt. Het afkoelen van de knie met ijs (nooit rechtstreeks op de huid aanbrengen) wordt beschouwd als een effectieve eerste hulpmaatregel. Paracetamol kan de pijn verlichten. Als de pijn ernstig is, kan de huisarts zo nodig een ​​lokaal verdovingsmiddel in het kniegewricht injecteren. Tapen, steunzolen of shockwave, zijn behandelingen die niet worden aangeraden, omdat de effectiviteit ervan niet is bewezen bij een lopersknie. Voor het herstel is het belangrijk om het gewricht gedurende twee tot drie maanden te ontzien met aangepaste training. Nadat de symptomen zijn verdwenen, kan je de training voorzichtig hervatten. Je mag echter geen overmatige of onjuiste belasting op de knie uitoefenen. Een combinatie van training en fysiotherapie-oefeningen kan ook nuttig zijn. De spieren kunnen bijvoorbeeld worden opgebouwd met speciale oefeningen. Hiervoor wordt echter begeleiding door een professional aanbevolen. Een vermindering van het lichaamsgewicht is ook nuttig bij overgewicht.

Vooruitzichten en prognose

Het herstel van kniepijn bij hardlopen varieert, afhankelijk van de oorzaak en de behandeling. Met aangepaste training waarbij je je knieën ontziet, kunnen de klachten verminderen en binnen enkele weken tot maanden is de knie vaak weer hersteld. De prognose voor pijn als gevolg van chronische knieproblemen is slechter. De behandeling is dan vaak langdurig en vereist een operatie en andere maatregelen. In geval van overbelasting kan pijn ook steeds opnieuw optreden. Bij ziekten zoals knieartrose is er geen uitzicht op volledig herstel. In plaats daarvan richt therapie zich op het verlichten van pijn en het vertragen van het verloop van de ziekte. Het vooruitzicht en de prognose hangen sterk af van de oorzaak van kniepijn tijdens het hardlopen. De prognose kan worden verbeterd door een vroege diagnose van de kniepijn en door aangepast gedrag. Soms kan het veranderen van je levensstijl met gewichtsverlies en dieetmaatregelen het perspectief op pijnvrije bewegingen verbeteren.

Preventie van kniepijn bij hardlopen

Kniepijn tijdens het hardlopen kan vaak worden voorkomen. Regelmatige rek- en opwarmoefeningen voor het hardlopen, evenals de selectie van geschikte hardloopschoenen zijn daarbij belangrijk. Een goede looptechniek is ook aan te raden.

Lees verder

• Kniepijn of pijnlijke knie: pijn binnenkant of buitenkant
• Knie uit de kom: oorzaak & behandeling verschoven knieschijf
• Brandende knie: oorzaken van een brandende pijn in de knie
• Steken in de knie: oorzaken en behandeling van stekende knie
• Pijn aan de knie: stekende, brandende of zeurende kniepijn