Cannabinoïde hyperemesis syndroom: Braken door cannabis

Het cannabinoïde hyperemesis syndroom (CHS) is een zeldzame maar ernstige aandoening die zich voordoet bij personen die langdurig en frequent cannabis (marihuana) gebruiken. De aandoening wordt gekenmerkt door terugkerende episoden van ernstige misselijkheid, braken en buikpijn. Patiënten ervaren vaak tijdelijke verlichting van de symptomen door het nemen van een warme of hete douche of bad. De meest effectieve behandeling is het volledig stoppen met cannabisgebruik, wat doorgaans leidt tot het verdwijnen van de symptomen binnen enkele weken tot maanden. Hoewel zeldzaam, kunnen complicaties optreden, zoals brandwonden door overmatig heet douchen en nierfalen. CHS werd voor het eerst in de medische literatuur beschreven in 2004 door Allen en collega's.

• Epidemiologie en risicofactoren
• Oorzaken en pathofysiologie van cannabinoïde hyperemesis syndroom
• Symptomen en klinisch beeld
• Prodromale fase
• Hyperemetische fase
• Herstelfase
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Abstinentie van cannabis
• Ondersteunende behandeling
• Prognose
• Complicaties en langetermijneffecten
• Preventie

Epidemiologie en risicofactoren

Cannabinoïde hyperemesis syndroom is een relatief nieuw beschreven aandoening en komt voornamelijk voor bij chronische cannabisgebruikers. Anno augustus 2024 wordt geschat dat 6% van de chronische cannabisgebruikers CHS ontwikkelt. Mannen zijn oververtegenwoordigd onder de patiënten, met een verhouding van ongeveer 3:1 ten opzichte van vrouwen.

Oorzaken en pathofysiologie van cannabinoïde hyperemesis syndroom

De exacte oorzaak van het cannabinoïde hyperemesis syndroom is anno augustus 2024 nog steeds niet volledig begrepen. Cannabis bevat meer dan 400 verschillende chemicaliën, waaronder ongeveer 60 cannabinoïden. De precieze chemische componenten die verantwoordelijk zijn voor CHS zijn niet bekend. Het lijkt erop dat een combinatie van genetische factoren, langdurig en frequent cannabisgebruik, en de complexe interacties van cannabinoïden met het centrale zenuwstelsel en het maagdarmstelsel bijdraagt aan de ontwikkeling van het syndroom.

Symptomen en klinisch beeld

Het belangrijkste kenmerk van CHS is de aanwezigheid van cyclische episodes van ernstige misselijkheid, braken en buikpijn, die vaak pas na jaren van cannabisgebruik optreden. Er zijn drie fasen van CHS:

Prodromale fase

De prodromale fase wordt gekenmerkt door symptomen zoals ochtendmisselijkheid, buikpijn en een algemeen gevoel van ongemak. Patiënten kunnen in deze fase hun cannabisgebruik verhogen, omdat ze geloven dat het zal helpen tegen de misselijkheid. Deze fase kan maanden tot jaren duren.

Hyperemetische fase

In de hyperemetische fase ontwikkelen patiënten aanhoudende en ernstige misselijkheid, braken (tot wel vijf keer per uur), buikpijn en kokhalzen. De symptomen komen in cyclische patronen voor, met periodes van weken tot maanden ertussen. Het nemen van warme of hete douches biedt vaak tijdelijke verlichting, maar kan leiden tot complicaties zoals brandwonden. Patiënten bezoeken in deze fase vaak de spoedeisende hulp.

Herstelfase

De herstelfase treedt op zodra de patiënt stopt met cannabisgebruik. De symptomen verdwijnen geleidelijk over dagen tot maanden. Echter, als de patiënt opnieuw cannabis gebruikt, keren de symptomen vrijwel altijd terug.

Diagnose en onderzoeken

Klinische evaluatie en lichamelijk onderzoek
De diagnose CHS wordt gesteld op basis van een gedetailleerde anamnese, waarbij de arts specifiek vraagt naar het cannabisgebruik en de aard van de symptomen. Een lichamelijk onderzoek, met speciale aandacht voor de buik, is essentieel.

Aanvullend onderzoek
Om andere aandoeningen uit te sluiten, kunnen diverse diagnostische tests worden uitgevoerd, zoals:

• Bloedonderzoek
• CT-scan van de buik
• CT-scan van het hoofd
• Gastroscopie
• Röntgenfoto van de buik
• Urineonderzoek
• Zwangerschapstest (bij vrouwen in de vruchtbare leeftijd)

Differentiële diagnose
Aandoeningen die vergelijkbare symptomen kunnen veroorzaken en moeten worden uitgesloten zijn onder andere:

• Acute hepatitis
• Bijnierinsufficiëntie
• Cholangitis
• Cholecystitis
• Diverticulitis
• Pelvic inflammatory disease (PID)
• Buitenbaarmoederlijke zwangerschap
• Darmperforatie of darmobstructie
• Gescheurd aorta-aneurysma
• Hartaanval
• Gastroparese
• Cyclisch braken syndroom
• Nierstenen
• Pancreatitis

Behandeling

Abstinentie van cannabis

De primaire behandeling van CHS is het volledig stoppen met cannabisgebruik. Ontwenningsprogramma’s, cognitieve gedragstherapie, en gezinstherapie kunnen hierbij ondersteunend zijn.

Ondersteunende behandeling

Tijdens acute episoden kunnen anti-emetica (misselijkheidonderdrukkende medicijnen), intraveneuze vochttoediening bij uitdroging, en pijnstillers worden ingezet. Protonpompremmers kunnen worden voorgeschreven bij maagklachten, en capsaïcine-crème kan plaatselijk worden toegepast om pijn en misselijkheid te verlichten.

Prognose

Bij tijdige diagnose en het stoppen met cannabisgebruik is de prognose over het algemeen goed, en verdwijnen de symptomen binnen enkele weken tot maanden. Het hervatten van cannabisgebruik leidt echter vaak tot terugval.

Complicaties en langetermijneffecten

CHS kan leiden tot verschillende complicaties als gevolg van de intense en frequente braakepisoden en het dwangmatige hete douchen, waaronder:

• Brandwonden door het gebruik van heet water
• Acuut nierfalen
• Shock
• Hersenoedeem (zeer zeldzaam)
• Elektrolytenstoornissen
• Epileptische aanvallen
• Hartritmestoornissen
• Spierkrampen en spierzwakte
• Uitdroging
• Voedings- en vitaminetekorten

Door tijdig in te grijpen en het gebruik van cannabis te stoppen, kunnen deze complicaties vaak worden voorkomen.

Preventie

De beste manier om CHS te voorkomen is het vermijden van frequent en langdurig cannabisgebruik. Bewustzijn over de mogelijke gevaren van overmatig cannabisgebruik is cruciaal.

Lees verder

• Drugsverslaving en medicatiemisbruik: Misbruik van middelen
• Braken (overgeven): Oorzaken, behandeling en preventie
• Kokhalzen: Oorzaken en behandelingen van 'droog braken'
• Cyclisch braken syndroom: Braken zonder oorzaak
• Misselijkheid: Oorzaken en behandeling van misselijk gevoel