Cannabinoïde hyperemesis syndroom: Braken door cannabis

Het cannabinoïde hyperemesis syndroom is een zeldzame aandoening die tot stand komt als gevolg van frequent cannabisgebruik (marihuanagebruik). Patiënten ervaren hierbij terugkerende episodes van misselijkheid, braken en krampachtige buikpijn. Deze symptomen verbeteren tijdelijk door het nemen van een douche of bad met warm of zelfs heet water. De patiënt stopt het beste met het gebruik van marihuana. De verdere behandeling verloopt ondersteunend. Door te stoppen met deze vorm van drugsverslaving, verbeteren de symptomen binnen enkele weken tot maanden. De aandoening leidt af en toe wel tot complicaties zoals brandwonden en nierfalen. Het syndroom werd tot slot voor het eerst in de medische literatuur beschreven in 2004 door Allen en collega's.

• Oorzaken en risicofactoren van cannabinoïde hyperemesis syndroom
• Symptomen: Episodes van braken, misselijkheid en buikpijn
• Prodromale fase
• Hyperemetische fase
• Herstelfase
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling: Stoppen met gebruik van marihuana
• Geen cannabis meer gebruiken
• Ondersteunende therapie
• Prognose van aandoening met episodische klachten
• Complicaties door vorm van drugsverslaving
• Preventie: Geen cannabis gebruiken

Oorzaken en risicofactoren van cannabinoïde hyperemesis syndroom

De exacte oorzaak van het cannabinoïde hyperemesis syndroom is niet bekend anno januari 2020. Marihuana bevat meer dan vierhonderd verschillende chemicaliën, waarvan ongeveer zestig cannabinoïden. De chemische samenstelling van cannabis varieert tussen cannabisproducten, waardoor het moeilijk is om de specifieke chemische stof(fen) te identificeren die verantwoordelijk is/zijn voor het syndroom. Daarnaast is de werking van deze chemicaliën in het centrale zenuwstelsel en het maagdarmstelsel complex. De gebruikte hoeveelheid en de gebruiksduur zijn ook factoren die mogelijk een rol spelen. Verder zijn andere factoren mogelijk geassocieerd zoals chronische stress, genetica en emotionele factoren. Mannen zijn tot slot vaker aangetast door deze zeldzame aandoening.

Symptomen: Episodes van braken, misselijkheid en buikpijn

Een frequent (minimaal wekelijks, vaak dagelijks) gebruik van cannabis is nodig om symptomen van het cannabinoïde hyperemesis syndroom te veroorzaken. Vaak gebruiken patiënten reeds jaren frequent cannabis alvorens de symptomen verschijnen. De aandoening kenmerkt zich door episodes van hyperemesis (aanhoudend braken), misselijkheid, buikpijn en het nemen van warme baden of douches om een poging om de klachten te doen minderen. De aanvallen houden 24 à 48 uur aan.

Er zijn drie fasen van het cannabinoïde hyperemesis-syndroom: de prodromale fase, de hyperemetische fase en de herstelfase.

Prodromale fase

In de prodromale fase ontstaan tekenen die de echte symptomen van het cannabinoïde hyperemesis-syndroom aankondigen, zoals maagklachten, mild ongemak en misselijkheid bij het ontwaken (ochtendmisselijkheid). Veel patiënten willen de aanhoudende misselijkheid verlichten en nemen daardoor nog meer cannabinoïden, want marihuana staat er in principe om bekend om misselijkheid te verlichten. Deze fase houdt maanden tot zelfs jaren aan.

Hyperemetische fase

De hyperemetische fase kenmerkt zich door aanhoudende misselijkheid, braken, buikpijn en kokhalzen. De buikpijn is meestal mild en diffuus (verspreid). Het kokhalzen vindt maximaal vijf keer per uur plaats. De symptomen in deze fase zijn cyclisch en keren met tussenpozen van weken tot maanden onvoorspelbaar terug. Het is heel moeilijk om tijdens deze fase voedsel of medicijnen via de mond in te nemen, en patiënten ontwikkelen mogelijk zelfs angst voor eten. Gewichtsverlies en uitdroging door een verminderde inname via de mond en braken zijn mogelijke complicaties van deze fase. Patiënten proberen deze tekenen te behandelen door het nemen van een warm bad of warme douche, soms zelfs uren achter elkaar, hetgeen resulteert in dwangmatig baden / douchen. Een hogere temperatuur biedt meestal een grotere verlichting van de klachten, waardoor patiënten zelfs heet water gaan gebruiken. In deze fase gaan patiënten meestal naar de spoedafdeling van het ziekenhuis voor een behandeling.

Herstelfase

De herstelfase begint nadat de patiënt zich heeft onthouden van cannabinoïden. De fase duurt enkele dagen tot maanden. De patiënt herwint het verloren gewicht weer gewone voeding via de mond in te nemen. Daarnaast maakt het dwangmatig baden/douchen plaats voor een normaal gedragspatroon. Als een patiënt in deze fase opnieuw marihuana consumeert, komen de symptomen vaak terug.

Diagnose en onderzoeken

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek
Om een diagnose te stellen, moet de arts de patiënt vragen stellen over de symptomen en de medische geschiedenis. Hij voert tevens een lichamelijk onderzoek uit, inclusief een buikonderzoek. De diagnose van het cannabinoïde hyperemesis syndroom is verder gebaseerd op de gemelde symptomen en de bevindingen van het lichamelijk onderzoek. De aandoening is meestal enige tijd aanwezig voordat de diagnose wordt gesteld. Vaak krijgt de patiënt bijgevolg eerst een foute diagnose.

Diagnostisch onderzoek
Diverse onderzoeken zijn nodig om andere aandoeningen uit te sluiten zoals bijvoorbeeld:

• een bloedonderzoek
• een CT-scan van de buik
• een CT-scan van het hoofd
• een gastroscopie (inwendig kijkonderzoek van de maag en slokdarm)
• een röntgenfoto van de buik
• een urineonderzoek
• een zwangerschaptest

Differentiële diagnose
Medische aandoeningen waarvan de symptomen vergelijkbaar zijn met het cannabinoïde hyperemesis syndroom omvatten:

• acute hepatitis (leverontsteking)
• bijnierinsufficiëntie
• cholangitis (galwegontsteking met koorts en buikpijn)
• cholecystitis (ontsteking van galblaas met buikpijn en koorts)
• diverticulitis
• een bekkenontsteking (infectie van de vrouwelijke voortplantingsorganen
• een buitenbaarmoederlijke zwangerschap
• een darmperforatie (gat in darm) of darmobstructie (verstopping van darm met buikpijn en braken)
• een gescheurd aorta-aneurysma (scheur in een uitstulping van een slagader)
• een hartaanval
• gastroparese (vertraagde maaglediging, vaak bij diabetes mellitus)
• het cyclisch braken syndroom (braken zonder bekende oorzaken)
• nierstenen
• pancreatitis (alvleesklierontsteking met buikpijn)

Behandeling: Stoppen met gebruik van marihuana

Geen cannabis meer gebruiken

Om de symptomen van het cannabinoïde hyperemesis syndroom te bestrijden, moet een patiënt stoppen met het gebruik van marihuana. Hiervoor bestaan ontwenningsprogramma’s, al is cognitieve gedragstherapie en gezinstherapie soms ook nuttig.

Ondersteunende therapie

De arts behandelt een braakperiode ondersteunend met anti-emetica (medicijnen tegen misselijkheid en braken). Bij patiënten met uitdroging en elektrolytenstoornissen is een intraveneuze (via een ader) vochttoediening met elektrolyten nodig. Patiënten met buikpijn krijgen voorts pijnstillers toegediend. Wanneer misselijkheid en maagklachten aanwezig zijn, zet de arts mogelijk protonpompremmers in (medicijnen die het maagzuur remmen). Het toepassen van capsaïcine-crème op de buik vermindert bij een aantal patiënten de pijn en misselijkheid. De chemicaliën in de crème hebben hetzelfde effect als een warme douche.

Prognose van aandoening met episodische klachten

Patiënten die stoppen met het gebruik van marihuana, bemerken een verbetering van de symptomen binnen de paar weken tot maanden.

Complicaties door vorm van drugsverslaving

De terugkerende episodes van symptomen leiden mogelijk tot complicaties, zoals:

• brandwonden door het gebruik van te warm water tijdens het baden of douchen.
• cannabinoïde hyperemesis acuut nierfalen (CHARF)
• een shock
• een zwelling in de hersenen (hersenoedeem) (zeer zelden)
• elektrolytenstoornissen
• epileptische aanvallen
• hartritmestoornissen
• spierkrampen en spierzwakte
• uitdroging
• voedings- en vitaminetekorten

Preventie: Geen cannabis gebruiken

Het regelmatig gebruik van marihuana leidt tot de zeldzame aandoening. Patiënten vermijden best deze vorm van drugsverslaving zodat de tekenen van het cannabinoïde hyperemesis syndroom niet optreden.

Lees verder

• Drugsverslaving en medicatiemisbruik: Misbruik van middelen
• Braken (overgeven): Oorzaken, behandeling en preventie
• Kokhalzen: Oorzaken en behandelingen van 'droog braken'
• Cyclisch braken syndroom: Braken zonder oorzaak
• Misselijkheid: Oorzaken en behandeling van misselijk gevoel