Astma bij ouderen: Oorzaken, symptomen en behandeling

Astma is een chronische ontstekingsziekte waarbij de luchtwegen overmatig reageren op verschillende prikkels. Hierdoor ontstaat een ontsteking, wat resulteert in onder andere een hoest met slijmproductie, kortademigheid en beklemming op de borst. Deze complexe ziekte tast patiënten van alle leeftijden aan, ook ouderen. Hoewel astma in alle leeftijdsgroepen even vaak voorkomt, is astma bij ouderen vaak ondergediagnosticeerd en onderbehandeld. Astma bij ouderen veroorzaakt mogelijk ernstige gezondheidsproblemen als de arts de longaandoening niet goed behandelt. Een goede opvolging door de arts is noodzakelijk.

• Oorzaken van longaandoening
• Risicofactoren van astma-aanval bij ouderen
• Allergisch
• Niet-allergisch
• Symptomen
• Algemene tekenen
• Ouderen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van chronische ontsteking van luchtwegen in longen
• Medicatie
• Risicofactoren aanpakken
• Patiënten opvolgen
• Prognose en complicaties

Oorzaken van longaandoening

Astma is een ziekte met een verhoogde reactiviteit of spiertrekkingen van de luchtwegen op verschillende stimuli, waaronder allergenen en irriterende stoffen die een obstructie (verstopping) van de luchtwegen veroorzaken. Een samentrekking van spieren rond de luchtwegen en ontsteking resulteren in een zwelling van de bekleding van de luchtwegen en een verhoogde afscheiding van slijm in de luchtwegen. Dit veroorzaakt ademhalingsproblemen en een hoest.

Risicofactoren van astma-aanval bij ouderen

De stimuli of uitlokkende factoren voor astma zijn in het algemeen onder te verdelen in allergisch en niet-allergisch.

Allergisch

Allergenen die mogelijk leiden tot astma (allergisch astma) zijn:

• huidschilfers van huisdieren en insecten)
• huisstofmijt
• pollen
• schimmels

Niet-allergisch

Ook niet-allergische factoren zijn gekoppeld aan de chronische ontsteking van de luchtwegen in de longen:

• aandoeningen zoals rhinitis (neusslijmvliesontsteking), chronische sinusitis (neusbijholteontsteking), gastro-oesofageale reflux, …
• andere irriterende stoffen
• dieseluitlaat
• het gebruik van aspirine of niet-steroïde ontstekingsremmende geneesmiddelen (NSAID’s)
• infecties (griep, Mycoplasma-pneumonie (atypische longontsteking), Chlamydia pneumoniae, …)
• koude lucht
• lichaamsbeweging
• obesitas (zwaarlijvigheid) / een gewichtstoename
• parfum
• snurken
• tabaksrook
• verf
• vervuiling binnen / buiten

Symptomen

Algemene tekenen

De patiënt heeft terugkerende episodes van een piepende ademhaling, beklemming op de borst, kortademigheid, een aanhoudende hoest of nachtelijke hoest en/of terugkerende lagere luchtweginfecties. De symptomen variëren mogelijk in de loop van de tijd en komen vaak tot stand door inspanning, koude, stof of blootstelling aan allergische of niet-allergische prikkels.

Ouderen

De meeste patiënten met astma ervaren hun eerste symptomen op jonge leeftijd. Maar astma ontwikkelt zich mogelijk bij iedereen op elke leeftijd. Af en toe ervaren 65-plussers voor het eerst astmasymptomen. Wanneer astma op latere leeftijd ontstaat, lijken de symptomen op die van een andere patiënt. Astma creëert echter een veel groter risico voor ouderen omdat ze meer kans hebben op ademhalingsinsufficiëntie als gevolg van astma, zelfs tijdens milde episodes van symptomen. De astmasymptomen bij ouderen nemen vaker de vorm aan van hoesten met de productie van sputum uit de longen. In tegenstelling tot astma bij jongere patiënten, gaat astma bij ouderen zelden in remissie.

Diagnose en onderzoeken

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek
De patiënt bevraagt de patiënt over de aanwezige symptomen, de medische geschiedenis, en de mogelijke uitlokkende factoren. Vervolgens is een lichamelijk onderzoek nodig. De arts bemerkt hierbij een piepende ademhaling, een snelle ademhalingssnelheid (tachypneu) of in ernstige gevallen het gebruik van bijkomende ademhalingsspieren. De bevindingen van het lichamelijk onderzoek zijn echter af en toe volledig normaal.

Diagnostisch onderzoek
De arts zet diverse onderzoeken in om de longaandoening te diagnosticeren of om onderliggende aandoeningen op te sporen zoals:

• een 24-uurszuurmeting, gastroscopie of manometrie om gastro-oesofageale reflux te diagnosticeren
• een allergie-huidtest
• een elektrocardiografie (meting van de elektrische activiteit van het hart)
• een röntgenfoto van de borstkas (thoraxfoto)
• een sinus-CT-scan (onthult mogelijk rhinosinusitis of neuspoliepen)

Differentiële diagnose
Een diagnose van astma kan bij een ouderen sneller worden gemist omdat de symptomen van andere aandoeningen vergelijkbaar zijn met astmasymptomen en de specifieke symptomen kunnen maskeren. Volgende aandoeningen vormen een differentiële

• diagnose voor astma bij ouderen:
• anafylaxie (ernstige allergische reactie
• brandend maagzuur
• bronchitis (ontsteking van luchtpijpvertakkingen)
• congestief hartfalen
• COPD (chronisch obstructief longlijden)
• een hiv-infectie en aids
• een longontsteking bij patiënten met een verzwakt immuunsysteem
• een stembandaandoening
• tuberculose (bacteriële infectie met longproblemen)

Behandeling van chronische ontsteking van luchtwegen in longen

Medicatie

Corticosteroïden
De astmasymptomen blijven meestal bestaan, ondanks vermijdingsmaatregelen. Daarom zijn medicijnen vaak nodig. Geïnhaleerde (ingeademde) corticosteroïden zijn de eerste eerstelijnstherapie voor de behandeling van astma. Het kortstondig gebruik van via de mond ingenomen steroïden is nuttig om acute astmasymptomen of opflakkeringen te behandelen; Het langdurig gebruik van via de mond ingenomen steroïden is echter meestal niet aanbevolen bij oudere astmapatiënten. Na verloop van tijd veroorzaken deze medicijnen namelijk ernstige bijwerkingen, zoals verzwakte botten, huidzweren of een hoge bloeddruk.

Biologische medicijnen
De arts zet mogelijk ook biologische middelen met subcutane (onderhuidse) of intraveneuze (via een ader) toediening in voor de behandeling van astma. Ze verminderen de algemene atopische ontsteking bij patiënten met matige tot ernstige astma.

Moeilijkere behandeling
De behandeling van astma voor ouderen is wel lastiger omdat ze vaak meerdere medicijnen gebruiken voor verschillende gezondheidsproblemen. Sommige astmamedicijnen interageren met andere medicijnen waardoor vervelende bijwerkingen ontstaan. Bovendien verergeren andere medicijnen soms astmasymptomen. Verwardheid en geheugenverlies komen voorts vaker tot stand bij ouderen, waardoor patiënten minder therapietrouw zijn. Het hanteren van de inhalator is tot slot soms lastiger voor ouderen, al zijn hiervoor wel alternatieven bekend.

Risicofactoren aanpakken

De patiënt moet de risicofactoren aanpakken, zoals onder andere stoppen met roken, uitlokkende stoffen uit de omgeving vermijden, … Regelmatige vaccinaties voor de griep en een longontsteking zijn voorts sterk aanbevolen voor ouderen met astma.

Patiënten opvolgen

Astma is een chronische aandoening die voortdurende opvolging vereist om de controle ervan te beoordelen en om vroege tekenen van de behandeling of slechte therapietrouw te detecteren. Patiënten met astma stoppen immers vaak met hun medicatie als ze zich goed voelen. Een goede controle heeft rechtstreeks invloed op de fysieke functie en de kwaliteit van leven.

Prognose en complicaties

Het sterftecijfer bij astma is het hoogst bij patiënten van 65 jaar en ouder (30,4 per miljoen) in vergelijking met patiënten van andere leeftijdsgroepen. Oudere vrouwen en patiënten met een zwarte huidskleur komen het vaakst te overlijden als gevolg ven een astmagerelateerde complicatie. Sterfgevallen door astma zijn echter relatief zeldzaam en grotendeels te voorkomen. Meer ziekenhuisopnames en bezoeken aan de ziekenhuisafdeling spoedeisende hulp zijn risicofactoren voor een overlijden door astma.

Lees verder

• Astma: Chronische ontsteking van de luchtwegen in de longen
• Astma: Opflakkering van symptomen door weersomstandigheden
• EHBO bij een astma-aanval (chronische longaandoening)
• Inspanningsastma: Hoesten en kortademigheid na sporten
• Allergisch astma: Ontstoken luchtwegen door allergenen