Antimoonvergiftiging: Symptomen van overmatige blootstelling

Antimoon (symbool Sb van het Latijnse stibium) (antimonium, stibium) is een zilvergrijs metalloïde met gemiddelde hardheid met atoomnummer 51, dat voorkomt in de aardkorst. Antimoon dringt het lichaam binnen bij het drinken van water of eten van voedsel, grond of andere stoffen die antimoon bevatten. Mogelijk dringt dit metaal ook het lichaam binnen door het inademen van lucht of stof met antimoon. Vooral in een beroepsmatige omgeving gebeurt sneller een overmatige blootstelling aan antimoon. Dit resulteert in onder andere diarree, bronchitis en andere mogelijke tekenen. De arts verwijdert het metaal uit het lichaam via chelatietherapie.

• Toepassingen van antimoon
• Leishmaniasis
• Schistosomiasis
• Oorzaken van antimoontoxiciteit
• Symptomen
• Hart en bloedvaten
• Huid
• Luchtwegen
• Maag en darmen
• Reproductie
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van vergiftiging met zwaar metaal
• Prognose van overmatige blootstelling aan antimoon
• Preventie van antimoonvergiftiging

Toepassingen van antimoon

Antimoon en zijn verbindingen zijn van nature aanwezig in de aardkorst (0,2 - 0,3 gram per ton) en worden in het milieu vrijgegeven door natuurlijke lozingen zoals door de wind geblazen stof, vulkaanuitbarstingen, bosbranden en biogene bronnen. Dit is ook aanwezig in water, maar in de Europese Unie is hiervoor een limiet gesteld zodat een vergiftiging van antimoon niet kan optreden.

Dit soort metaal wordt vooral gebruikt voor industriële toepassingen. Elementair antimoon is nodig voor het produceren van halfgeleiders, infrarooddetectoren en diodes. Vanwege zijn relatieve inflexibiliteit wordt het meestal gemengd in legeringen voor verdere toepassing, zoals de productie van loodaccu's, soldeer, plaat- en buismetaal, lagers, gietstukken en tin. Antimoonoxide kan worden gebruikt in brandvertragende formuleringen voor kunststoffen, rubbers, textiel, papier en verf. Antimoontrisulfide wordt gebruikt bij de productie van explosieven, pigmenten, antimoonzouten en robijnglas. Antimoonverbindingen worden ook als medicijnen gebruikt, voornamelijk als injectie bij de behandeling van de parasitaire infecties leishmaniasis en schistosomiasis.

Leishmaniasis

In 1923 werd de antimoonverbinding ureumstibamine ontdekt die veel minder toxisch was dan zijn voorganger. Later werd het vervangen door natriumstibogluconaat, dat ook in het begin van de 21e eeuw het favoriete medicijn blijft voor de behandeling van viscerale leishmaniasis wereldwijd, behalve in Noord-Bihar waar een hoge mate van antimoonresistentie bestaat.

Schistosomiasis

Een aantal antimoonverbindingen wordt gebruikt voor de behandeling van schistosomiasis, bijvoorbeeld natriumantimoontartraat, natriumantimoon dimercaptosuccinaat (stibocaptaat, Astiban) natriumantimonylgluconaat. Met de komst van het effectievere en minder toxische alternatief praziquantel, werden de antimonialen afgebouwd uit de behandeling van schistosomiasis in de jaren 70.

Oorzaken van antimoontoxiciteit

Een patiënt krijgt mogelijk te maken met antimoonvergiftiging door lucht in te ademen, water te drinken en voedsel te eten met dit metaal. De blootstelling is ook mogelijk door huidcontact met grond, water en andere stoffen die antimoon bevatten.

Symptomen

De tekenen van een vergiftiging met antimoon doen denken aan deze van een arsenicumvergiftiging.

Hart en bloedvaten

Na een overmatige parenterale toediening van antimoon, ontstaan mogelijk hart- en vaatcomplicaties zoals een verhoogde bloeddruk en wijzigingen in het ECG (elektrocardiogram: hartfilmpje).

Huid

Luchtgedragen antimoon veroorzaakt mogelijk ‘antimoonvlekken’. Hierbij bevinden zich puisten en een huiduitslag op de romp en ledematen in de buurt van zweet en talgklieren. Deze dermatitis (huidontsteking) komt vaker voor bij warm weer en bij werknemers die worden blootgesteld aan hoge temperaturen. Het overbrengen van de werknemer naar een koelere omgeving resulteert vaak in het verdwijnen van de huidklachten binnen drie à veertien dagen.

Luchtwegen

Een chronische blootstelling aan antimoontrioxide en/of pentoxide stof (8,87 mg antimoon / m3 of hoger) leidt mogelijk tot antimoon pneumoconiose (stoflongen), al komen vaak ook andere overmatige verbindingen in het lichaam van patiënten voor (door beroepsmatige blootstelling) dat het lastig is de definitieve oorzaak te bepalen. Andere ademhalingseffecten die bij werknemers zijn gemeld door een langdurige blootstelling aan het zwaar metaal, zijn onder meer chronische bronchitis (ontsteking van luchtpijpvertakkingen), chronisch emfyseem, inactieve tuberculose, pleurale verklevingen en irritatie van de luchtwegen (gekenmerkt door chronisch hoesten, een piepende ademhaling en een ontsteking van de bovenste luchtwegen). Af en toe resulteert de langdurige inademing van het metaal ook in longkanker.

Maag en darmen

Herhaalde langdurige blootstelling aan antimoon in de lucht resulteert mogelijk in buikpijn, diarree, braken en maagzweren. Een overmatige inname van antimoon via de mond tast voorts voornamelijk het maagdarmstelsel aan. Dit resulteert namelijk in brandende maagpijn, koliek, misselijkheid en braken.

Reproductie

Een verhoogde incidentie van spontane abortussen en stoornissen in de menstruatie komen voor bij vrouwen die overmatig blootgesteld zijn aan antimoom.

Diagnose en onderzoeken

Antimoonspiegels zijn op te sporen in de urine, de ontlasting, het bloed en het haar. Kleine hoeveelheden antimoon in de urine zijn aanwezig bij de meeste mensen. Hoge niveaus van antimoon in het bloed of de urine onthullen dat een patiënt onlangs is blootgesteld aan hogere dan normale niveaus van antimoon. Ze voorspellen echter niet aan hoeveel antimoon de patiënt is blootgesteld alsook voorspellen deze testen niet of de blootstelling zal leiden tot een nadelig gezondheidseffect.

Behandeling van vergiftiging met zwaar metaal

De behandeling voor een antimoonvergiftiging is dezelfde als deze voor een arseenvergiftiging en andere vergiftiging door zware metalen. De arts voert een maagspoeling uit als de patiënt antimoon recent heeft ingenomen. Vervolgens is een chelatietherapie nodig. Chelaatvormende middelen binden zich aan het metaal zodat het lichaam het op natuurlijke wijze kan elimineren.

Prognose van overmatige blootstelling aan antimoon

Hoewel een volledige genezing mogelijk is, hebben veel patiënten langdurig last van de toxiciteit. Een deel van de schade, bijvoorbeeld aan de lever of hersenen, is mogelijk niet volledig omkeerbaar.

Preventie van antimoonvergiftiging

Kinderen mogen geen vuil eten of spelen in het vuil in de buurt van een afvalplaats die besmet is met antimoon.

Lees verder

• Chelatietherapie: Verwijdering van zware metalen uit lichaam
• Arsenicumvergiftiging: Overmatige blootstelling aan arseen
• Kwikvergiftiging: Overmatige blootstelling aan kwik
• Loodvergiftiging: Overmatige blootstelling aan lood
• Kobaltvergiftiging: Overmatige blootstelling aan kobalt