Antimoonvergiftiging: Symptomen van overmatige blootstelling
Antimoon (symbool Sb, van het Latijnse stibium) is een zilvergrijs metalloïde met een gemiddelde hardheid en het atoomnummer 51, dat voorkomt in de aardkorst. Antimoon kan het lichaam binnendringen via het drinken van water, het eten van voedsel, grond of andere stoffen die antimoon bevatten. Het kan ook worden ingeademd via lucht of stof met antimoon. Vooral in een beroepsmatige omgeving gebeurt sneller een overmatige blootstelling aan antimoon, wat kan resulteren in diarree, bronchitis en andere symptomen. De arts verwijdert het metaal uit het lichaam via chelatietherapie.
Toepassingen van antimoon
Antimoon en zijn verbindingen zijn van nature aanwezig in de aardkorst (0,2 - 0,3 gram per ton) en worden in het milieu vrijgegeven door natuurlijke lozingen zoals door de wind geblazen stof, vulkaanuitbarstingen, bosbranden en biogene bronnen. Het komt ook voor in water, maar in de Europese Unie is hiervoor een limiet gesteld zodat een vergiftiging van antimoon niet kan optreden.
Antimoon wordt vooral gebruikt voor industriële toepassingen. Elementair antimoon is nodig voor het produceren van halfgeleiders, infrarooddetectoren en diodes. Vanwege zijn relatieve inflexibiliteit wordt het meestal gemengd in legeringen voor verdere toepassingen, zoals de productie van loodaccu's, soldeer, plaat- en buismetaal, lagers, gietstukken en tin. Antimoonoxide kan worden gebruikt in brandvertragende formuleringen voor kunststoffen, rubbers, textiel, papier en verf. Antimoontrisulfide wordt gebruikt bij de productie van explosieven, pigmenten, antimoonzouten en robijnglas. Antimoonverbindingen worden ook als medicijnen gebruikt, voornamelijk als injectie bij de behandeling van parasitaire infecties zoals leishmaniasis en schistosomiasis.
Leishmaniasis
In 1923 werd de antimoonverbinding ureumstibamine ontdekt, die veel minder toxisch was dan zijn voorganger. Later werd het vervangen door natriumstibogluconaat, dat anno augustus 2024 nog steeds het favoriete medicijn blijft voor de behandeling van viscerale
leishmaniasis wereldwijd, behalve in Noord-Bihar waar een hoge mate van antimoonresistentie bestaat.
Schistosomiasis
Een aantal antimoonverbindingen wordt gebruikt voor de behandeling van
schistosomiasis, bijvoorbeeld natriumantimoontartraat en natriumantimoon dimercaptosuccinaat (stibocaptaat, Astiban). Met de komst van het effectievere en minder toxische alternatief praziquantel, werden de antimonialen afgebouwd uit de behandeling van schistosomiasis in de jaren 70.
Oorzaken van antimoontoxiciteit
Een patiënt kan te maken krijgen met antimoonvergiftiging door lucht in te ademen, water te drinken en voedsel te eten dat dit metaal bevat. Blootstelling is ook mogelijk door huidcontact met grond, water en andere stoffen die antimoon bevatten.
Symptomen
De symptomen van een antimoonvergiftiging lijken op die van een
arseenvergiftiging.
Hart en bloedvaten
Na een overmatige parenterale toediening van antimoon kunnen
hart- en vaatcomplicaties ontstaan, zoals een
verhoogde bloeddruk en wijzigingen in het ECG (elektrocardiogram:
hartfilmpje).
Huid
Luchtgedragen antimoon kan ‘antimoonvlekken’ veroorzaken, waarbij puisten en een
huiduitslag op de romp en ledematen in de buurt van zweet- en
talgklieren verschijnen. Deze dermatitis (huidontsteking) komt vaker voor bij warm weer en bij werknemers die worden blootgesteld aan hoge temperaturen. Het overbrengen van de werknemer naar een koelere omgeving resulteert vaak in het verdwijnen van de huidklachten binnen drie tot veertien dagen.
Luchtwegen
Chronische blootstelling aan antimoontrioxide en/of pentoxide stof (8,87 mg antimoon/m³ of hoger) kan leiden tot antimoon
pneumoconiose (stoflongen), hoewel vaak ook andere verbindingen in het lichaam van patiënten aanwezig zijn door beroepsmatige blootstelling, wat het lastig maakt om de definitieve oorzaak te bepalen. Andere ademhalingseffecten die zijn gemeld door langdurige blootstelling aan het metaal zijn onder meer chronische
bronchitis (
ontsteking van de luchtpijpvertakkingen), chronisch
emfyseem, inactieve
tuberculose, pleurale verklevingen en irritatie van de luchtwegen (gekenmerkt door
chronisch hoesten, een
piepende ademhaling en ontsteking van de bovenste luchtwegen). Langdurige inademing van het metaal kan ook leiden tot
longkanker.
Maag en darmen
Herhaalde langdurige blootstelling aan antimoon in de lucht kan resulteren in
buikpijn,
diarree,
braken en
maagzweren. Een overmatige inname van antimoon via de
mond tast voornamelijk het maagdarmstelsel aan, wat resulteert in brandende
maagpijn, koliek,
misselijkheid en braken.
Reproductie
Een verhoogde incidentie van spontane abortussen en
stoornissen in de menstruatie komt voor bij vrouwen die overmatig zijn blootgesteld aan antimoon.
Antimoonvergiftiging is detecteerbaar via een bloedonderzoek /
Bron: Frolicsomepl, PixabayDiagnose en onderzoeken
Antimoonspiegels zijn op te sporen in de
urine, de
ontlasting, het
bloed en het haar. Kleine hoeveelheden antimoon in de urine zijn aanwezig bij de meeste mensen. Hoge niveaus van antimoon in het bloed of de urine onthullen dat een patiënt onlangs is blootgesteld aan hogere dan normale niveaus van antimoon. Ze voorspellen echter niet aan hoeveel antimoon de patiënt is blootgesteld, noch of de blootstelling zal leiden tot een nadelig gezondheidseffect.
De behandeling voor een antimoonvergiftiging is dezelfde als die voor een arseenvergiftiging en andere vergiftiging door zware metalen. De arts voert een maagspoeling uit als de patiënt onlangs antimoon heeft ingenomen. Vervolgens is een
chelatietherapie nodig. Chelaatvormende middelen binden zich aan het metaal zodat het lichaam het op natuurlijke wijze kan elimineren.
Prognose van overmatige blootstelling aan antimoon
Hoewel volledige genezing mogelijk is, hebben veel patiënten langdurig last van de toxiciteit. Een deel van de schade, bijvoorbeeld aan de lever of hersenen, is mogelijk niet volledig omkeerbaar.
Complicaties
Complicaties van antimoonvergiftiging kunnen variëren van mild tot ernstig en omvatten onder andere:
- Schade aan de lever
- Nierfalen
- Aantasting van het zenuwstelsel
- Langdurige ademhalingsproblemen
- Chronische huidproblemen
- Verhoogd risico op kanker
Preventie van antimoonvergiftiging
Hoewel niet alle vormen van antimoonvergiftiging kunnen worden voorkomen, zijn er enkele maatregelen die kunnen helpen het risico te verminderen:
- Kinderen mogen geen vuil eten of spelen in de buurt van een afvalplaats die besmet is met antimoon.
- Werkgevers moeten zorgen voor adequate ventilatie en beschermende uitrusting voor werknemers die worden blootgesteld aan antimoon.
- Regelmatige monitoring van antimoonniveaus in industriële omgevingen om overmatige blootstelling te voorkomen.
- Goede hygiënemaatregelen, zoals handen wassen na het hanteren van antimoonhoudende materialen.
Door aandacht te besteden aan deze preventieve maatregelen kan de kans op het ontwikkelen van antimoonvergiftiging aanzienlijk worden verminderd.
Lees verder