Bruin slijm: oorzaken & symptomen van bruin sputum ophoesten

Sputum bij hoesten of slijm ophoesten verwijst naar de afscheiding van de luchtwegen vermengd met speeksel (tracheobronchiale afscheiding of secretie). Deze afscheiding wordt gevormd in de luchtpijp en in de bronchiën. Het sputum kan verschillende kleuren aannemen, waaronder een bruine verkleuring. De oorzaken van bruin slijm variëren. Afhankelijk van de oorzaak, kan bruin slijm gepaard gaan met andere symptomen, zoals hoesten, kortademigheid, moeheid of keelpijn.

• Slijm ophoesten
• Sputum is opgehoest slijm
• Slijmbekercellen
• Trilhaarepitheel
• Slijm ophoesten
• Oorzaken van bruin sputum
• Bruin slijm bij rokershoest
• Zelfreinigend systeem van de longen
• 's Nachts een ophoping van bronchiaal slijm
• Bruin sputum als symptoom van COPD
• Roestbruin sputum als symptoom van longontsteking
• Bruin slijm ophoesten bij acute bronchitis
• Huisarts raadplegen bij bruin sputum ophoesten

Slijm ophoesten

Sputum is opgehoest slijm

Sputum duidt op opgehoest slijm dat afkomstig is uit de diepere luchtwegen. Dit wordt een productieve hoest genoemd; dat is hoest waarbij slijm opgehoest wordt. In tegenstelling tot speeksel dat in de mond wordt geproduceerd, wordt het slijm uitsluitend in de longen aangemaakt.

Slijmbekercellen

Om beter te begrijpen hoe het slijm ontstaat, moet je onder een microscoop naar de luchtwegen kijken. Je longen hebben een enorm oppervlak dat beschermd moet worden tegen externe ziekteverwekkers. Het lichaam heeft hiervoor verschillende cellen, zoals slijmbekercellen (gobletcellen), die in de wand van de luchtwegen zitten en constant slijm produceren. Bacteriën en verontreinigende stoffen komen in dit slijm terecht, zoals in een kleverige vliegenvanger.

Trilhaarepitheel

Om te voorkomen dat deze potentieel gevaarlijke stoffen de longen binnendringen, zijn de luchtwegen bekleed met wat bekend staat als een trilhaarepitheel. Dit transporteert het slijm naar boven met behulp van kleine verlengstukken, de trilharen, totdat het slijm uit de luchtwegen de slokdarm bereikt.

Slijm ophoesten

Er zijn twee mogelijke routes voor het slijm uit de slokdarm. Ofwel komt het in de maag terecht en wordt daar onschadelijk gemaakt door het maagzuur, ofwel wordt het bronchiale slijm opgehoest. Dan heet het sputum. Bij verschillende ziekten waarbij de productie van slijm aanzienlijk wordt verhoogd, slaagt het lichaam er niet in om al het slijm via het maagzuur af te breken. Om deze reden hoopt het zich op in de luchtwegen en moeten we het geproduceerde slijm ophoesten. Het hele proces staat bekend als mucociliaire klaring, oftewel afvoer van slijm via trilhaartjes.

Oorzaken van bruin sputum

De reden voor bruine vlekken in het sputum of geheel bruin slijm is meestal oud bloed. Rokers hebben meer kans op bruin sputum. De kleur kan worden veroorzaakt door de ingrediënten in de geïnhaleerde rook. Er zijn ook allerlei andere mogelijke oorzaken van bruin slijm, zoals COPD, een longontsteking of acute bronchitis. Bepaalde voedingsmiddelen, zoals chocolade, koffie en rode wijn, kunnen ook tijdelijk voor bruin slijm zorgen.

Bruin slijm bij rokershoest

Zelfreinigend systeem van de longen

Een rokershoest gaat vaak gepaard met bruin sputum. Dit ontstaat tijdens het zelfreinigende werk van de longen: de bronchiën beschermen zichzelf tegen de verontreinigende stoffen die door de sigaretten- of sigarenrook binnendringen door verhoogde slijmvorming. Normaal gesproken zijn kleine, zogenaamde trilhaartjes in de bronchiën verantwoordelijk voor het transport van dit slijm naar de keel, waar het vervolgens wordt ingeslikt.

's Nachts een ophoping van bronchiaal slijm

Als deze trilhaartjes echter constant worden blootgesteld aan rook en toegenomen slijmvorming, blijven ze aan elkaar plakken zodat ze hun schoonmaakwerkzaamheden niet meer naar behoren kunnen verrichten. Om toch van het slijm af te komen, valt het lichaam terug op het ophoesten van deze secretie: het resultaat is een hoest met dik slijm. Doordat de luchtwegen 's nachts ongestoord en niet gehinderd door het roken hun schoonmaakwerk kunnen doen, hoopt zich 's nachts veel slijm op. De trilharen werken bovendien 's nachts over het algemeen langzamer, wat de verdere ophoping van bronchiaal slijm in de longen' s nachts verder bevordert. Dit is dan ook de reden waarom de soms sterke hoestaanvallen vooral 's ochtends optreden.

Bruin sputum als symptoom van COPD

Als bij een rokershoest bruin slijm optreedt, is dit een teken dat de bronchiën al zwaar besmet zijn door de sigarettenrook. Naarmate de hoest vordert, kan deze zich ontwikkelen tot chronische bronchitis of wat bekend staat als chronische obstructieve longziekte (COPD). Naast chronisch hoesten met sputum, manifesteert dit zich door kortademigheid, luidruchtige ademhaling en vermoeidheid.

De beste therapie voor die ochtendhoest met bruin sputum is stoppen met roken. Na het stoppen met roken gaan de hoest en het sputum echter meestal niet onmiddellijk weg, in plaats daarvan kan de hoest aanvankelijk erger worden. De reden hiervoor is dat de trilharen weer regenereren en dan met nieuwe kracht beginnen op te ruimen. Na ongeveer vier weken zou de hoest echter moeten afnemen, anders wordt een doktersbezoek aanbevolen.

Roestbruin sputum als symptoom van longontsteking

Als het sputum roestbruin is, kan het bloederig sputum zijn. Dit is mogelijk een teken van longontsteking en moet zo snel mogelijk door een arts worden onderzocht. Andere typische symptomen van longontsteking zijn koorts, algehele malaise en kortademigheid.

Als je een bacteriële longontsteking hebt, zal de arts je antibiotica voorschrijven. Als je een virale longontsteking hebt, helpen antibiotica niet. Aanbevolen wordt om veel te rusten, veel te drinken en medicijnen tegen de koorts te slikken. Paracetamol is bij koorts het veiligste middel om te gebruiken.

Bruin slijm ophoesten bij acute bronchitis

Bronchitis is een ontsteking van het slijmvlies van de bronchiën. Meestal veroorzaken virussen bronchitis. De belangrijkste symptomen van bronchitis zijn hoesten, een sterke hoestdrang, verhoogde slijmvorming en dik sputum. Acute bronchitis geneest vaak zonder specifieke behandeling. Symptomen kunnen worden verlicht met behulp van slijmoplossende middelen.

Het belangrijkste symptoom van acute bronchitis is een aanhoudende hoest. Aanvankelijk leidt irritatie van het bronchiale slijmvlies tot een droge hoest zonder sputum (niet-productieve hoest). Na een paar dagen beginnen de luchtwegen echter veel slijm te produceren en ontwikkelt zich een productieve hoest met dik sputum.

Naarmate de ziekte vordert, wordt het steeds gemakkelijker om het slijm op te hoesten en de hoest lost geleidelijk op. Bij de meerderheid van de getroffenen duurt de hoest ongeveer twee weken, maar bij een derde van de getroffenen duurt het langer dan drie weken.

Omdat bronchitis meestal gepaard gaat met een infectie van de bovenste luchtwegen (verkoudheid, griep), treden symptomen zoals keelpijn, heesheid of loopneus meestal op tijdens de ziekte. Er wordt vaak geklaagd over algemene symptomen zoals hoofdpijn, lichamelijke pijn of spierpijn, evenals vermoeidheid, uitputting of zwakte.

Sommige mensen krijgen ook koorts. In zeldzame gevallen treedt pijn op de borst op, meestal in verband met hevige, langdurige hoestaanvallen of een gelijktijdige voorkomen van pleuritis, een ontsteking van het borstvlies (de pleura) of het longvlies

Huisarts raadplegen bij bruin sputum ophoesten

Bruin sputum is altijd een zaak voor de dokter. Veel rokers hebben de neiging het probleem te negeren en het af te doen als een 'normaal' verschijnsel bij roken. Maar COPD is een ernstige ziekte: het lichaam krijgt niet langer voldoende zuurstof en de toestand verslechtert snel. Dit alles bevordert secundaire ziekten zoals diabetes, osteoporose, hartfalen, hartritmestoornissen en hartaanvallen.

Als het sputum bloedig of roestbruin is, moet onmiddellijk een arts worden geraadpleegd.

Lees verder

• Slijm: helder, wit, geel, groen, zwart, grijs of rood sputum
• Geel of groen slijm ophoesten: oorzaken en wat te doen?
• Slijm ophoesten: veel slijm in keel en hoesten met slijm
• Slijm ophoesten: wit, geel, grijs, rood sputum ophoesten
• Snot: functie, samenstelling en kleuren neusafscheiding