Lipodermatosclerose: symptomen, oorzaken en behandeling

Lipodermatosclerose is een chronische ontsteking van het vetweefsel onder de huid, oftewel het onderhuidse vetweefsel. Pijn is vaak het eerste symptoom van lipodermatosclerose. Mensen met lipodermatosclerose hebben taps toelopende benen boven de enkels. De benen hebben dan de vorm van een omgekeerde champagnefles: boven dik, onderste deel smal en fibrotisch (toegenomen hoeveelheid bindweefsel). Bovendien kan er bruinrode pigmentatie en verharding op de onderbenen te zien zijn. De precieze oorzaak van lipodermatosclerose is anno 2020 niet bekend. Veneuze aandoeningen, zoals chronisch veneuze insufficiëntie, pulmonale veneuze hypertensie en (fors) overgewicht of obesitas, kunnen bijdragen aan het ontstaan van de ziekte.

• Wat is lipodermatosclerose?
• Synoniemen
• Wie krijgt het?
• Symptomen van lipodermatosclerose
• Verschijnselen
• Beschrijving
• Complicaties
• Oorzaken
• Onderzoek en diagnose
• Lichamelijk onderzoek
• Differentiële diagnose
• Behandeling
• Prognose
• Preventie

Wat is lipodermatosclerose?

Lipodermatosclerose is een huidaandoening die de onderbenen treft. Hierbij ontstaat een ontsteking van de vetlaag onder de opperhuid van de onderbenen. Het is dus een ontsteking van het onderhuidse vet. Deze aandoening treft mensen met een veneuze insufficiëntie, wat duidt op het doorlopend tekortschieten van de aders en ontstaat door oorzaken van binnen en buiten het eigen lichaam. Symptomen van lipodermatosclerose zijn onder meer verhoogde pigmentatie (verkleuring) en verharding van de huid; je huid voelt hard aan. Roodheid en zwelling kunnen ook optreden. Het vernauwde gebied kan lijken op een omgekeerde champagnefles in de manier waarop deze taps toeloopt langs het been, dat wil zeggen van boven dik en het onderste deel smal en fibrotisch.

Synoniemen

Lipodermatosclerosis staat ook bekend als:

• hypodermitis sclerodermiformis
• sclerosing panniculitis

Wie krijgt het?

Lipodermatosclerose komt relatief vaak voor en treft met name mensen van middelbare leeftijd en ouderen. Het komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen en wordt geassocieerd met immobiliteit (niet kunnen bewegen of onvoldoende bewegen) en een hoge body mass index of BMI (fors overgewicht of obesitas).

Symptomen van lipodermatosclerose

Verschijnselen

Lipodermatosclerose kenmerkt zich door de volgende symptomen:

• pijn in de onderbenen
• verharding en/of verdikking van de huid
• spataderen (verwijde bloedvaten in de benen)
• veranderingen in huidskleur (roodheid)
• witte verkleuring met rode macula (vlek) nabij een zweer (atrophie blanche)
• zwelling
  Spataderen / Bron: Zlikovec/Shutterstock.com
• beenzweren of zweertjes op de benen
• versmalling van de benen boven de enkels

Beschrijving

Pijn kan het eerste symptoom zijn dat je opmerkt. Daarna ontstaat er een versmalling van de benen boven de enkels en vormt er zich een strakke band die lijkt op een omgekeerde champagnefles: boven dik, onderste deel smal en fibrotisch. Voorts treden huidverkleuring en verharding op.

Complicaties

Lipodermatosclerose kan gepaard gaan met slechte wondgenezing vanwege de chronische ontstekingstoestand en fibrose of bindweefselvorming wat een gevolg is van ontsteking en weefselschade. Veneuze ulcera of beenzweren (ulcus cruris venosum) komen ook vaak voor en zijn mogelijk moeilijk te behandelen.

Oorzaken

De exacte oorzaak van lipodermatosclerose is anno 2020 nog onbekend. Veneuze ziekten zoals veneuze insufficiëntie, verhoogde bloeddruk in de aderen en flink overgewicht of obesitas kunnen een rol spelen bij de ontwikkeling van de aandoening. Verhoogde bloeddruk in de aderen, oftewel veneuze hypertensie, kan leiden tot diffusie of verplaatsing van stoffen, waaronder fibrine, uit de haarvaten. Fibrine is een bloedstollingseiwit in het bloedplasma dat een belangrijke rol speelt bij de normale wondgenezing en bloedstolling. Fibrotisch weefsel is vatbaarder voor zweervorming. Terugkerende zweren en het afsterven van vetweefsel (vetnecrose) worden geassocieerd met lipodermatosclerose. Bij het ontstaan van lipodermatosclerose spelen waarschijnlijke meerdere factoren tegelijkertijd een rol, zoals weefselhypoxie (waarbij weefsels in het lichaam onvoldoende zuurstof ontvangen en de cellen beginnen te sterven), lekkage van eiwitten in het interstitium of extracellulaire ruimte (de ruimte buiten de cellen van een weefsel) en activering van leukocyten (witte bloedcellen).

Onderzoek en diagnose

Lichamelijk onderzoek

De diagnose wordt vaak à vue gesteld. Een biopsie (een kleine ingreep waarbij weefsel wordt weggenomen en onderzocht wordt onder een microscoop) of bloedonderzoek is zelden vereist. Beeldvormend onderzoek middels echografie en/of een MRI-scan kunnen worden gebruikt om meer informatie te verkrijgen over de ernst van de aandoening en om te bepalen welke behandeling de voorkeur verdient.

Differentiële diagnose

De volgende aandoeningen moeten worden uitgesloten:

• hypostatisch eczeem (een eczeem dat ontstaat laag op het onderbeen, bij veneuze insufficiëntie)
• contacteczeem
• cellulitis (acute bacteriële infectie van de huid)
• eosinofiele cellulitis (Wells syndrome)
  Initiële uitslag bij eosinofiele cellulitis / Bron: Ioannis D Bassukas, Georgios Gaitanis, Aikaterini Zioga, Christina Boboyianni and Christina Stergiop, Wikimedia Commons (CC BY-2.0)
• erythema nodosum (een huidaandoening met pijnlijke rode bulten)
• morfea (de term voor een gelokaliseerde vorm van sclerodermie, waarbij het bindweefsel in het lichaam ontsteekt en daardoor stugger wordt)
• necrobiosis lipoidica (een granulomateuze ontsteking, meestal aan de onderbenen)
• andere oorzaken van panniculitis (verzamelterm van huidafwijkingen die berusten op een ontsteking van het onderhuids vetweefsel)

Behandeling

Behandeling van lipodermatosclerose richt zich op de veneuze insufficiëntie middels het hoger leggen van de benen en elastische steunkousen of zwachtelen; in sommige moeilijke gevallen kan de toestand worden verbeterd door het gebruik van het fibrinolytische middel stanozol, een synthetisch anabole steroïde, dat van dihydrotestosteron is afgeleid. Het heeft een enzymatische werking om bloedstolsels af te breken en het stimuleert spiervorming. Het middel wordt rechtstreeks in het getroffen gebied geïnjecteerd. tevens is bekend dat veneuze ablatie de bloedstroom verhoogt en de klachten kan doen verbeteren. Dermovate crème of zalf wordt voorgeschreven in het acute inflammatoire stadium (hypodermitis).

Prognose

Veneuze insufficiëntie is een progressieve ziekte. Dat betekent dat het een chronische ziekte is die steeds ernstiger wordt. Behandeling kan wel de daaruit voortvloeiende klachten een aandoeningen zoals lipodermatosclerose, verlichten en de progressie van de ziekte vertragen.

Preventie

De volgende maatregelen verminderen de kans op het ontstaan van veneuze insufficiëntie:

• eet gevarieerd en gezond
• stoppen met roken
• regelmatig bewegen
• draag geen strakke kleding, zoals strakke gordels of riemen.
• afvallen bij overgewicht/obesitas
• een gezond gewicht handhaven
• vermijd langdurig zitten of staan

Lees verder

• Necrobiosis lipoidica: symptomen, oorzaak en behandeling
• Huidvlekken: onschuldige vlekken op de huid - rood en bruin
• Huidaandoeningen A-Z: symptomen, oorzaak en behandeling
• Huiduitslag: oorzaken en behandeling van uitslag op de huid
• Jeukende bultjes en pukkeltjes op het lichaam: oorzaken