Granuloma annulare: symptomen, oorzaak en behandeling

Granuloma annulare is een onschuldige, chronische (langdurige) huidaandoening of huidziekte, waarvan de oorzaak onbekend is. De huidaandoening wordt gekenmerkt door huidkleurige bultjes die een cirkel of ring vormen. De plekjes kunnen overal op het lichaam voorkomen, maar worden het meest frequent gezien op de handrug, de voetrug en de vingers. Door het natuurlijk beloop af te wachten van deze onschuldige aandoening is behandeling vaak niet nodig, tenzij de patiënt erg last van jeuk heeft. De aandoening komt vooral voor bij kinderen en jongvolwassenen.

• Wat is granuloma annulare?
• Oorzaak granuloma annulare
• Uitlokkende factoren
• Kinderen en jongvolwassenen
• Symptomen: ringvormige huidkleurige bultjes huid
• Gelokaliseerde granuloma annulare
• Gegeneraliseerde granuloma annulare
• Onderzoek en diagnose
• Lichamelijk onderzoek en biopsie
• Differentiële diagnose
• Behandeling granuloma annulare
• Behandeling lokale granuloma annulare
• Behandeling van gegeneraliseerde granuloma annulare
• Prognose granuloma annulare

Wat is granuloma annulare?

Granuloma annulare is een onschuldige, chronische (langdurige) huidaandoening, die wordt gekenmerkt door huidkleurige bultjes die een cirkel of ring vormen. Annulair betekent ringvorming en granuloma zijn verhevenheden. Het komt hoofdzakelijk bij jonge mensen voor en dan vooral op de handen en de voeten. De oorzaak is anno 2020 onbekend. Meestal verdwijnen de huidafwijkingen na enkele maanden of jaren vanzelf. De aandoening is niet besmettelijk.

Oorzaak granuloma annulare

Uitlokkende factoren

De huidafwijking is anno 2024 van onbekende oorsprong. Vermoed wordt dat de aandoening een soort overgevoeligheidsreactie is, die door verschillende factoren uitgelokt kan worden, zoals:

• bacteriële en virale infecties;
• beschadiging van de huid (insectenbeet, inentingen);
• geneesmiddelen;
• hormonale invloeden; en
• zonlicht.

De aandoening kan familiair c.q. erfelijk bepaald zijn.

Kinderen en jongvolwassenen

Meestal krijgen kinderen en jongvolwassenen granuloma annulare. Het komt iets meer voor bij meisjes en vrouwen. De aandoening wordt meestal gezien bij gezonde mensen. Soms kan het gepaard gaan met inwendige ziekten zoals suikerziekte, reuma, darmaandoeningen en schildklieraandoeningen.

Symptomen: ringvormige huidkleurige bultjes huid

Er worden grofweg twee vormen granuloma annulare onderscheiden:

• de gelokaliseerde vorm; en
• de uitgebreide vorm.

Gelokaliseerde granuloma annulare

De gelokaliseerde vorm - dat wil zeggen op één plek of op een klein gebied van de huid - is het meest gangbaar. Hierbij ontstaat de kenmerkende ring van vlakke onderhuidse papels (bultjes), die huidkleurig zijn of een rode kleur hebben. Soms ontstaan er zelfs meerdere ringen. Het komt vooral op de ruggen en zijkanten van handen en voeten voor, maar ze kunnen in principe over het hele lichaam optreden. Knie, ellebogen, oren en nek, zijn ook favoriete plekken. Bij het strak trekken van de huid, is de ring goed waar te nemen. Het gaat niet gepaard met schilfering. De ring wordt allengs groter. Meestal geeft de aangedane plek geen klachten. In een enkel geval zijn de plekken wat gevoelig.

Gegeneraliseerde granuloma annulare

De uitgebreide vorm treft men wat vaker bij volwassenen en wat minder vaak bij kinderen aan. Voorkeurslocaties zijn armen, borst, buik, heupen, rug, handpalmen en voetzolen. Deze vorm kan aanzienlijk jeuken.

Onderzoek en diagnose

Lichamelijk onderzoek en biopsie

Op basis van het klinisch beeld, wordt de diagnose gesteld. Daarnaast kan een huidbiopsie worden afgenomen om de diagnose te bevestigen. Bij de uitgebreide vorm en in geval van bijkomende klachten, kan de huisarts de patiënt verwijzen naar de internist om een onderliggende ziekte uit te sluiten.

Differentiële diagnose

Granuloma annulare kan veel gelijkenis vertonen met een aantal andere huidaandoeningen, waaronder:

• mycose (ringworm);
• lichen planus;
• necrobiosis lipoidica;
• borderline lepra;
• erythema elevatum diutinum;
• annulaire sarcoidose;
• annulaire lues II;
• reuma-noduli;
• mucinosis papulosa; en
• andere granulomateuze ontstekingen.

Behandeling granuloma annulare

Behandeling lokale granuloma annulare

Uit de literatuur blijkt dat behandeling vaak gering effect heeft. Behandeling is in principe ook niet nodig, aangezien de aandoening meestal vanzelf verdwijnt en onschuldig is. Soms wordt behandeld met een corticosteroïden zalf of crème. Effectiever is het wanneer corticosteroïden worden ingespoten. Voorts kan bij de gelokaliseerde vorm gekozen worden voor bevriezen met vloeibare stikstof (cryotherapie). Deze behandelvorm kan pijnlijk zijn en littekens veroorzaken.

Behandeling van gegeneraliseerde granuloma annulare

De uitgebreide vorm van granuloma annulare wordt in veel gevallen behandeld met een combinatie van ultraviolet A (UVA) licht en het medicijn psoraleen (de ‘P’ in PUVA), hetgeen ervoor zorgt dat de huid gevoeliger is voor de UVA- stralen. Ook kan het geneesmiddel dapson effectief zijn in de bestrijding van granuloma annulare.

Prognose granuloma annulare

In ongeveer de helft van de gevallen verdwijnen de afwijkingen van granuloma annulare spontaan binnen enkele maanden tot enkele jaren. Recidief is echter niet uitgesloten.

Lees verder

• Huiduitslag met rode vlekken, puntjes en bultjes op de huid
• Jeukende huid of jeuk: oorzaken van jeuk en soorten jeuk
• Huidaandoeningen A-Z: symptomen, oorzaak en behandeling
• Rode ring op huid: erythema annulare centrifugum (EAC)
• Ringworm bij de mens: symptomen, besmetting en behandeling