Hysterosalpingografie: Beeld van baarmoeder en eileiders

Een hysterosalpingografie is een radiografisch onderzoek waarbij de gynaecoloog de baarmoeder en de eileiders in beeld krijgt door middel van contrastvloeistof. Dankzij fluoroscopie krijgt de gynaecoloog zelfs bewegende beelden te zien van de baarmoeder en eileiders. Dit onderzoek gaat onder andere door bij vrouwen die omwille van verschillende redenen niet zwanger geraken. Een hysterosalpingografie is relatief snel, eenvoudig, niet-invasief en er zijn weinig risico’s aan verbonden.

• Synoniemen hysterosalpingografie
• Hysterosalpingografie en de rol in vruchtbaarheidsonderzoek
• Diagnostische waarde van hysterosalpingografie
• Hysterosalpingografie bij onverklaarde onvruchtbaarheid
• Indicatie beeld van baarmoeder en eileiders
• Tegenindicatie beeld van baarmoeder en eileiders
• Technische aspecten van hysterosalpingografie
• Contrastvloeistof en fluoroscopie bij hysterosalpingografie
• Voorbereiding op hysterosalpingografie
• Voor het onderzoek
• Tijdens het onderzoek: Gynaecoloog gebruikt contrastvloeistof
• Pijn tijdens de test
• Na het onderzoek: Patiënte mag naar huis
• Resultaten
• Risico’s hysterosalpingografie
• Hysterosalpingografie en vruchtbaarheidsbehandeling
• Hysterosalpingografie als voorbereiding op vruchtbaarheidsbehandelingen
• Verband tussen hysterosalpingografie en succes van vruchtbaarheidsbehandelingen

Synoniemen hysterosalpingografie

Een hysterosalpingografie is eveneens bekend onder deze synoniemen:

• hysterogram
• uterosalpingografie
• uterotubografie

"HSG" is de gebruikte afkorting van dit onderzoek.

Hysterosalpingografie en de rol in vruchtbaarheidsonderzoek

Diagnostische waarde van hysterosalpingografie

De hysterosalpingografie (HSG) is een waardevol diagnostisch hulpmiddel in het vruchtbaarheidsonderzoek van vrouwen die moeite hebben met zwanger worden. Het biedt artsen inzicht in de toestand van de baarmoeder en eileiders, twee belangrijke factoren bij conceptie. HSG kan blokkades in de eileiders opsporen, bijvoorbeeld veroorzaakt door verklevingen of infecties, die de voortplanting kunnen belemmeren. Daarnaast maakt het de arts mogelijk om afwijkingen in de baarmoeder te identificeren, zoals poliepen, vleesbomen of aangeboren afwijkingen, die ook een invloed kunnen hebben op de vruchtbaarheid.

Hysterosalpingografie bij onverklaarde onvruchtbaarheid

Een van de belangrijkste toepassingen van hysterosalpingografie is het onderzoeken van vrouwen met onverklaarde onvruchtbaarheid. Wanneer een vrouw geen duidelijke medische oorzaak voor haar vruchtbaarheidsproblemen heeft, kan HSG helpen bij het vinden van onderliggende afwijkingen. De test biedt gedetailleerde beelden van de baarmoeder en eileiders, waardoor artsen in staat zijn om mogelijke blokkades of afwijkingen te identificeren die anders misschien ongemerkt zouden blijven.

Indicatie beeld van baarmoeder en eileiders

De gynaecoloog voert dit onderzoek uit om verstoppingen in de eileiders of andere problemen in de baarmoeder en eileiders op te sporen. Dit onderzoek is nuttig bij een vrouw die moeite heeft om zwanger te raken, of die meerdere miskramen heeft gehad. De gynaecoloog voert eveneens dit onderzoek uit bij vrouwen waarbij de eileiders zijn afgebonden om een zwangerschap te voorkomen. Door middel van het onderzoek bevestigt hij de occlusie (afbinding) van de eileiders. Dankzij het onderzoek krijgt de gynaecoloog een beeld van de vorm en de structuur van de baarmoeder, de doorlaatbaarheid van de eileiders, en de littekens in de baarmoeder als gevolg van een operatie of infectie. Verklevingen, tumoren, vleesbomen (goedaardige gezwellen in de baarmoeder) enzovoort zijn op te sporen dankzij een hysterosalpingografie.

Tegenindicatie beeld van baarmoeder en eileiders

Dit onderzoek gaat niet door bij een vrouw met abnormale vaginale bloedingen of bij een bekkenontsteking (infectie van de vrouwelijke voortplantingsorganen). Ook mag een vrouw niet zwanger zijn. De röntgenstralen zijn namelijk schadelijk voor de foetus. Tot slot mag een vrouw geen onbehandelde seksueel overdraagbare aandoening (SOA) hebben.

Technische aspecten van hysterosalpingografie

Contrastvloeistof en fluoroscopie bij hysterosalpingografie

Tijdens het hysterosalpingografieonderzoek wordt een contrastvloeistof via de baarmoederhals in de baarmoeder ingebracht. Deze vloeistof, meestal jodiumhoudend, zorgt ervoor dat de baarmoeder en eileiders goed zichtbaar zijn op röntgenbeelden. De fluoroscopie maakt het mogelijk om niet alleen stilstaande beelden te verkrijgen, maar ook bewegende beelden van de doorgang van het contrastmiddel door de eileiders. Dit is van cruciaal belang voor het vaststellen van blokkades of andere afwijkingen die de vruchtbaarheid kunnen beïnvloeden.

Voorbereiding op hysterosalpingografie

Vrouwen die zich voorbereiden op een hysterosalpingografie moeten rekening houden met enkele belangrijke stappen. Allereerst wordt hen vaak aangeraden om het onderzoek te plannen tussen de menstruatie en de ovulatie, om de kans op zwangerschap tijdens het onderzoek te minimaliseren. De patiënt wordt ook geïnformeerd over het gebruik van een lokaal verdovingsmiddel om ongemak tijdens de procedure te verminderen. Het is belangrijk dat de patiënt geen infecties of ontstekingen in de bekkenregio heeft, dus een grondig medisch onderzoek is essentieel voorafgaand aan het onderzoek.

Voor het onderzoek

Voorbereidingen
De gynaecoloog schrijft een antibioticakuur voor het onderzoek om infecties te voorkomen. Om de kans op een infectie te verminderen, gaat het onderzoek het beste door ongeveer 7 of 8 dagen na het stoppen van de menstruatiebloedingen. Informatie over mogelijke allergische reacties vertelt de patiënte zeker aan de gynaecoloog of verpleegkundige omdat ze contrastvloeistof toegediend krijgt.

Praktisch
De patiënte mag normaal eten en drinken voor het onderzoek. Ze krijgt op de dag van het onderzoek mogelijk kalmerende geneesmiddelen. Vlak voor het onderzoek doet ze de kleding onder de taille uit. Daarnaast verwijdert de patiënte alle sierraden, tandprotheses, brillen, alle metalen voorwerpen en kledij waarin materiaal verwerkt zit. Dit interfereert namelijk mogelijk met het röntgentoestel. Het onderzoek kent een tijdsduur van maximaal dertig minuten.

Tijdens het onderzoek: Gynaecoloog gebruikt contrastvloeistof

Dit onderzoek gebeurt op de afdeling radiologie. De patiënte gaat op een tafel liggen onder een röntgentoestel. De patiënte plaatst daarna de voeten in de voetensteunen, zoals dit ook gebeurt bij een bekkenonderzoek (gynaecologisch onderzoek). Dit betekent dat ze de knieën optrekt naar de borst toe. Vervolgens plaatst de gynaecoloog voorzichtig een speculum (speciaal instrument) in de schede. Dit voelt soms ongemakkelijk aan, maar is vergelijkbaar met een uitstrijkje bij een gynaecologisch onderzoek. Nadat de baarmoederhals is schoongemaakt, plaatst de gynaecoloog een dunne katheter (buisje) door de baarmoederhals. Hij laat hierdoor contrastvloeistof (kleurstof) stromen zodat de ruimte van de buikholte, de baarmoeder en de eileiders zich vult. De contrastvloeistof is nodig om de gebieden beter zichtbaar te maken op een röntgenfoto. Na deze procedure maakt de gynaecoloog dan ook foto’s (radiografie) en videobeelden (medische term: fluoroscopie). Dit verschijnt op een monitor die ook in de behandelkamer staat.

Pijn tijdens de test

Het pijngevoel tijdens de test is variabel per vrouw. Zo ervaren sommige vrouwen milde tot matige krampen tijdens of na het onderzoek die vergelijkbaar zijn met menstruatiekrampen. Misschien heeft een vrouw eveneens wat pijn als de kleurstof uit de eileiders lekt, of wanneer de eileiders geblokkeerd zijn. Een aantal vrouwen ervaart (zeer) ernstige krampen die normaal gezien maar maximaal één minuut aanhouden. Verder melden sommige vrouwen dat de angst voor pijn veel erger was dan elk ongemak dat ze voelden tijdens de hysterosalpingografie. Is de pijn tijdens de hysterosalpingografie echter heel ernstig, dan is het belangrijk om dit onmiddellijk te melden aan de arts. Hij kan eventueel een katheter snel verwijderen, waardoor de druk vrijkomt en de pijn vermindert of verdwijnt. Voor effectieve pijnverlichting tijdens een HSG, is het lokaal toepassen van het NSAID (niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen) van lidocaïnecrème op de achterste fornix (gebied aan het uiteinde van de vagina rondom de baarmoedermond) van de cervix uteri (baarmoederhals) en een paracervische (langs de baarmoederhals) lidocaïne-injectie in de cervix uteri de meest effectieve methode. Dit blijkt uit een wetenschappelijk onderzoek waarvan de resultaten in maart-april 2015 verschenen in het tijdschrift 'Pain Res Manag'.

Na het onderzoek: Patiënte mag naar huis

De patiënte blijft na het onderzoek nog even wachten totdat de gynaecoloog alle beelden heeft beoordeeld. Soms moeten namelijk opnieuw opnames gebeuren als deze onduidelijk zijn. Daarna mag de patiënte naar huis. Na het onderzoek volgt mogelijk nog een antibioticakuur. Wat krampen of lichte bloedingen zijn normaal na het onderzoek. Als de patiënte pijn, koorts of een stinkende vaginale afscheiding ervaart, neemt ze onmiddellijk contact op met de gynaecoloog. Deze symptomen wijzen namelijk mogelijk op een infectie. De gynaecoloog maakt een verslag op van het onderzoek en stuurt dit door naar de behandelende arts van de patiënte.

Resultaten

Normale resultaten
Wanneer de gynaecoloog geen afwijkingen ziet aan de baarmoeder en eileiders, zijn de resultaten normaal.

Afwijkende resultaten
Vele oorzaken leiden tot afwijkende resultaten. Deze omvatten de aanwezigheid van vreemde voorwerpen, een verstopping van de eileiders, littekenweefsel (verklevingen) in de baarmoeder of eileiders, ontwikkelingsstoornissen van de structuur van de baarmoeder en eileiders en tumoren of poliepen in de baarmoeder (baarmoederpoliepen). Bij een hysterosalpingografie ziet de gynaecoloog enkel de inhoud van de baarmoeder en de eileiders. Afwijkingen aan de eierstokken, de wand van de baarmoeder spoort de gynaecoloog op met een MRI-scan en echografie.

Risico’s hysterosalpingografie

Een hysterosalpingografie is een vrij veilig onderzoek waaraan maar enkele risico’s verbonden zijn. Soms ontwikkelt de patiënte een allergische reactie op de contrastvloeistof. Een eileiderontsteking (salpingitis) of ontsteking van het baarmoederslijmvlies (endometritis) behoren ook tot de mogelijke complicaties. Tot slot gebeurt soms een perforatie (gat) van de baarmoeder.

Hysterosalpingografie en vruchtbaarheidsbehandeling

Hysterosalpingografie als voorbereiding op vruchtbaarheidsbehandelingen

Voor vrouwen die onvruchtbaarheid ondervinden, kan een hysterosalpingografie worden aanbevolen voordat vruchtbaarheidsbehandelingen, zoals intra-uteriene inseminatie (IUI) of in-vitrofertilisatie (IVF), worden gestart. Het resultaat van de HSG kan van invloed zijn op de beslissing over het type behandeling dat wordt gekozen. Indien blokkades in de eileiders worden ontdekt, kan IVF een betere optie zijn dan IUI. De test kan dus helpen om het behandelplan beter af te stemmen op de specifieke situatie van de patiënt.

Verband tussen hysterosalpingografie en succes van vruchtbaarheidsbehandelingen

Het blijkt dat vrouwen die een normale hysterosalpingografie ondergaan, een hogere kans hebben op succes met vruchtbaarheidsbehandelingen. Het identificeren en verhelpen van blokkades in de eileiders kan de kans op zwangerschap aanzienlijk verbeteren. HSG biedt dus waardevolle informatie die kan bijdragen aan het verbeteren van de kans op zwangerschap door middel van gerichte behandelingen.

Lees verder

• Baarmoeder: Soorten aandoeningen aan uterus bij vrouwen
• Salpingitis: Ontsteking van eileiders met ernstige buikpijn
• Hysteroscopie: Inwendig kijkonderzoek van de baarmoeder
• Eileiderkanker: Kanker van eileiders met bekkenpijn
• Eileiders: Soorten aandoeningen aan eileider bij vrouwen