Leverfunctietest: bloedonderzoek van de lever met ASAT, ALAT

Een leverfunctietest of leverfunctieonderzoek is een bloedonderzoek dat verschillende tests omvat die specifieke eiwitten en leverenzymen meten om een algemeen beeld te krijgen van hoe goed je lever werkt. De lever filtert het bloed dat uit het spijsverteringskanaal komt, alvorens het door te geven aan de rest van het lichaam. Dit orgaan ontgift ook chemicaliën en metaboliseert geneesmiddelen en scheidt gal af voor het verteren van vet. De lever maakt ook eiwitten die belangrijk zijn voor de bloedstolling en andere functies. De lever speelt een sleutelrol in het menselijke spijsverteringsstelsel. Hij weegt normaal meer dan drie pond, en het is meestal ongeveer zo groot als een voetbal. Hij bevindt zich aan de rechterbovenkant van de buik achter de ribben en onder het middenrif. De waardes van een leverfunctietest zeggen iets over het functioneren van de lever en worden om die reden ook wel de ‘leverfuncties’ genoemd.

• De rol van de lever
• Leverfunctietest: bloedonderzoek
• Stoffen die worden gemeten in een leverfunctietest
• Totaal eiwit
• Albumine
• Globuline
• Bilirubine
• Gamma-glutamyltranspeptidase (GGT)
• Alkalische fosfatase (AF)
• ALAT (Alanine-Amino-Transferase)
• ASAT (Aspartaat-Amino-Transferase)
• Aantal bloedplaatjes
• Mogelijke uitkomsten en waarden van een leverfunctietest en hun betekenis
• Symptomen van leverklachten
• Wanneer een leverfunctietest?

De rol van de lever

De rol van de lever is om de complexe interne chemie van het lichaam in balans te houden. Dit orgaan neemt ruwe voedingsstoffen uit je spijsvertering in de vorm van koolhydraten, eiwitten, aminozuren, enz., en verwerkt ze zodat ze kunnen worden opgeslagen en verzonden naar verschillende delen van ons lichaam in de juiste vorm en hoeveelheid. De lever reguleert de hoeveelheid suikers in je bloed en produceert gal, wat gebruikt wordt voor het verteren van vet. De lever verwijdert ook giftige stoffen, medicijnen en hormonen uit de bloedbaan. De lever voert feitelijk meer dan 1.500 complexe biochemische functies uit.

Leverfunctietest: bloedonderzoek

Een leverfunctietest is een bloedtest die een indicatie geeft of de lever naar behoren functioneert. De test is ook erg handig om te zien of er sprake is van actieve schade in de lever of leverschade (hepatitis) of een trage galstroom (cholestase). Leverfunctietests meten de hoeveelheid specifieke chemicaliën in het bloed. Dit geeft een indicatie van mogelijke schade aan de levercellen, schade die veroorzaakt kan worden door veel factoren en aandoeningen. Dus een correctere term voor een levertest zou eigenlijk een leverfunctietest zijn.

Het is belangrijk om te onthouden dat de diagnose van een leverziekte afhangt van een combinatie van je medische voorgeschiedenis, lichamelijk onderzoek, laboratoriumtests, biopsie en soms beeldvormende onderzoeken zoals echografie. De diagnostiek van hepatitis C virus infectie berust tevens op het aantonen van HCV antistoffen in serum.

Stoffen die worden gemeten in een leverfunctietest

Totaal eiwit

Totaal eiwit is eenvoudigweg de optelsom van alle eiwitten in het bloed. Deze informatie kan aanwijzingen geven voor verschillende diagnosemogelijkheden. Er zijn twee belangrijke soorten eiwitten in het bloed: albumine en globuline. Een verlaging van het totaal eiwit is veelal het gevolg van een laag albumine. Een verhoging van het totaal eiwit wordt meestal veroorzaakt door verhoogde productie van (een van de) immuunglobulinen (afgekort Ig), ook antistoffen of antilichamen genoemd (IgG, IgA, of IgM).

Albumine

Albumine is een eiwit dat helpt met het transport van vele andere eiwitten, hormonen, vitaminen, medicijnen en voedingsstoffen. Het is een graadmeter voor de voedingsstatus. Het kan worden verminderd door leverbeschadiging en nieraandoeningen. Omdat albumine in de lever wordt gemaakt, dalen de niveaus in geval van levercirrose.

Globuline

Globuline is een van de hoofdbestanddelen van het bloedplasma. Een verhoogde waarde kan optreden wanneer levercellen worden beschadigd als gevolg van auto-immuun hepatitis (AIH) of een lang bestaande leverziekte, in het bijzonder bij levercirrose.

Bilirubine

Bilirubine is een bijproduct van de afbraak van rode bloedcellen. Het is het gelige pigment dat verantwoordelijk is voor geelzucht. Bilirubineniveaus kunnen verhoogd zijn als gevolg van veel verschillende leveraandoeningen, evenals andere aandoeningen zoals galstenen. In geval van langdurige leverziekte (chronische hepatitis), blijft het niveau gewoonlijk binnen het normale bereik tot er significante leverbeschadiging is opgetreden en cirrose is opgetreden. In geval van kortdurende leverziekte (acute hepatitis), wijzen verhoogde bilirubinespiegels op de ernst van de acute ziekte.

Gamma-glutamyltranspeptidase (GGT)

Gamma-glutamyltranspeptidase (GGT) is een enzym dat wordt aangemaakt in de galwegen en dat kan worden verhoogd als gevolg van een galwegaandoening. De GGT-test is extreem gevoelig en kan verhoogd zijn als gevolg van elke vorm van leverziekte of door verschillende medicijnen en stoffen, waaronder alcohol, zelfs als de leverziekte minimaal is. GGT-niveaus kunnen soms ook verhoogd zijn in het geval van een normaal functionerende lever.

Alkalische fosfatase (AF)

Alkalische fosfatase (AF) is een familie van enzymen geproduceerd in de galwegen, darmen, nieren, placenta en botten. Deze waarden kunnen stijgen als bij aandoeningen aan de galwegen of botaandoeningen.

ALAT (Alanine-Amino-Transferase)

ALAT (Alanine-Amino-Transferase) is een enzym dat wordt geproduceerd in hepatocyten (het belangrijkste type levercellen). Het ALAT-niveau in het bloed stijgt wanneer hepatocyten worden beschadigd of sterven - alle soorten hepatitis (viraal, alcoholisch, door medicijnen geïnduceerd enz.) veroorzaken hepatocytenbeschadiging.

De ALAT-niveaus kunnen gelijke tred houden met de mate van celbeschadiging, maar dit is niet altijd het geval, vooral niet bij hepatitis C. Een accurate schatting van levercelschade kan alleen worden gemaakt door een leverbiopsie.

ASAT (Aspartaat-Amino-Transferase)

ASAT (Aspartaat-Amino-Transferase) is vergelijkbaar met ALAT (zie boven), maar is minder specifiek voor leverziekte omdat het ook wordt geproduceerd in lichaamsspiercellen. Het is meestal hoger dan ALAT in gevallen van een leveraandoening door alcohol.

Aantal bloedplaatjes

Bloedplaatjes of trombocyten zijn de kleinste cellen in het bloed. en zijn betrokken bij de bloedstolling. In gevallen van chronische leverziekte waarbij cirrose bestaat, kan het aantal bloedplaatjes verminderen, alhoewel dit ook kan optreden door veel andere aandoeningen dan een leveraandoening.

Mogelijke uitkomsten en waarden van een leverfunctietest en hun betekenis

Een leverfunctietest wordt uitgevoerd om de gezondheid van de lever te beoordelen door verschillende enzymen en eiwitten in het bloed te meten. Deze test kan helpen bij het opsporen van leverziekten, zoals hepatitis, levercirrose, en leververvetting. Hieronder worden de belangrijkste componenten van een leverfunctietest besproken, samen met hun mogelijke uitkomsten en de betekenis van afwijkende waarden.

Alanine-aminotransferase (ALT)

• Normaalwaarde: 7-55 U/L
• Betekenis: ALT is een enzym dat voornamelijk in de lever voorkomt. Het speelt een rol bij de stofwisseling van aminozuren. Verhoogde ALT-waarden kunnen wijzen op leverbeschadiging of leverontsteking, zoals hepatitis of leververvetting. ALT is vaak verhoogd bij acute leverontsteking en kan een indicatie zijn van een toxische belasting van de lever door bijvoorbeeld medicatie of alcoholmisbruik.

Aspartaat-aminotransferase (AST)

• Normaalwaarde: 8-48 U/L
• Betekenis: AST is een enzym dat niet alleen in de lever voorkomt, maar ook in het hart, de spieren en andere organen. Verhoogde AST-waarden kunnen wijzen op leverbeschadiging, maar ook op schade aan andere weefsels, zoals hart- of spierweefsel. Een verhoogde AST-waarde samen met een verhoogde ALT-waarde wijst meestal op een leveraandoening, terwijl een hogere AST- dan ALT-waarde kan wijzen op een hart- of spierprobleem.

Alkalische fosfatase (ALP)

• Normaalwaarde: 40-129 U/L
• Betekenis: ALP is een enzym dat wordt geproduceerd in de lever, botten, nieren en darmen. Verhoogde ALP-waarden kunnen wijzen op galwegproblemen, zoals een blokkade van de galwegen of galstenen. Ook botziekten, zoals de ziekte van Paget, kunnen leiden tot verhoogde ALP-waarden. Bij leverproblemen kan een verhoogde ALP-waarde wijzen op cholestase, een aandoening waarbij de galafvoer wordt belemmerd.

Gamma-glutamyltransferase (GGT)

• Normaalwaarde: 9-48 U/L
• Betekenis: GGT is een enzym dat wordt geproduceerd in de lever en de galwegen. Verhoogde GGT-waarden kunnen wijzen op schade aan de galwegen, zoals bij galwegobstructie of galwegontsteking. Ook alcoholgebruik kan de GGT-waarde verhogen, waardoor deze test vaak wordt gebruikt om te bepalen of er sprake is van overmatig alcoholgebruik.

Bilirubine

• Normaalwaarde: Tot 1,2 mg/dL
• Betekenis: Bilirubine is een stof die vrijkomt bij de afbraak van rode bloedcellen. Het wordt door de lever verwerkt en via de gal uitgescheiden. Verhoogde bilirubinewaarden kunnen wijzen op leveraandoeningen, galwegobstructie of verhoogde afbraak van rode bloedcellen. Geelzucht (een gele verkleuring van de huid en ogen) treedt op wanneer de bilirubinewaarde verhoogd is, wat wijst op een probleem in de lever of galwegen.

Albumine

• Normaalwaarde: 3,5-5,0 g/dL
• Betekenis: Albumine is een eiwit dat door de lever wordt geproduceerd en dat een belangrijke rol speelt bij het handhaven van de vochtbalans in het bloed. Verlaagde albuminewaarden kunnen wijzen op een verminderde leverfunctie, ondervoeding, of verlies van eiwit via de nieren of darmen. Bij leveraandoeningen zoals cirrose kan de lever niet genoeg albumine produceren, wat leidt tot een lage albuminewaarde.

Totale eiwitten

• Normaalwaarde: 6,3-7,9 g/dL
• Betekenis: De totale eiwitwaarde geeft de hoeveelheid eiwitten in het bloed weer, waaronder albumine en globulinen. Verlaagde totale eiwitwaarden kunnen wijzen op leveraandoeningen of ondervoeding, terwijl verhoogde waarden kunnen duiden op chronische infecties of inflammatoire aandoeningen.

Lactaatdehydrogenase (LDH)

• Normaalwaarde: 140-280 U/L
• Betekenis: LDH is een enzym dat voorkomt in veel weefsels van het lichaam, waaronder de lever. Verhoogde LDH-waarden kunnen wijzen op leverschade, maar ook op schade aan andere organen, zoals het hart of de spieren. LDH is minder specifiek voor leveraandoeningen, maar wordt vaak meegenomen in een leverfunctietest om een algemeen beeld te krijgen van de gezondheid van de lever en andere organen.

Prothrombinetijd (PT)

• Normaalwaarde: 11-13,5 seconden
• Betekenis: De prothrombinetijd meet hoe lang het duurt voordat het bloed stolt. De lever speelt een belangrijke rol bij de productie van stollingsfactoren, dus een verlengde prothrombinetijd kan wijzen op een verminderde leverfunctie. Verlengde PT-waarden kunnen wijzen op een tekort aan stollingsfactoren door levercirrose of een andere leveraandoening.

Symptomen van leverklachten

Leverklachten kunnen gepaard gaan met onder meer de volgende symptomen:

• geel uitziende huid of ogen (geelzucht)
• buikpijn
• jeukende huid
• donkergekleurde urine
• lichte ontlasting
• chronische vermoeidheid
• misselijkheid of braken
• gebrek aan eetlust
• gemakkelijk gekneusde huid of blauwe plekken

Houd er rekening mee dat leveraandoeningen (aanvankelijk) soms geen symptomen kunnen hebben.

Wanneer een leverfunctietest?

Onderzoek van de lever wordt aanbevolen in onder meer de volgende gevallen:

• bij verdenking van een leveraandoening
• bij een familiaire voorgeschiedenis van een leveraandoening
• overgewicht of obesitas
• diabetes
• blootstelling aan chemicaliën
• excessief alcohol drinken of alcoholisme
• onbeschermde seks
• directe blootstelling aan menselijk bloed of lichaamsvloeistoffen

Lees verder

• Leverfunctieonderzoek: verstoorde leverfunctie symptomen
• Leverwaarden: symptomen normale en verhoogde leverwaarden
• Leverziekten: symptomen, oorzaken, soorten en behandeling
• Leveraandoeningen: symptomen, oorzaken en behandeling
• Lever: functie, werking, ligging en gezond houden van lever