Steek in de zij: oorzaken steken bij sporten of hardlopen

Een steek in de zij is een bekend fenomeen, die ontstaat bij lichamelijke inspanning zoals sporten (hardlopen) en van voorbijgaande aard is. Een steek in de zij kun je zowel links als rechts ervaren. De klassieke steek in de zij is een onschuldig fenomeen. Er zijn meerdere theorieën in omloop die de steek in de zij verklaren. Het kan voorkomen worden door geen grote maaltijden te nemen of veel te drinken voor de sportbeoefening of lichamelijke activiteit. Bij een steek in de zij kan men het beste de activiteit staken en de aangedane zijde oprekken en diep inademen.

• Steek in de zij bij sporten of hardlopen
• Symptomen van steek in de zij
• Oorzaken van een steek in de zij
• Onvoldoende doorbloeding van het middenrif
• Rek van de peritoneale ligamenten
• Prikkeling van het peritoneum parietale
• Zenuwbeknelling
• Steken na het eten van een stevige maaltijd
• Ophoping van darmgassen
• Steek in de zij dor lever of milt?
• Steek in zij door lever?
• Steken door de milt?
• Vóórkomen steken in de zij
• Bij welke sport?
• Mannen en vrouwen
• Steek in de zij links of rechts?
• Behandeling van steek in de zij
• Stoppen met de uitlokkende activiteit
• Ademhalingspatroon wijzigen
• Tijdelijk stoppen met lichamelijke inspanning
• Prognose
• Complicaties
• Spierverrekking
• Ademhalingsproblemen
• Chronische ribpijn
• Overbelasting van andere spieren
• Verminderde sportprestaties
• Preventie van steek in de zij
• Steken in de zij en energiedrankjes: Wat zit erachter?
• Hypertonische drankjes: Te veel van het goede?
• Isotone en hypotone drankjes: Makkelijker voor je lichaam

Steek in de zij bij sporten of hardlopen

Iedereen kent wel het fenomeen van een steek in de zij, welke meestal inspanningsafhankelijk is. Het is een courante klacht bij sportbeoefenaars. Veel sporters hebben er wel eens last van. Een steek in de zij is een voorbijgaande acute plaatselijke scherpe pijn, die ontstaat tijdens (zware) inspanning. Het komt vaker voor bij sporten die veel op en neer gaande bewegingen vereisen, zoals hardlopen en paardrijden. Het wordt vooral gezien bij beginnende of ongeoefende sporters.

Symptomen van steek in de zij

Veelal wordt een steek in de zij omschreven als een scherpe of stekende pijn. Wanneer de pijn wat afneemt, wordt het vaak ervaren als een krampende zeurende en soms ook trekkende pijn. Na het stoppen van de activiteit gaat de pijn vanzelf weer over. Sommige sporters melden ook pijn in de punt van hun schouderblad. De symptomen van een steek in de zij zijn voor iedereen anders voelbaar.

Oorzaken van een steek in de zij

Er zijn verschillende theorieën die het fenomeen proberen te verklaren. Er worden in de literatuur verschillende theorieën onderscheiden.¹

Onvoldoende doorbloeding van het middenrif

De pijn wordt veroorzaakt door onvoldoende doorbloeding (ischemie) en spasme van het diafragma of middenrif.

Rek van de peritoneale ligamenten

De pijn ontstaat door rek van de peritoneale ligamenten die lopen van het middenrif naar de ingewanden van de buik. Door de verhoogde trekkrachten op de banden/ligamenten die het middenrif verbinden met de lever, maag en milt, kunnen steekklachten in de zij ontstaan.

Prikkeling van het peritoneum parietale

Prikkeling van het peritoneum parietale (het peritoneum of buikvlies aan de binnenzijde van de buik). Deze zou bijvoorbeeld geprikkeld kunnen worden door uitzetting van de maag na het eten van een flinke maaltijd of het drinken van grote hoeveelheden vloeistof tijdens inspanning.

Zenuwbeknelling

De vierde theorie verklaart dat ruggenmerg en compressie van de thoracale intercostale zenuwen, die zich tussen de ribben bevinden, een rol spelen.

Steken na het eten van een stevige maaltijd

Soms treden steken op als je voor het sporten of hardlopen een (stevige) maaltijd genuttigd hebt. Hierdoor gebruikt het spijsverteringsstelsel een deel van het beschikbare bloed waardoor er minder beschikbaar is voor de spieren.

Ophoping van darmgassen

Een andere mogelijke oorzaak van een steek in de zij, is dat de steken worden veroorzaakt door ophoping van darmgas in de dikke darm. Het hoogste punt van de dikke darm ligt links in de bovenbuik. Deze gasophoping in de darm geeft druk en veroorzaakt pijn.

Er is geen consensus over welke theorie de klachten het beste verklaart.

Steek in de zij dor lever of milt?

Steek in zij door lever?

Rechts zit je lever. Het orgaan is gelokaliseerd boven in de buik net onder het middenrif. Als je vlak na het eten gaat hardlopen of paardrijden, kan dat van invloed zijn op je maag en/of waardoor ze verkrampen. De verklaring hiervan is dat bij inspanning de grote spieren meer bloed nodig hebben dan normaal, waardoor er minder beschikbaar is voor de spieren.

Steken door de milt?

Eerder werd gedacht dat steken in de zij veroorzaakt werden als gevolg van het samentrekken van de milt teneinde bij inspanning meer bloed in de circulatie te brengen. Deze verklaring is echter onwaarschijnlijk, vanwege de geringe hoeveelheid.

Vóórkomen steken in de zij

Bij welke sport?

Een steek in de zij komt het vaakst voor bij mensen die beginnen met sporten en bij onervaren sporters. Aan verschillende sportbeoefenaars is gevraagd of zij het afgelopen half jaar tijdens de sportbeoefening last hebben gehad van een steek in de zij. De uitkomst van de steekproef was als volgt:

• bij zwemmen 75%;
• bij hardlopen 69%;
  Steek in de zij tijdens het zwemmen / Bron: Free Photos, Pixabay
• bij paardrijden 62%;
• bij aerobics 52%; en
• bij fietsen 32%.

Van deze groep beschrijft 14% tegelijkertijd optredende schouderpijn.

Mannen en vrouwen

Jongeren hebben vaker last van een steek in de zij. Bij mannen en vrouwen liggen de aantallen gelijk.

Steek in de zij links of rechts?

Het blijkt dat een steek rechts in de zij bij jongvolwassenen twee keer vaker voorkomt. Bij kinderen komt een steek in de zij juist vaker links voor.

Behandeling van steek in de zij

Stoppen met de uitlokkende activiteit

Bij een steek in de zij is het belangrijk om te stoppen met de activiteit die de steek heeft uitgelokt. Buig daarna voorover en rek de aangedane zijde op. Adem daarbij diep in.

Ademhalingspatroon wijzigen

Soms helpt het ook al om de betreffende activiteit te verlangzamen en het ademhalingspatroon te veranderen. Bij hardlopers zijn de volgende ervaringen opgedaan. Als een steek rechts in de zij optreedt, dan is het belangrijk om uit te ademen op het moment dat de linkervoet op de grond komt en bij een steek die links optreedt, moet men uitademen als de rechtervoet neergezet wordt. Ook zijn positieve effecten beschreven van lopers, die voor korte tijd met hun handen op het hoofd doorlopen in combinatie met een diepe ademhaling. Een andere maatregel is het al lopende een meer voorovergebogen houding aannemen, waarbij de loper met de vingers of vuist onder de ribbenboog van de pijnlijke zijde omhoog drukt.

Tijdelijk stoppen met lichamelijke inspanning

Wanneer deze maatregelen geen of onvoldoende effect sorteren, is de sporter genoodzaakt om de lichamelijke inspanning te staken. Hervat de activiteit pas op het moment dat de steek in de zij helemaal weggezakt is. Doe dit op een rustige manier teneinde herhaling te voorkomen.

Prognose

De meeste sporters, vooral hardlopers en paardrijders, ervaren van tijd tot tijd een steek in hun zij. Ze komen vaak voor tijdens endurance-evenementen, een tak van paardensport waarin het de bedoeling is om binnen een vastgelegde tijd een bepaalde afstand af te leggen in buitengebied

Een steek in de zij zal binnen een paar minuten verdwijnen nadat je bent gestopt met trainen, rennen of sporten. Als je er frequent last van hebt, probeer dan de lengte van je workouts te verkorten. Als je (aanhoudende) pijn in de zij of buik ervaart die niet gerelateerd is aan lichaamsbeweging, of als je steken in de zij hebt die enkele uren aanhouden, raadpleeg dan je huisarts. Het kan het gevolg zijn van een ernstiger toestandsbeeld.

Complicaties

Een steek in de zij is iets wat bijna iedereen wel eens heeft meegemaakt tijdens het sporten. Het voelt als een scherpe, vervelende pijn net onder je ribben en kan je tempo flink doen zakken. Gelukkig is het vaak van voorbijgaande aard en verdwijnt het zodra je je lichaam wat rust gunt. Maar in zeldzame gevallen kan een steek in de zij meer zijn dan alleen een tijdelijke irritatie. Hier zijn de complicaties waar je op moet letten als die pijn langer aanhoudt.

Spierverrekking

Als je lichaam overbelast is tijdens intensieve inspanning, kan een simpele steek in de zij uitgroeien tot een spierverrekking. Deze overbelasting van de tussenribspieren kan ervoor zorgen dat de pijn langer aanhoudt en je belemmerd wordt in je dagelijkse bewegingen. Het kan aanvoelen alsof de steek nooit echt weggaat, en elke ademhaling of draai versterkt de pijn.

Ademhalingsproblemen

Soms kan een aanhoudende steek in de zij je ademhaling beïnvloeden. Door de pijn ga je oppervlakkiger ademen om verdere ongemakken te vermijden. Dit kan leiden tot een verminderde zuurstofopname, wat je prestaties tijdens het sporten negatief beïnvloedt. In het ergste geval raak je zelfs kortademig, waardoor je lichaam minder goed functioneert.

Chronische ribpijn

In zeldzame gevallen kan een steek in de zij overgaan in chronische ribpijn, vooral als je de klachten negeert en toch door blijft sporten. De constante irritatie van de tussenribspieren kan leiden tot langdurige pijn, die zelfs in rust voelbaar blijft. Wat begon als een kortstondig ongemak, kan uitgroeien tot een pijn die maanden aanhoudt en je dagelijks leven beïnvloedt.

Overbelasting van andere spieren

Als je lichaam zich onbewust aanpast om de pijn van een steek in de zij te vermijden, kan dat leiden tot overbelasting van andere spiergroepen. Je kunt bijvoorbeeld onbewust een andere houding aannemen tijdens het hardlopen of sporten, wat druk legt op je rug, schouders of heupen. Dit compensatiegedrag kan weer leiden tot nieuwe blessures of pijnklachten in andere delen van je lichaam.

Verminderde sportprestaties

Als je regelmatig last hebt van steken in je zij, kan dat je sportprestaties negatief beïnvloeden. Niet alleen door de directe pijn, maar ook door het mentale aspect: je gaat sporten met de angst dat de steek elk moment kan terugkomen. Dit zorgt ervoor dat je minder vrij beweegt en uiteindelijk niet meer optimaal presteert.

Preventie van steek in de zij

Er zijn een aantal maatregelen die kunnen helpen een steek in de zij te voorkomen. De belangrijkste zijn:

• Het verbeteren van de conditie of het uithoudingsvermogen;
• Vermijd het eten van grote maaltijden of veel drinken voor de training of sportbeoefening;
• Steken in de zij komen vaker voor na de inname van hypertonische energiedrankjes dan bij het drinken van iso- en hypotonische drankjes (zie onder);
• Drink tijdens de activiteit steeds kleine beetjes;
• Bij paardrijden kan men een brede riem rond de middel doen die eventueel strakker getrokken kan worden;
• Een goed uitgevoerde warming-up van ten minste 15 minuten is aan te bevelen;
• Een geleidelijke trainingsopbouw met een juiste afwisseling van duur-, tempo- en intervaltraining is van belang;
• Een zo regelmatig mogelijke ademhaling tijdens trainingen en wedstrijden is raadzaam.

Steken in de zij en energiedrankjes: Wat zit erachter?

Je hebt het vast wel eens meegemaakt: je bent lekker aan het hardlopen of sporten en ineens voel je die scherpe, vervelende steek in je zij. Maar wist je dat de kans op zo’n steek groter wordt als je hypertonische energiedrankjes drinkt? Deze drankjes, boordevol suiker en zouten, kunnen ervoor zorgen dat je lichaam harder moet werken om ze te verwerken – en dat voel je!

Hypertonische drankjes: Te veel van het goede?

Hypertonische energiedrankjes bevatten meer opgeloste stoffen (zoals suikers en zouten) dan het vocht in je lichaam. Dit betekent dat ze niet direct door je maag en darmen worden opgenomen, zoals iso- en hypotonische drankjes dat wel doen. Je lichaam moet water uit je eigen cellen halen om deze drankjes te verdunnen en op te nemen, wat extra inspanning vraagt van je spijsverteringssysteem tijdens het sporten. Resultaat? Die vervelende steek in je zij.

Isotone en hypotone drankjes: Makkelijker voor je lichaam

Isotone drankjes hebben een samenstelling die lijkt op die van je bloed, waardoor ze snel worden opgenomen en je lichaam makkelijk kan hydrateren. Hypotone drankjes bevatten zelfs minder opgeloste stoffen dan je lichaam en worden nog sneller verwerkt. Dit betekent minder belasting voor je maag en minder kans op die hinderlijke steek terwijl je je in het zweet werkt.

Noot:

1. Dr. J.A.H. Eekhof, dr. A. Knuistingh Neven, dr. W. Opstelten: Kleine kwalen bij kinderen. Elsevier Gezondheidszorg, Maarssen, tweede druk 2009, p.610-611.

Lees verder

• Pijn aan de heup: oorzaken van heuppijn of pijnlijke heupen
• Pijn aan de ribben: oorzaken van ribpijn of pijnlijke ribben
• Spierkrampen: krampen in handen, armen, benen, kuiten en rug
• Flankpijn of pijn in de flanken: symptomen en oorzaken
• Pijn aan de lever: oorzaken en symptomen van leverpijn