Bittermeloen (sopropo): gezondheidsvoordelen, voedingswaarde

De gerimpelde bittermeloen of sopropo (Momordica charantia) komt oorspronkelijk uit China en India. Het is een kruidachtige, snelgroeiende klimplant uit de komkommerfamilie (Cucurbitaceae) en in Suriname, India en Zuidoost-Azië wordt deze vrucht op grote schaal geteeld. De bittermeloen heeft een uitstekende invloed op je bloedsuikerniveau die erdoor verlaagd wordt. Dit is al lang bekend in veel Aziatische landen. De plant wordt al in de traditionele Aziatische geneeskunde gebruikt om prediabetes en diabetes mellitus te behandelen. De vruchten worden onrijp geoogst en komen veel voor in veel Aziatische landen, maar ook in sommige landen in Afrika, Zuid-Amerika en het Caribisch gebied. Daar kun je er ook van genieten als groente in veel gerechten.

• Wat is de bittermeloen of sopropo?
• Plant uit de komkommerfamilie
• Effecten
• Verspreiding
• Andere benamingen
• Voedingswaarde
• Bereidingsvormen
• Gezondheidsvoordelen van bittermeloen
• Diabetes mellitus
• Spijsvertering
• Veroudering tegenaan
• Infecties
• Kanker
• Cholesterolgehalte verlagen
• Gewichtsverlies
• Bijwerkingen van sopropo

Wat is de bittermeloen of sopropo?

Plant uit de komkommerfamilie

De bittermeloen of sopropo (Momordica charantia) is een plant uit de komkommerfamilie (Cucurbitaceae). De vrucht lijkt op een komkommer met wratten. De tropische groente is al eeuwenlang een populair voedingsmiddel en remedie in veel landen, vooral in Azië. De groeigebieden zijn Afrika, Azië, Zuid-Amerika en het Caribisch gebied.

De bittermeloen is een eenjarige groente uit de tropen. Hij groeit op 3 tot 10 meter lange, klimmende of nederliggende harige ranken. De bloembladen van de meloen zijn ook harig. Hij heeft enkele, zwavelgele bloemen. Ze openen zich slechts voor een dag. De bittermeloen heeft langwerpige vruchten met een wratachtig korrelig oppervlak.

De vruchten variëren in grootte (3-40 x 2-8 cm groot), van vorm en in kleur. Momordica charantia is een slanke, groene klimplant met gele bloemen, waarvan de bladeren doen denken aan de bladeren van de wijnstok. De komkommerachtige grove vruchten met uitstupsles zijn aanvankelijk groen, worden oranjegeel als ze rijp zijn en barsten vervolgens open. Het vruchtvlees heeft een intens rode kleur en is gespikkeld met witte en bruine zaden.

Effecten

De actieve ingrediënten in de bittermeloen hebben een drainerende, ontgiftende, ontzurende, metabolismestimulerende, galverbeterende, maagversterkende, antipyretische, antivirale, immuunversterkende werking. In de traditionele Aziatische geneeskunde wordt de bittermeloen voorgeschreven bij dyspesie/indigestie, wormen in de ontlasting, galklachten, ontstoken aambeien, buikkrampen, darmkrampen en koorts. De vrucht kan direct worden geconsumeerd of in de vorm van sap. Daarnaast zitten extracten in verschillende voedingssupplementen. Er is ook bittermeloenthee verkrijgbaar (in toko's) en deze wordt gemaakt van de bladeren.

Verspreiding

De bittermeloen komt alleen voor in de tropen, het gebied tussen de keerkringen. Het komt van oorsprong voor in India en China. Het wordt geteeld in Afrika, Azië, het Caribisch gebied en Zuid-Amerika. Het heeft veel vocht en voedingsrijke bodems nodig.

Andere benamingen

Bitterkomkommer staat ook bekend als:

• momordica charantia
• bitter melon
• sopropo
• balsempeer
• paré

Voedingswaarde

Van nature arm aan koolhydraten en vetten, bevat in blokjes gesneden bitterkomkommer slechts 16 calorieën per kopje. Bitterkomkommer is een goede bron van vezels, die de spijsvertering bevordert en je sneller een vol gevoel kan geven. Het bevat ook antioxidanten, vitamine A en C, B-vitamines, waaronder foliumzuur, en flavonoïden, zoals bètacaroteen (die door het lichaam omgezet kan worden in vitamine A) en luteïne. Vitamine is nodig voor de normale groei, een gezonde huid, haar en nagels en een goede werking van de ogen en het afweersysteem, terwijl vitamine C werkt als een antioxidant en collageen vormt voor je huid en botten. Bittermeloen bevat tweemaal zoveel betacaroteen als broccoli, tweemaal zoveel calcium als spinazie en tweemaal zoveel kalium als een banaan. Daarnaast bevat de bittermeloen de mineralen magnesium, fosfor, ijzer, mangaan en zink.

Bereidingsvormen

De bittermeloen of sopropo wordt als groente gebruikt in verschillende bereidingsvormen. Je kunt het roerbakken wokken stomen stoven en koken. Dikwerf begint men na het snijden door de sopropo eerst te weken voor het opheffen van de bittere smaak. Een aantal verschillende recepten zijn te vinden in verschillende kookboeken en op internet. De vrucht kun je niet rauw eten.

Gezondheidsvoordelen van bittermeloen

Behalve dat het wordt gegeten als groente, wordt bittermeloen van oudsher gebruikt als medicinale plant voor verschillende indicaties. Het zou een gunstig effect hebben op obstipatie, maagklachten, leverklachten en virale infecties. Geperst sap van de bladeren wordt uitwendig gebruikt, bijvoorbeeld tegen insectenbeten, zonnebrand en kleine wondjes.

Diabetes mellitus

De bittermeloen wordt geclassificeerd als hypoglycemisch vanwege het hoge gehalte aan charantine en kan de bloedsuikerspiegel helpen verlagen. De reden voor het positieve effect op de bloedsuikerspiegel zijn verschillende componenten van de bitterkomkommer. Bovenal wordt aangenomen dat de fytosterolen in de vrucht – dit zijn zogenaamde secundaire plantenstoffen – een hypoglycemisch effect hebben. Deze plantcomponenten vervullen belangrijke functies in het menselijk metabolisme, bijvoorbeeld als bouwstenen van hormonen. De bittermeloen is daarom erg nuttig voor mensen met prediabetes en diabetes.

Spijsvertering

Bittermeloen of sopropo ondersteunt de darmperistaltiek en voorkomt obstipatie en andere spijsverteringsproblemen.

Veroudering tegenaan

Bittermeloen is rijk aan vitamine A en antioxidanten en deze stoffen beschermen tegen vroegtijdige celveroudering. Antioxidanten beschermen weefsels en het DNA in cellen tegen vrije radicalen en andere schadelijke stoffen die in het lichaam vrijkomen als gevolg van oxidatiereacties.

Infecties

De bittermeloen heeft een antiviraal en antibacterieel effect en helpt infecties te bestrijden.

Kanker

Uit sommige onderzoeken is gebleken dat extract van bittermeloen de groei van tumorcellen kan remmen.[1] Het extract van de bittermeloen voorkomt in dierproeven dat borstkanker, prostaatkanker en hoofd-halskanker groeien en zich verspreiden. Onderzoek toont ook aan dat extract van bittermeloen de incidentie van tongkanker en mondkanker kon verminderen. Het extract interfereert met glycolyse en lipidenmetabolisme door het hele lichaam, waardoor het de groei van kankercellen belemmert en bij orale kanker zelfs oxidatieve stress-gemedieerde celdood induceert. Hoewel de onderzoekers niet zeker weten of extract van bittermeloen even effectief werkt op menselijke kankercellen, zeggen ze dat hun bevindingen veelbelovend zijn.[2] De volgende stap is het uitvoeren van een pilotstudie bij mensen met kanker. Dat is anno 2024 nog niet gebeurd.

Cholesterolgehalte verlagen

Hoge cholesterolspiegels kunnen ervoor zorgen dat cholesteroldeeltjes en andere vetachtige stoffen blijven kleven op beschadigde plekken in de wanden van slagaders, waardoor er een verdikking, een zogenaamde plaque, ontstaat. Hierdoor moet je hart harder werken om bloed te pompen en dit vergroot het risico op hartaandoeningen. Bittermeloen verlaagt het cholesterolgehalte en kan de algehele gezondheid van het hart ondersteunen. Anno 2024 is er vooral onderzoek gedaan middels dierproeven. Het ontbreekt vooralsnog aan onderzoek onder mensen om deze effecten te bevestigen.

Gewichtsverlies

Zoals gebruikelijk bij de meeste planten en groenten, is bittermeloen extreem laag in calorieën en zeer vullend. Verlies of behoud van een gezond gewicht kan derhalve heel goed met bittermeloen. Dezelfde eigenschappen die helpen bij diabetes helpen ook bij het afvallen en het onderhouden van de gezondheid. De groente bevat veel voedingsstoffen, wat ook een andere reden is dat het zo gunstig is voor mensen die willen afvallen.

Bijwerkingen van sopropo

Het lijdt geen twijfel dat de bittermeloen veel positieve gezondheidseffecten heeft, maar overmatige, langdurige inname van thee of poeder kan echter leiden tot bijwerkingen, zoals:

• hoofdpijn
• koorts
• maagklachten, misselijkheid, braken
• hartritmestoornissen
• vruchtbaarheidsproblemen
• ontsteking van de lever

Bittermeloenensupplementen of -thee moeten tijdens zwangerschap en borstvoeding worden vermeden, omdat deze een laxerend effect kunnen hebben. Kinderen mogen de thee ook alleen drinken na overleg met een arts, omdat dit giftig kan zijn voor de kleintjes.

Noten:

1. Prasad R. Dandawate, Dharmalingam Subramaniam, Subhash B. Padhye, and Shrikant Anant. Bitter melon: a panacea for inflammation and cancer. Chin J Nat Med. Author manuscript; available in PMC 2017 Jan 29.
2. Kathryn DeMuth Sullivan. The anti-cancer properties of bitter melon. https://www.labroots.com/trending/cancer/16591/anti-cancer-properties-bitter-melon (ingezien op 16-5-2020)

Lees verder

• Geneeskrachtige planten en kruiden: soorten en toepassingen
• Arnica: gezondheidsvoordelen, toepassingen en bijwerkingen
• Gipskruid: gezondheidsvoordelen, toepassingen & bijwerkingen
• Broccoli: gezondheidsvoordelen, voedingswaarde en bewaren
• Boerenkool: gezondheidsvoordelen, voedingswaarde en bereiden