Seleniumtekort: symptomen en gevolgen tekort aan selenium

Seleniumtekort: symptomen en gevolgen tekort aan selenium Een seleniumtekort kan symptomen veroorzaken als haarverlies, verlaagde weerstand, constante vermoeidheid, concentratieproblemen, problemen met de vruchtbaarheid een traag werkende schildklier. Selenium of seleen is een essentieel spoorelement met een verscheidenheid aan functies. Het element selenium is onder andere betrokken bij de aanmaak van speciale eiwitten, de zogenaamde antioxidant-enzymen, die een rol spelen bij het voorkomen van celbeschadiging door vrije radicalen. Groenten zijn de meest voorkomende voedingsbronnen van selenium. Seleniumtekort of seleniumdeficiëntie alsook seleniumtoxiciteit (een teveel aan selenium) is zeldzaam in Nederland. Door gevarieerd en gezond te eten is de kans op een seleniumtekort zeer klein. Een seleniumtekort kan behandeld worden met aangepaste voeding en eventueel (selenium) supplementen om het tekort aan te vullen.

Seleniumtekort in vogelvlucht

  • Essentieel mineraal: Selenium is een essentieel sporenmineraal voor je lichaam.
  • Synoniemen: Selenium staat ook bekend als 'seleen'.
  • Antioxidantwerking: seleen fungeert als antioxidant en beschermt cellen in je lichaam tegen schade door vrije radicalen.
  • Schildklierfunctie: Het minertaal speelt een rol bij de regulatie van de schildklierfunctie en hormoonproductie.
  • Immuunsysteem: Ondersteunt het immuunsysteem en helpt infecties af te weren.
  • DNA-reparatie: Bevordert DNA-reparatie en helpt bij het handhaven van genetische integriteit.
  • Voedselbronnen: Komt voor in voedingsmiddelen zoals noten, vis, vlees en volle granen.
  • Teveel en tekort: Zowel een teveel als een tekort aan selenium kan schadelijk zijn en klachten veroorzaken.
  • Geografische variatie: Beschikbaarheid van selenium in landbouwgrond varieert wereldwijd.

Selenium zit onder meer in knoflook / Bron: Istock.com/MallivanSelenium zit onder meer in knoflook / Bron: Istock.com/Mallivan

Wat is selenium of seleen?

Selenium is een essentieel spoorelement. Kleine hoeveelheden selenium zijn goed voor de gezondheid, omdat het de immuniteit verhoogt, bijdraagt aan antioxiderende activiteit die beschermt tegen schade door vrije radicalen en ontstekingen, en het een sleutelrol speelt bij het handhaven van een gezond metabolisme. Zorgen dat je voldoende selenium binnenkrijgt via de voeding, heeft positieve antivirale effecten, is essentieel voor vruchtbaarheid en voortplanting van mannen en vrouwen, en vermindert tevens het risico op kanker, auto-immuunziekten en schildklieraandoeningen.

Functie van seleen

Selenium heeft een verscheidenheid aan functies. Het element is onder andere betrokken bij de aanmaak van speciale eiwitten, de zogenaamde antioxidant-enzymen, die een rol spelen bij het voorkomen van celbeschadiging door vrije radicalen. Ook maakt het eventuele zware metalen die via verontreinigingen in het lichaam terechtkomen minder schadelijk en giftig. Seleen speelt ook een belangrijke rol in een goede werking van de schildklier. Voorts beschermt seleen het lichaam waarschijnlijk tegen het ontstaan van prostaatkanker. Anno 2023 is meer onderzoek hiernaar nodig. Selenium kan de vruchtbaarheid stimuleren, vooral bij mannen. Onderzoek heeft aangetoond dat selenium belangrijk is voor de vorming van gezond sperma. Daarnaast heeft selenium de volgende gezondheidsvoordelen:
  • Verbetert de bloedstroom en verlaagt de kans op hartziekten. Lage concentraties selenium zijn geassocieerd met een verhoogd risico op hart- en vaatziekten. Seleniumsupplementen of een toename van seleniumrijke voedingsmiddelen kunnen mogelijk helpen bij het voorkomen van coronaire hartziekten.
  • Reguleert de schildklierfunctie. Selenium werkt als een katalysator voor de productie van actieve schildklierhormonen.
  • Verhoogt de levensduur. Dit essentiële mineraal is ontzettend belangrijk voor je gezondheid en levensverwachting. Als je een lang en gezond leven wilt leiden, is selenium absoluut een mineraal dat je in je dieet moet opnemen.
  • Helpt Astmasymptomen verminderen. Er zijn aanwijzingen dat wanneer mensen met astma seleniumsupplementen gebruiken, ze minder astma-gerelateerde symptomen ervaren.[1]

Selenium in voeding

Paranoten bevatten veel selenium / Bron: Gadini, PixabayParanoten bevatten veel selenium / Bron: Gadini, Pixabay

Groenten

Groenten zijn de meest voorkomende voedingsbronnen van selenium. Mineralen worden door groente uit de grond gehaald. Hoeveel selenium de groente die iemand eet bevat, hangt af van de hoeveelheid selenium dat in de bodem aanwezig is waar de planten groeiden. Bijna al het veevoer wordt verrijkt met seleen. Daardoor zit seleen ook in ons vlees.

Paranoten

Vis, schelp- en schaaldieren, vlees, brood en andere graanproducten, eieren, kip, lever, en knoflook zijn allemaal goede bronnen van selenium. Voorts bevatten paranoten een hoog gehalte aan seleen, per 100 gram bevatten ze bijna 3500% van de Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheid. Paranoten zijn los verkrijgbaar, maar worden ook gebruikt in bijvoorbeeld studentenhaver.

Wie loopt er risico op een tekort aan selenium?

Naast het leven in een gebied waar weinig selenium in de grond aanwezig is, kunnen ook de volgende factoren het risico op seleniumtekort vergroten, ongeacht waar je woont:
  • mensen die nierdialyse ondergaan
  • hiv hebben
  • het hebben van een spijsverteringsstoornis, zoals de ziekte van Crohn

Deze factoren kunnen de opname van selenium door het lichaam beïnvloeden, zelfs als je genoeg selenium binnenkrijgt via je dieet.

Seleniumtekort symptomen en gevolgen

Een waaier aan klachten

Seleniumtekort kan een scala aan symptomen veroorzaken. De meest voorkomende symptomen van een seleniumtekort zijn:
  • onvruchtbaarheid bij mannen en vrouwen
  • spierpijn
  • spierzwakte
  • vermoeidheid
  • brain fog of hersenmist
  • haaruitval
  • verzwakt immuunsysteem

Seleniumdeficiëntie is zeldzaam in Nederland. Volgens het Voedingscentrum zijn er aanwijzingen dat meisjes in de tienerleeftijd, jonge vrouwen en mannen en zwangere vrouwen wat minder seleen via de voeding innemen dan wordt aanbevolen. Een ernstig seleniumtekort kan aanleiding geven tot een cardiomyopathie (ziekten van de hartspier), een matig tekort kan leiden tot een skeletspiermyopathie (spierpijn en spierzwakte).

De belangrijkste symptomen van een tekort aan selenium zijn de volgende.

Haarverlies

Haarverlies dat relatief snel optreedt en gelijkmatig is verdeeld, kan een teken zijn van seleniumgebrek. In ernstige gevallen van seleniumtekort kun je zelfs lichaamshaar, schaamhaar en okselhaar verliezen. Te veel selenium kan vergelijkbare symptomen veroorzaken.

Verkleuring van de huid en de vingernagels

Huidverkleuring en verkleuring van de vingernagels, zijn ook tekenen van een chronisch lage inname van selenium. Mees' lines zijn juist weer een teken van een seleniumvergiftiging.

Lage weerstand

Selenium is nodig voor de belangrijkste antioxidant glutathione peroxidase van je lichaam. Zonder een goede productie van deze stof heb je waarschijnlijk een lage afweer tegen verkoudheid en griep en andere virale infecties. Lage immuniteit of verlaagde weerstand is een bekend teken van een seleniumtekort en uit onderzoek is gebleken dat extra inname van selenium de immuunfunctie kan verbeteren wanneer de lichaamsvoorraad niet optimaal is.

Constante vermoeidheid

Er kunnen ontzettend veel oorzaken zijn voor aanhoudende vermoeidheid, waaronder een tekort aan B-vitaminen zoals pantotheenzuur of vitamine B5, of een tekort aan andere mineralen zoals ijzer, maar een seleniumtekort kan ook de boosdoener zijn. Ongebruikelijke lusteloosheid, vermoeidheid en een gebrek aan energie gedurende meerdere dagen kunnen allemaal symptomen zijn van een tekort aan selenium.

Concentratieproblemen

Vermindering van de mentale functie en een gebrekkige concentratie, zijn klachten die kunnen voortkomen uit een tekort aan selenium. Er is ook gemeld dat seleniumsuppletie helpt bij angst, prikkelbaarheid (agitatie), mentale vermoeidheid en zelfs bij sommige gevallen van depressie.

Problemen met de vruchtbaarheid

Laag seleniumniveau kan mogelijk een rol spelen bij terugkerende miskramen. Het ontbreken van dit sporenmineraal kan ook veranderingen in de menstruatie bij vrouwen veroorzaken. Bij mannen kan een tekort aan selenium de beweeglijkheid van het sperma aantasten, waardoor de mannelijke vruchtbaarheid wordt verminderd.

Trage schildklier (hypothyreoïdie)

Chronische gevallen van seleniumgebrek kunnen leiden tot een traag werkende schildklier (hypothyreoïdie). Dit is een ernstige gezondheidsprobleem waarbij je schildklier niet genoeg hormonen produceert en vermoeidheid, depressie en gewichtstoename zijn vaak het gevolg van deze aandoening.

Hoger risico op kanker

Het behoud van optimale niveaus van selenium verlaagt het risico op het krijgen van bepaalde vormen van kanker zoals:

Kortademigheid en klachten

Selenium is nodig om selenoproteïnen te vormen, waaronder glutathion peroxidase. In het menselijk lichaam bevinden zich 25-30 verschillende van seleen afhankelijke enzymen die selenoproteïnen worden genoemd en hiermee is het lichaam in staat om schadelijke toxines en giftstoffen om te zetten in onschadelijke bijproducten. Door een seleniumtekort ontstaan mogelijk ernstige gevolgen voor de gezondheid, waaronder de gezondheid van je hart. Zo bieden selenoproteïnen bijvoorbeeld bescherming aan het hart. Lage seleniumgehaltes worden geassocieerd met een hoger risico op hartziekten, zoals hartfalen, met klachten als kortademigheid en dikke enkels en voeten.

Vermoeidheid door te veel selenium / Bron: Istock.com/BartekSzewczykVermoeidheid door te veel selenium / Bron: Istock.com/BartekSzewczyk

Te veel seleen

Vroege indicatoren van overmatige inname van selenium zijn een knoflookgeur in de adem en een metaalsmaak in de mond. Te veel selenium in het bloed kan een aandoening veroorzaken genaamd selenosis. Selenosis kan leiden tot:
  • haaruitval
  • nagelproblemen
  • tandproblemen
  • huidbeschadigingen
  • misselijkheid
  • diarree
  • prikkelbaarheid
  • vermoeidheid
  • aandoeningen van het zenuwstelsel

Seleniumtoxiciteit is zeldzaam in Nederland, aangezien het vrijwel onmogelijk is om te veel seleen met de voeding binnen te krijgen. Door het gebruik van supplementen kan evenwel een overschot aan selenium ontstaan.

Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheden (ADH)

De beste manier om de dagelijkse behoefte aan essentiële vitaminen en mineralen binnen te krijgen is door gevarieerd te eten.

De Nederlandse Gezondheidsraad beveelt de volgende inname voor selenium aan:

  • Mannen en vrouwen van 19 jaar en ouder: 50-150 microgram seleen per dag;
  • Zwangeren en borstvoedenden: 75-150 microgram seleen per dag.

Onderzoek en diagnose

Seleniumtekort kan voor artsen moeilijk te diagnosticeren zijn. Dit komt omdat er geen algemeen beschikbare test voor is. In sommige gevallen kan de arts het niveau van glutathionperoxidase meten. Dit is een enzym dat vereist dat selenium werkt. Als het niveau laag is, heb je mogelijk niet genoeg selenium.

Behandeling van een tekort aan selenium

Hoe kun je een seleniumtekort aanvullen? Probeer voedingsmiddelen te eten die rijk zijn aan selenium. Zo nodig kunnen seleniumsupplementen ook helpen. Veel multivitaminen bevatten selenium, maar je kunt het ook los innemen. Seleniumsupplementen komen meestal in de vorm van selenomethionine of seleniet. Selenomethionine is meestal gemakkelijker voor het lichaam om te absorberen, dus het kan een betere optie zijn voor ernstigere gevallen van seleniumtekort.

Verband tussen selenium en prostaatkanker

Het Maastricht Universitair Medisch Centrum (UMC) heeft een verband ontdekt tussen selenium en prostaatkanker. Het mineraal heeft mogelijk een beschermend effect tegen prostaatkanker. Onderzoekers van het Maastricht UMC+ voerden een studie uit onder meer dan 58.000 mannen in de leeftijd van 55 tot 69 jaar naar het verband tussen de inname van selenium en het risico op prostaatkanker. Wat blijkt? Mannen met hogere concentraties van het mineraal selenium in hun lichaam lopen minder risico op gevorderde stadia van prostaatkanker. Het risico in vergelijking met mannen met lage waarden selenium is maar liefst 60% lager. Het Maastrichtse onderzoek levert belangrijk aanvullend bewijs dat een lage seleniumwaarde een risicofactor is voor gevorderde prostaatkanker. Nader onderzoek is nodig om te bepalen of een hogere inname van selenium het risico op prostaatkanker effectief kan verminderen bij mannen met lage seleniumwaarden, aldus de onderzoekers. (Bron: www.nationalezorggids.nl, 20 september 2012)

Een meta-analyse uit 2018 gaf aan dat selenium hoogstwaarschijnlijk een beschermende rol speelt tegen de ontwikkeling van prostaatkanker en de progressie ervan naar vergevorderde stadia.[2] Daarom kan suppletie met selenium worden voorgesteld ter preventie van prostaatkanker, aldus de onderzoekers.

Noot:
  1. Allam MF, Lucane RA. Selenium supplementation for asthma. Cochrane Database Syst Rev. 2004;(2):CD003538.
  2. Sayehmiri, K., Azami, M., Mohammadi, Y., Soleymani, A., & Tardeh, Z. (2018). The association between Selenium and Prostate Cancer: a Systematic Review and Meta-Analysis. Asian Pacific journal of cancer prevention : APJCP, 19(6), 1431–1437. https://doi.org/10.22034/APJCP.2018.19.6.1431

Lees verder

© 2011 - 2024 Tartuffel, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Selenium: Tekort en supplementenSelenium is een mineraal dat zich bevindt in de bodem, maar van nature ook aanwezig is in water en sommige voedingsmidde…
Selenium: Het elementSelenium: Het elementSelenium is een element die in de natuur in gesteenten en de bodem voorkomt. In zuivere vorm bestaat het als metallisch…
Seleniumtekort: Bronnen selenium, symptomen en supplementenSeleniumtekort: Bronnen selenium, symptomen en supplementenSelenium is een vergeten sporenmineraal. Mensen hebben dit in veel kleinere hoeveelheden nodig dan veel andere voedingss…
Selenium in de voedingVroeger werd het mineraal selenium als giftig beschouwd tot dat het zowat 50 jaar geleden erkend werd als essentieel spo…

Molybdeen: tekort, eigenschappen, voeding en effectenMolybdeen: tekort, eigenschappen, voeding en effectenMolybdeen: wat zijn de eigenschappen en effecten? Molybdeen is een essentieel mineraal, die betrokken is bij de vorming…
Natriumtekort: symptomen van tekort aan natrium en voedingNatriumtekort: symptomen van tekort aan natrium en voedingNatriumtekort symptomen bestaan vooral uit spierkrampen en spierzwakte. Natrium is een belangrijk onderdeel van keukenzo…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: Gadini, Pixabay (bewerkt)
  • Allam MF, Lucane RA. Selenium supplementation for asthma. Cochrane Database Syst Rev. 2004;(2):CD003538.
  • Conner TS, Richardson AC, Miller JC. Optimal serum selenium concentrations are associated with lower depressive symptoms and negative mood among young adults. J Nutr. 2015 Jan;145(1):59-65. doi: 10.3945/jn.114.198010. Epub 2014 Nov 5.
  • Denkavit. Seleniumgist. https://denkavit.com/nl/nieuws/bevat-seleniumgist-meer-anorganisch-selenium-dan-eerder-werd-gedacht/ (ingezien op 28-8-2023)
  • Dr. Axe. Selenium Benefits, Signs of Deficiency & Foods. https://draxe.com/selenium-benefits/ (ingezien op 13-2-2018)
  • Health Ambition. 6 Symptoms of Selenium Deficiency and How to Avoid Them. https://www.healthambition.com/symptoms-of-selenium-deficiency/ (ingezien op 13-2-2018)
  • Healthline. Selenium Deficiency. https://www.healthline.com/health/selenium-deficiency (ingezien op 13-2-2018)
  • Positive Healthwellness. 8 Symptoms of Selenium Deficiency and How to Avoid Them. https://www.positivehealthwellness.com/diet-nutrition/8-symptoms-selenium-deficiency-avoid/ (ingezien op 5-9-2018)
  • Sayehmiri, K., Azami, M., Mohammadi, Y., Soleymani, A., & Tardeh, Z. (2018). The association between Selenium and Prostate Cancer: a Systematic Review and Meta-Analysis. Asian Pacific journal of cancer prevention : APJCP, 19(6), 1431–1437. https://doi.org/10.22034/APJCP.2018.19.6.1431
  • Ulrich Rückert: Vitaal met vitaminen - Hoe natuurlijke vitaminen en mineralen uw gezondheid verbeteren en u volop energie geven; UGN te Elburg, 1993.
  • www.nationalezorggids.nl
  • www.voedingscentrum.nl
  • /www.vitamine-info.nl
  • Afbeelding bron 1: Istock.com/Mallivan
  • Afbeelding bron 2: Gadini, Pixabay
  • Afbeelding bron 3: Istock.com/BartekSzewczyk
Reacties

M. E. van Smeden, 28-05-2018
Volgens het voedingscentrum krijg ik te weinig selenium binnen. Ik eet 2x per dag fruit en 150 - 200 gram groente. Komkommer en tomaat op brood. Ik heb een traag werkende schildklier en te hoog cholesterol. Maar niet levensbedreigend. Is het nu verstandig om extra seleniumtablet in te nemen? Reactie infoteur, 31-05-2018
Met dagelijks twee paranoten heb je in één keer de ADH van selenium te pakken.

Tom, 25-11-2015
Is selenium als spoor verbonden in een eiwit en zorgt het voor de activering van hormonen? Reactie infoteur, 28-11-2015
Seleen zit volgens het Voedingscentrum in dierlijke producten vaak gekoppeld aan eiwit.
Een tekort aan selenium kan een trage schildklier veroorzaken.

Steve, 03-02-2015
En wat zou dan de meest optimale bloedserumspiegel van selenium moeten zijn? Reactie infoteur, 08-02-2015
70 - 150 ng/mL is de normaal waarde. Optimale waarde per leeftijd is:
0-2 maanden: 45-90 ng/mL
3-6 maanden: 50-120 ng/mL
7-9 maanden: 60-120 ng/mL
10-12 maanden: 70-130 ng/mL
>1 jaar: 70-150 ng/mL
(Bron: http://goo.gl/H14B4N)

J. Y. Koudenburg, 24-01-2013
Is seleen belangrijk als extra toevoeging aan het dagelijks voedsel? Reactie infoteur, 05-02-2013
De beste manier om de dagelijkse behoefte aan essentiële vitaminen en mineralen binnen te krijgen is door gevarieerd te eten. Volgens het Voedingscentrum zijn er aanwijzingen dat sommige groepen mogelijk minder seleen binnenkrijgen dan wordt aanbevolen, zoals jonge kinderen en zwangere vrouwen. Een langdurig ernstig tekort aan seleen is te herkennen aan:
- hartstoringen
- spierpijn
- spierzwakte

Tartuffel (2.972 artikelen)
Laatste update: 28-08-2023
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Gezonde voeding
Bronnen en referenties: 16
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.